کودکان جنگ را چگونه می‌بینند؟
جهان صنعت– اینکه کودکی از جنگ نپرسد به معنای بی‌اطلاعی یا بی‌تفاوتی او نیست و احتمالا فرآیند درون‌ریزی در او اتفاق می‌افتد. در این شرایط، والدین باید راویانی ساده‌گو و قابل‌اعتماد باشند. جنگ، پدیده‌ای ویرانگر است که نه تنها مرزهای جغرافیایی و سیاسی بلکه مرزهای روانی و عاطفی افراد را نیز درمی‌نوردد. در این هنگامه کودکان، آسیب‌پذیرترین‌ها در برابر تبعات جنگ به شمار می‌آیند.
در گذشته، اخبار جنگ عمدتا از طریق رسانه‌های رسمی و با ملاحظات مشخص به گوش می‌رسید. اما امروز، با توسعه شبکه‌های اجتماعی و دسترسی آسان به گوشی‌های هوشمند، کودکان بدون واسطه می‌توانند با تصاویر و ویدئوهای دلخراش، اخبار لحظه‌ای و جزئیات خشونت‌آمیز مواجه شوند. این مواجهه بی‌واسطه، چالش‌های بی‌سابقه‌ای را برای روانشناسان کودک، والدین و جامعه به وجود آورده است. کودکان به طور طبیعی نیاز به احساس امنیت و ثبات دارند تا بتوانند جهان را مکانی قابل پیش‌بینی و قابل اعتماد ببینند. اخبار جنگ می‌تواند این احساسات را به شدت مختل کرده و به شکل‌گیری طرح‌واره‌های ناامنی، بی‌اعتمادی و تهدید دائمی در ذهن آنها منجر شود.
برخی کودکان در مواجهه با اخبار جنگ مجبور به پردازش مفاهیمی می‌شوند که از نظر رشد ذهنی برای آنها مناسب نیست. علاوه بر این، کودکان فاقد توانایی لازم برای مدیریت هیجانات شدید ناشی از شنیدن اخبار جنگ هستند. این ناتوانی می‌تواند به پرخاشگری، گوشه‌گیری، کابوس‌های شبانه و حتی مشکلات جسمی منجر شود.
آنها به طور کلی و به شکل غریزی فکر می‌کنند که بزرگ‌ترها و دنیای اطرافشان تحت کنترل و امنیت آنها تضمین شده است؛ اخبار جنگ این تفکر را درهم شکسته و حس عجز و ناتوانی را در آنها تقویت می‌کند.
تبعات اضطراب پنهان برای کودکان
حسین روزبهانی، روانشناس گفت: قطعا تمام اتفاقاتی که در کودکی برای هر فردی رخ می‌دهد، می‌تواند اثراتی را در آینده او داشته باشد. وقتی کودکی استرس‌هایی را تجربه می‌کند که درک و رده سنی لازم برای پذیرش آنها را ندارد، می‌تواند در آینده او اثرگذار باشد. به عنوان مثال، ممکن است در آینده دچار اختلال اضطراب فراگیر یا اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) شود و فردی باشد که همیشه تنش داشته باشد. سعی کنیم اخبار جنگ را به حداقل برسانیم، چه از طریق تلویزیون و چه از طریق تلفن همراه. نه خودمان در حضور کودک به تماشای اخبار بنشینیم و نه اجازه دهیم که اخبار در حضور او پخش شود.
وی به این پرسش که آیا عدم پرسشگری کودک درباره امنیت و شرایط جنگی دلیلی بر بی‌اطلاعی یا بی‌تفاوتی او است، توضیح داد: شاید کودک در حال درون‌ریزی است و ترس‌ها، ناراحتی‌ها یا استرس‌هایی را که دارد بیان نمی‌کند. ما ابتدا باید به ترس‌هایی که کودکمان دارد، پاسخ مثبت بدهیم. اگر کودک درباره مسائل صحبت می‌کند، باید شنونده باشیم، با او صحبت کنیم و اجازه دهیم حرف‌هایش، ترس‌هایش و استرس‌هایش را بیان کند. اجازه دهیم فکرهایی را که در ذهنش هست بازگو کند تا بتواند برون‌ریزی کند. در این زمان، حتی می‌توانیم او را در آغوش بگیریم، نوازش کنیم و با او همدلی داشته باشیم. پس این تصور که کودک ما نمی‌فهمد، کاملا اشتباه است. باید اتفاقا با او صحبت کنیم و بخواهیم که ناراحتی‌ها و ترس‌هایش را بیان کند. به گفته این روان‌درمانگر، نکته مهم این است که ما باید به سوال‌های کودک پاسخ دهیم اما نیازی نیست که پاسخ‌های تخصصی بدهیم. می‌توانیم در حد آگاهی کودک توضیح دهیم که «دو تا کشور با هم به مشکل خورده‌اند و اختلاف نظر دارند و به همین دلیل برخی مسائل رخ می‌دهد» اما حتما باید به او اطمینان بدهیم که «خیالت راحت باشد، من در کنارت هستم، من همیشه هستم و قرار نیست اتفاقی برای تو بیفتد.»
روزبهانی درباره اثرات اضطراب پنهان بر کودکان ادامه می‌دهد: اضطراب در کودکی به شکل‌های مختلفی بروز پیدا می‌کند. دل‌دردهایی که کودک ممکن است داشته باشد، می‌تواند ناشی از اضطراب باشد. یا اگر دچار تهوع و استفراغ می‌شود، ممکن است علت آن اضطراب باشد. جیغ زدن‌های ناگهانی، گریه‌های بی‌دلیل و بیش از حد، تعریق زیاد یا شب‌ادراری همگی می‌توانند علائم فیزیکی اضطراب ناشی از مسائل جنگی باشند. پرخاشگری یا ابراز خشونت نسبت به هم‌سن و سالان و فریادهای مکرر و عصبی نیز از علائم رفتاری این اضطراب در کودک هستند.
وی درباره اقدامات ساده و موثر برای کاهش فشار روانی کودک می‌گوید اولا سعی کنیم اخبار جنگ را به حداقل برسانیم، چه از طریق تلویزیون و چه از طریق تلفن همراه. نه خودمان در حضور کودک به تماشای اخبار بنشینیم و نه اجازه دهیم که اخبار در حضور او پخش شود. ثانیا به واکنش‌های خودمان توجه کنیم. اگر پدر و مادر اضطراب داشته باشند قطعا این تنش به فرزندشان هم منتقل می‌شود. بسیار مهم است که والدین آرامششان را تا جایی که امکانپذیر است حفظ کنند. ثالثا حائز اهمیت است که روال همیشگی زندگی کودک حفظ و نباید روال زندگی او مختل شود. درغیر این صورت، کودک فکر می‌کند اتفاق بسیار بزرگی افتاده که زندگی او را به هم ریخته است. باید سعی کرد در محیط خانه، به جای صحبت درباره مسائل و اخبار جنگی یا پخش صداهای مرتبط، یک محیط آرامش‌بخش‌تر ایجاد کرد مگر اینکه فرزندتان خودش در این باره سوالی بپرسد.
روزبهانی درباره مواجهه والدین با کودکانی که بیرون از فضای منزل در معرض اخبار جنگ قرار گرفته‌اند، توضیح می‌دهد: باید به ترس‌های کودک اجازه داد تا سوالاتش را بپرسد و برون‌ریزی داشته باشد. نیازی به پاسخ‌های تخصصی نیست و پاسخ‌ها باید در حد درک و فهم کودک باشد اما در هر صورت، باید به کودک قوت قلب داد تا حس کند تنها نیست و در فضای منزل خطری متوجه او نمی‌شود.
