آتشی که به جان بادیه‌نشینان «پترا» افتاد
جهان صنعت– محلی‌ها و فعالان حقوق بشر در «پترا» می‌گویند برنامه‌های بهبود این محوطه میراث جهانی برای گردشگران، فرهنگ زنده و زندگی جامعه محلی آن را در معرض خطر قرار می‌دهد.
تا نیمروز خورشید بالای «پترا» قرار می‌گیرد، صخره‌های ماسه‌سنگی رنگی را سفید و ویرانه‌های مشهور آن را موقتا از گردشگران خالی می‌کند. تاک‌ها و یک سایبان، تراس خانه غاری «محمد فراس» را در برابر گرمای سوزان تابستان که از دره سنگی برمی‌خیزد، خنک نگه می‌دارند.
این کشاورز ۴۴ساله که گاهی راهنمای گردشگری است، می‌گوید: « تمام عمرم اینجا زندگی کرده‌ام. هیچ‌وقت جای دیگری نرفته‌ام و نمی‌توانم تصور کنم که اینجا زندگی نکنم. این منطقه بخشی از وجود من است و نمی‌توانم آن را ترک کنم.»
«فراس» و ده‌ها بادیه‌نشین دیگر از جامعه«Bdoul» احتمالا در عرض چند ماه غارهایی را ترک خواهند کرد که آنها را خانه خود می‌نامند. جای کمی برای آنها در «پترا» باقی‌مانده است چراکه این مکان توسط یک برنامه گسترده توسعه که هدفش ساخت تاسیسات جدید، ساماندهی یک تجارت گردشگری بی‌قاعده و فراهم‌کردن تجربه‌ای بهتر برای صدها هزار بازدیدکننده جذب‌شده به این محوطه باستانی است، دگرگون می‌شود.
خانه «فراس» که در آن با همسر و ۹فرزندش زندگی می‌کند، شامل چهار غار متصل به‌هم ۲۴۰۰ساله و یک چادر مجاور است و فقط با ۱۰دقیقه پیاده‌روی می‌توان به بقایای معبد بزرگ «پترا» و خیابان اصلی ستون‌دار آن رسید، همچنین فقط یک پیاده‌روی کوتاه تا بنایی که به نام «خزانه» شناخته می‌شود فاصله است. «خزانه» بنایی است که توسط فیلم پرفروش سال۱۹۸۹ به نام «ایندیانا جونز و آخرین جنگ صلیبی» مشهورتر شد.
غارهایی که توسط مردم «anarchic» اشغال شده‌اند در اصل بخشی جدایی‌ناپذیر از یک شهر بازرگانی ثروتمند بودند که همان پایتخت پررونق نبطیان به مدت ۵۰۰سال بود و حدود سال ۱۰۰میلادی به تصرف رومی‌ها درآمد و سه قرن بعد متروکه شد.
فعالان بین‌المللی حقوق بشر از مقامات اردنی خواسته‌اند که اخراج‌های قریب‌الوقوع را متوقف کنند. آدام کوگل (Adam Coogle)، معاون مدیر خاورمیانه و شمال آفریقا می‌گوید: «جابه‌جایی Bdoul از خانه‌های تاریخی‌شان در پترا، توسط اردن، فرهنگ آنها را در معرض خطر قرار می‌دهد. دولت اردن باید این نقل مکان‌ها را متوقف کند و به حقوق جامعه بادیه‌نشین پترا احترام بگذارد.»
مقاماتی که مسوول مدیریت و توسعه «پترا» هستند، می‌گویند که بخشی از مردم Bdoul که هنوز در این مکان زندگی می‌کنند به صورت غیرقانونی در آن حضور دارند. آنها ادعا می‌کنند که بسیاری جایگزین‌های مسکونی دارند و استفاده آنها از غارها به عنوان خانه، پناهگاه حیوانات، مغازه و انبار خطر ایجاد آسیب جبران‌ناپذیر را به همراه دارد.
دکتر فارس بریعزات (Braizat)، کمیسر ارشد سازمان توسعه و گردشگری منطقه «پترا» نیز می‌گوید: «اگر بخواهیم یکپارچگی این مکان را برای نسل‌های آینده حفظ کنیم باید استفاده از غارها برای فعالیت‌های مخرب را متوقف کنیم. هر کسی در این مکان، هر که باشد، باید از قانون تبعیت کند و زندگی‌کردن یا استفاده‌کردن از بناهای باستانی در محدوده (محوطه‌ی پترا) برای هر منظوری غیرقانونی است.»
مورخان می‌گویند مردم Bdoul حدود ۲۰۰سال است که در غارهای «پترا» زندگی کرده‌اند.
تلاش برای خارج‌کردن این جامعه از محوطه، کمی پس از آن اعلام شد که سازمان ملل، «پترا» را به عنوان میراث جهانی در سال ۱۹۸۵میلادی اعلام کرد سپس در یک توافق که با مذاکره با رهبران جامعه Bdou انجام شد، هزاران نفر به روستایی که به طور ویژه ساخته شده بود منتقل شدند. برخی از آن جابه‌جایی گریختند یا از آن زمان به خانه‌های غاری خود بازگشته‌اند.
در سال‌های اخیر با توجه به اینکه گردشگری یک عامل اصلی در اقتصاد رو به افول اردن بوده، سرمایه‌گذاری‌های بزرگی در «پترا» صورت گرفته است. یک موزه جدید، روستای فرهنگی و شبکه‌ای از مسیرهای پیاده‌روی ایجاد شده است. صدها دکه که محوطه را اشغال کرده بودند، جمع‌آوری شده‌اند. تلاشی صورت گرفته تا از اقامت شبانه در غارهایی که در رسانه‌های اجتماعی یا سایت‌های رزرو محبوب به گردشگران پیشنهاد می‌شد، کاسته شود.
کارزار جدید پاکسازی غارها در اواخر ۲۰۲۴ آغاز شد و حدود ۱۲خانواده یا تعداد زیادی خانواده که اکنون در اطراف کوه «سطوح النبی‌هارون» زندگی می‌کنند را هدف گرفت. مقامات اردنی از سوی فعالان حقوق بشر به استفاده از «روش‌های اجباری» متهم شدند.
«فراس» که از بز و گوسفند نگهداری می‌کند و گاهی به عنوان راهنما فعالیت دارد، پیشنهاد مقامات را برای یک خانه در روستایی که دیگر مردم Bdoul «پترا» اکنون در آن زندگی می‌کنند، رد کرده است. او می‌گوید اوایل امسال به دلیل نپرداختن جریمه سنگین بابت آنچه تخریب یک محوطه میراثی عنوان شده بود، به زندان فرستاده شد. پس از دو هفته آزاد شد اما اکنون با یک جلسه دادگاه جدید روبه‌رو است.
فراس می‌گوید: «اینکه ما را به تخریب غارها متهم می‌کنند مسخره است. ما نگهبان آنها هستیم. چیزی را خراب نمی‌کنیم. ما فقط همانطور زندگی می‌کنیم که صدها سال است زندگی کرده‌ایم.»
یاسین احمد، یکی از همسایه‌های «فراس» است، می‌گوید او هم احضاریه دادگاه دریافت کرده و همچنین با جریمه‌هایی به ارزش ده‌ها هزار دلار روبه‌رو شده است که او هم توان پرداختشان را ندارد.
احمد به گاردین می‌گوید: «چنین پولی ندارم. ثروتمند نیستم. من اینجا بزرگ شده‌ام و چیز دیگری نمی‌دانم. نمی‌توانم در یک خانه در روستا دوام بیاورم. آنها فقط یک خانه خیلی کوچک پیشنهاد می‌کنند اما من ۱۰فرزند دارم.»
تجارت گردشگری در اردن به شدت تحت تاثیر جنگ در غزه قرار گرفته و شمار بازدیدکنندگان «پترا» به طور چشمگیری کاهش یافته است. مردم Bdoul که از راهنمایی گردشگران یا فروش سوغاتی یا نوشابه درآمد داشتند، بخش زیادی از درآمد خود را از دست داده‌اند.
رایا حسین ۸۵ ساله سوگند خورده هرگز خانه غاری‌اش را که تمام عمرش در آن زندگی کرده ترک نکند. والدینش در کوه‌های نزدیک همان‌جا دفن شده‌اند. او می‌گوید: «اگر بخواهند مرا مجبور کنند بیرون بروم، به بالای کوه می‌روم و خودم را پرت می‌کنم.»
الیویا میسون، جغرافیدان سیاسی در دانشگاه نیوکاسل که درباره پترا و توسعه‌اش تحقیق کرده است، می‌گوید: «مقامات، مردم Bdoul را مزاحم می‌بینند، این درحالی است که سازمان ملل روشن کرده میراث فرهنگی آنها بخش جدایی‌ناپذیر از اهمیت این محوطه است.»
