چراغ سبز تهران به واشنگتن
جهان‌صنعت- «در حال حاضر مشغول بررسی پیام‌هایی هستیم که از واشنگتن در مورد ازسرگیری مذاکرات دریافت کرده‌ایم»؛ این جمله را علی لاریجانی، مشاور رهبری در امور بین‌الملل در جریان بخشی از مصاحبه تازه خود با شبکه الجزیره گفته و با توجه به آنکه متن فارسی این سخنان مهم و متفاوت لاریجانی همزمان با فرارسیدن نخستین روز هفته روی خروجی منابع رسانه‌ای داخلی قرار گرفت، برخی ناظران از این سخن گفتند که هفته‌ای که با چنین پالس مثبتی، آن هم از سوی چهره‌ای همچون علی لاریجانی در قامت مشاور رهبری در امور بین‌الملل آغاز شود، می‌تواند هفته‌ای مهم در تعیین‌تکلیف مذاکراتی باشد که از واپسین روزهای فروردین‌ماه امسال با میانجی‌گری طرف عمانی آغاز شد و در حالی که پنج دور از آن در مسقط، پایتخت عمان و رم پایتخت ایتالیا برگزار شده بود و اخباری درخصوص تعیین زمان و مکان برگزاری دور ششم این مذاکرات به میزبانی مسقط منتشر شده بود، ناگهان جنگنده‌های اسرائیلی به خاک ایران حمله و جنگی ۱۲روزه را آغاز کردند که در روزهای پایانی پای آمریکایی‌ها نیز به طور مستقیم به آن گشوده شد؛ جنگی که اگرچه در نهایت با میانجی‌گری رییس‌جمهور ایالات‌متحده به آتش‌بس منتج شد اما حال در شرایطی که چند هفته‌ای از آغاز دوران آتش‌بس می‌گذرد و به نظر می‌رسد این آتش‌بس به طور نسبی پایدار مانده، کماکان نشانه جدی و چشمگیری از بازگشت دیپلمات‌های ایرانی و آمریکایی به عنوان طرفین اصلی مذاکرات به مسیر دیپلماسی به چشم نمی‌آید، آن هم در شرایطی که در این مدت علاوه‌بر تلاش‌های وزیر امور خارجه عمان، برخی دیگر از دیپلمات‌ها ازجمله وزیران خارجه مصر و قطر نیز دست به کار شده‌اند تا با رایزنی با طرفین اصلی و فرعی این مذاکرات، زمینه بازگشت به مسیر دیپلماسی را فراهم کنند.
پالس‌های مثبت تهران به واشنگتن
در شرایطی که پیرو تجاوز آشکار رژیم صهیونیستی به خاک ایران و بمباران برخی تاسیسات مهم هسته‌ای جمهوری اسلامی از سوی جنگنده‌های اسرائیلی و آمریکایی، شاهد تشدید اختلافات تهران و آژانس بین‌المللی انرژی بودیم و این اختلافات از طرفی به دلیل بی‌عملی مدیرکل آژانس در قبال حقوق هسته‌ای ایران و متعاقبا گزارش‌ها و مواضع تند و تیز رافائل گروسی علیه این حقوق قانونی افزایش نیز یافته، کم‌کم به نظر می‌رسد که می‌توان نسبت به بازگشت دیپلمات‌های ایرانی و آمریکایی به میز مذاکرات امیدوار بود، آن هم در شرایطی که به فاصله تنها چند ساعت پس از انتشار مصاحبه مهم علی لاریجانی با شبکه الجزیره، محمدرضا عارف، معاون اول رییس‌جمهور نیز در جریان دیدار روز شنبه همین هفته خود با شماری از استادان دانشگاه شریف از این سخن گفت که «هیچ اختلافی میان دیپلماسی و میدان وجود ندارد» و «نظر حاکمیت کماکان انجام مذاکره با اقتدار است». جالب آنکه نخستین روز هفته جاری فرصتی بود تا سیدعباس عراقچی در قامت وزیر امور خارجه ایران با شماری از سفیران و روسای نمایندگی‌های خارجی و بین‌المللی در تهران دیدار می‌کرد اما از این فرصت برای اعلام «شرط ایران برای مذاکره با آمریکا» استفاده کرد و در عین حال تصریح کرد که «رابطه ایران و آژانس قطع نشده، فقط شکل جدیدی به خود گرفته و از این پس ارتباط با آژانس از طریق شورای‌عالی امنیت ملی مدیریت می‌شود». رییس دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی که در بخشی از سخنانش مشخصا به تشریح شرایط بازگشت به میز مذاکره با آمریکا سخن گفت، در این رابطه توضیح داد: «طرف‌های مقابل باید اطمینان دهند که خواهان دیپلماسی هستند و نه اینکه دیپلماسی پوششی برای مقاصد دیگر آنها باشد.» این سخنان روز شنبه عراقچی به‌ویژه با توجه به آنچه مسعود پزشکیان صبح روز یکشنبه و در جریان بازدید سرزده خود به وزارت نفت درخصوص «تلاش دولت» برای «پیشبرد مسیر دیپلماسی» با هدف «جلوگیری از تکرار جنگ و درگیری» مطرح کرد، بیش از پیش منجر به جدی شدن بحث بازگشت ایران به مسیر دیپلماسی شد.
کارشکنی مضحک تندروها علیه ابتکار دیپلماتیک دولت
همزمان با این تلاش‌ها و ابتکارهای دیپلماتیک طیفی از مسوولان ازجمله اعضای ارشد دولت و مشاور رهبری در امور بین‌الملل، کماکان هستند تندروهایی که با تمام قوا سعی دارند مسیر بازگشت به دیپلماسی را غبارآلود کنند. چنانکه مهدی محمدی که در سال‌های گذشته عمدتا به عنوان یکی از چهره‌های نزدیک به جبهه پایداری شناخته می‌شد و در این چند سال گذشته بیشتر به سمت محمدباقر قالیباف گرایش پیدا کرده و هم‌اکنون نیز در قامت مشاور امور راهبردی رییس مجلس فعالیت می‌کند، با انتشار یک استوری در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی اینستاگرام، عملا سوژه‌ای داغ را در اختیار روزنامه اسرائیلی جروزالم پست قرار داد.
این روزنامه اسرائیلی که در شماره اخیر خود تصویر استوری مشاور رییس مجلس را بازنشر کرده، در تحلیلی کوتاه در این رابطه نوشته است: «مهدی محمدی، مشاور استراتژیک محمدباقر قالیباف، رییس مجلس ایران، روز شنبه تصویری را در استوری اینستاگرام خود منتشر کرد که دو ابر قارچی‌شکل و بارش رادیواکتیو در سراسر اسرائیل را به تصویر می‌کشد. این تصویر که در اینستاگرام به اشتراک گذاشته شده، ظاهرا دو انفجار بزرگ هسته‌ای با بارش رادیواکتیو در سراسر اسرائیل را به تصویر می‌کشد.» نویسنده گزارش اخیر جروزالم پست با تاکید بر اینکه «ابرهای قارچی نمادی از انفجار بمب هسته‌ای است»، به نکته عجیبی نیز اشاره کرده و نوشته است: «نکته قابل توجه این است که در انفجارهای این تصویر، کرانه باختری و نوار غزه را نیز در بر گرفته شده است.»
پزشکیان، رییس‌جمهور ضدجنگ
با تمامی این اوصاف چنانکه اشاره شد به نظر می‌رسد عزم دولت برای فراهم کردن شرایط بازگشت به مسیر دیپلماسی جزم است؛ نکته‌ای که وقتی به صدق و صحت آن پی خواهیم برد که نیم‌نگاهی بیندازیم به آخرین مواضع و سخنان رییس‌جمهور، معاون اول رییس‌جمهور و البته وزیر امور خارجه دولت موسوم به «وفاق ملی»، آن هم در شرایطی که به نظر می‌رسد شخص رییس‌جمهور پیشگام تحقق این هدف دولت است.
مسعود پزشکیان که صبح یکشنبه بدون اعلام قبلی در جمع وزیر و مدیران وزارت نفت حاضر شد تا از تلاش‌های مجموعه کارکنان و مدیران این وزارتخانه در مسیر تداوم خدمت‌رسانی در دوران جنگ و جلوگیری از بروز کمبود و چالش در عرضه حامل‌های انرژی صمیمانه قدردانی کند، در بخشی از سخنانش در این نشست تاکید کرد: «این شما بودید که کنار دیگر قشرهای مردم با درک صحیح و درایت بهنگام، نقشه‌های دشمن را برای به هم ریختن کشور نقش بر آب کردید. اگر در کنار توانمندی‌ها و موشک‌های نیروهای مسلح که ابهت رژیم صهیونیستی را در هم شکستند، مردم با وحدت و انسجام پای کار و در میدان نبودند، موفقیت و پیروزی ما ممکن نبود.» رییس‌جمهور که در جای‌جای سخنانش در جریان بازدید سرزده خود از مجموعه وزارت نفت از ماموریت و مسوولیت سنگین و مهم مسوولان این وزارتخانه در زمینه ساماندهی عرصه تولید و مصرف انرژی در کشور سخن می‌گفت، در عین حال به تلاش‌های دیگر بخش‌های دولت نیز اشاره کرد و گفت که «ما در تلاش هستیم تا با پیشبرد مسیر دیپلماسی از تکرار جنگ و درگیری جلوگیری شود». رییس‌جمهور که معتقد است «جنگ به نفع هیچ‌کس نیست و هرگز برنده‌ای ندارد»، تصریح کرد: «تلاش می‌کنیم بر مبنای شعار و رویکرد دولت وفاق ملی، با انسجام داخلی و دوستی با همسایگان و دیگر کشورهای جهان، مسیر صلح، آرامش و ثبات را به پیش ببریم. ما هرگز قلدری نکرده و نمی‌کنیم اما به هیچ‌وجه زیر بار زور و قلدری هم نمی‌رویم.»
تحلیل مطهری از شرایط بازگشت به مسیر دیپلماسی
در شرایطی که برخی از مهم‌ترین مقام‌های دولتی از شخص رییس‌جمهور و مشاور امور بین‌الملل رهبری گرفته تا معاون اول رییس‌جمهور و وزیر امور خارجه از ابتدای هفته جاری سعی کرده‌اند با تغییر گفتمان حاکم بر سخنان و مواضع خود، شرایط را برای بازگشت به مسیر دیپلماسی و گام برداشتن در این راستا به منظور جلوگیری از بروز جنگ و درگیری فراهم کنند، علی مطهری، نایب‌رییس مجلس دهم نیز در یک اظهارنظر مطبوعاتی از این رویکرد دولت استقبال کرده است. این چهره سیاسی اعتدالی که در این رابطه با خبرآنلاین گفت‌وگو می‌کرد، در بخشی از سخنانش می‌گوید: «نباید اعلام کنیم که مذاکره نخواهیم کرد و میز مذاکره را ترک می‌کنیم اما باید برای مذاکره شروطی را قائل شویم. با توجه به این حمله غافلگیرانه و ناجوانمردانه‌ای که انجام دادند و خسارتی که به ما وارد کردند، اینکه ما بدون پیش‌شرط وارد مذاکره شویم، با عزت و استقلال ما چندان سازگار نیست.»
مطهری که معتقد است ایران در شرایط کنونی دست‌کم با سه شرط بنیادی و اساسی می‌تواند به میز مذاکره بازگردد، در تشریح این شروط سه‌گانه مدنظر خود گفته است: «اولا آمریکا باید الزام غنی‌سازی صفر را کنار بگذارد، ثانیا ضمانتی به ایران بدهند که دوباره به تاسیسات هسته‌ای ما حمله نخواهند کرد و ثالثا خساراتی که طی این جنگ ۱۲روزه به ایران وارد کردند را جبران کنند.» او در عین حال گفته است: «البته این خسارات را از آمریکا می‌خواهیم چون ما اسراییل را کشور نمی‌دانیم و آن را به رسمیت نمی‌شناسیم و از طرفی نوچه آمریکاست.» مطهری بر این اساس می‌گوید: «هر وقت آنها این سه شرط را اجرا کردند، آماده مذاکره هستیم ولی ورود به مذاکره بدون هرگونه شرط، به نظر من با عزت ملت ایران سازگار نیست.»
کلید زدن استیضاح پزشکیان؛ بازی در زمین تل‌آویو
نایب‌رییس مجلس دهم که معتقد است «دیپلماسی و گفت‌وگو همیشه راهگشاست» و «حتی در زمان جنگ هم می‌تواند برقرار شود»، به حمله‌ها و هجمه‌های تندروها علیه دولت نیز اشاره کرده و با لحنی انتقادی نسبت به رویه مدنظر تندروها می‌گوید: «اگرچه انتقاد آنها به رییس‌جمهور مساله مهمی نیست ولی اینکه بخواهند موضوع را به سمت عدم کفایت سیاسی ببرند، کار درستی نیست.
رییس‌جمهور به عنوان مقام رسمی کشور، مواضعی را اتخاذ می‌کند که راه دیپلماسی بسته نشود. یک رییس‌جمهور نمی‌تواند مانند یک فرمانده نظامی در مصاحبه‌ها صحبت کند.» مطهری که معتقد است کلید زدن طرح استیضاح رییس‌جمهور صرفا به دلیل اینکه در یک مصاحبه سعی کرده با ادبیاتی دیپلماتیک، تفسیری تازه از یک شعار انقلابی به دست دهد، مصداق «تندروی» است، می‌گوید: «نیازی به مطرح کردن مسائلی مانند استیضاح و عدم کفایت سیاسی نیست. مخصوصا در شرایط حاضر این کارها به نفع رژیم صهیونیستی است.»
