پوست‌اندازی تجارت ۵/۱۷میلیون تنی
جهان‌صنعت– آرد، به عنوان ماده اولیه اصلی در تولید نان، محصولات پخته شده و سایر فرآورده‌های غذایی، نقش حیاتی در امنیت غذایی و تغذیه جوامع ایفا می‌کند. این صنعت نه‌تنها به تامین نیازهای غذایی جمعیت‌های مختلف کمک می‌کند بلکه به عنوان یک بخش کلیدی در زنجیره تامین غذایی، اشتغال‌زایی و توسعه اقتصادی در بسیاری از کشورها محسوب میشود و در حالی که آرد به عنوان یک محصول کشاورزی استراتژیک همواره از اهمیت بالایی برای مردم جهان برخوردار است، بحث صادرات و واردات گندم نیز گرم است و بازاری رقابتی در این میان وجود دارد. این در شرایطی است که تامین بخش قابل‌توجهی از گندم در راستای تامین آرد نان است و بخشی نیز در راستای تامین آرد صنعتی برای صنایعی همچون کیک و شیرینی، صنایع غذایی و تولید ماکارونی و… است. بنابراین تولید جهانی آرد برای تامین امنیت غذایی جهان بسیار حیاتی است و به‌تبع تجارت جهانی آرد نیز فرازونشیب‌های خود را دارد.
سال چالش‌‌برانگیز در تجارت جهانی آرد
سایت تحقیقی millermagazine فعال زیرنظر سازمان فائو در جدیدترین گزارش خود به قلم الکساندر کاراوایتسف از IGC و دکتر ارن گونهان اولوسوی، رییس IAOM اوراسیا به تجارت جهانی آرد پرداخته و عنوان کرده است که در بحبوحه تغییر فضای تجارت جهانی، صنعت آرد در حال بازنگری است. در این گزارش آمده است: پس از یک سال چالش‌‌برانگیز در تجارت جهانی آرد گندم این صنعت در آستانه یک بازگشت بالقوه قرار دارد.
به گفته الکساندر کاراوایتسف، اقتصاددان ارشد شورای بین‌المللی غلات (IGC) صادرات آرد گندم در سال مالی ۲۰۲۵- ۲۰۲۴ به حدود ۱۶میلیون تن کاهش یافته است؛ کاهشی ۶درصدی نسبت به سال گذشته که ناشی از کاهش تقاضا در عراق، کاهش خرید در قاره آمریکا و کشورهای جنوب صحرای آفریقا و محدودیت دسترسی به صادرات ترکیه است. با این حال پیش‌بینی‌‌های او برای سال آینده خوشبینانه‌تر است: به نحوی که میگوید: پیش‌بینی اولیه حاکی از بهبودی قوی است و پیش‌بینی میشود حجم تجارت به ۵/۱۷میلیون تن برسد که در صورت تحقق بالاترین میزان در ۹سال گذشته خواهد بود.
جایگاه مرکزی ترکیه
نکته قابل تامل اینکه در حالی که این پویایی‌ها در صحنه جهانی نقش دارند، ترکیه همچنان جایگاه مرکزی در تجارت بین‌المللی آرد را به خود اختصاص داده است. به گفته دکتر ارن گونهان اولوسوی، رییس انجمن بین‌المللی آسیابانان فعال (IAOM) منطقه اوراسیا «صادرات جهانی آرد گندم از ۹میلیون تن در سال ۲۰۰۵ به ۳/۱۴میلیون تن در سال ۲۰۲۳ افزایش یافت، قبل از اینکه با اندکی کاهش به ۱۴میلیون تن در سال ۲۰۲۴ برسد. ترکیه که در سال ۲۰۰۵، ۹/۱میلیون تن آرد صادر می‌‌کرد، سال ۲۰۲۴ را با ۳میلیون تن به پایان رساند و جایگاه خود را به عنوان صادر‌کننده برتر آرد جهان برای ۱۱سال متوالی حفظ کرد. امروزه، از هر چهار کیسه آرد صادراتی، یکی امضای ترکیه را دارد.»
اولوسوی افزود: ترکیه در سال ۲۰۲۴، ۱۶/۱میلیارد دلار صادرات آرد داشته و ۱۱میلیون تن از ظرفیت سالانه ۳۲میلیون تنی خود را برای بازارهای داخلی و بین‌المللی تولید کرده است اما از تمام این ظرفیت استفاده نمی‌‌شود. اولوسوی خاطرنشان کرد: در حالی که میانگین استفاده از ظرفیت آسیابانی جهانی حدود ۶۵درصد است، این رقم در ترکیه تنها ۴۹درصد است که نشانه‌‌ای آشکار از ظرفیت بلااستفاده است. با این حال بازار داخلی همچنان قوی است به طوری که مصرف آرد به طور پیوسته و همگام با افزایش جمعیت در حال افزایش است. بنابراین در ترکیه برخی از شرکت‌ها در حال گسترش ظرفیت خود برای بهبود صرفه‌جویی به مقیاس و حذف ناکارآمدی‌ها هستند.
از سوی دیگر بسیاری معتقدند فراتر از ارقام تجاری، صنعت جهانی آسیابانی در حال گذار ساختاری است. فابین واراگناک، مشاور مستقل بخش آسیابانی میگوید: بزرگ‌ترین تصور غلط این است که مردم هنوز وقتی کلمه «آسیاب آرد» را می‌شنوند، یک آسیاب بادی عجیب و غریب را تصور میکنند. در حالی که در واقع آسیاب‌های امروزی، دارای عملیات‌های پیشرفته و فوق تخصصی هستند که نقش محوری در امنیت غذایی و تغذیه جهانی ایفا میکنند.»
وی با بیان اینکه چشم‌انداز جهانی آسیابانی گندم در حال تغییر است، می‌افزاید: این تغییر ناشی از رشد جمعیت، شهرنشینی و تغییر عادات غذایی است. امروزه سالانه تقریبا ۵۷۰میلیون تن گندم در بیش از ۱۲۰۰۰آسیاب صنعتی در سراسر جهان آسیاب میشود که مسلما نیازمند ظرفیت فنی و انسانی قابل‌توجهی است.
۳چالش اساسی برای آسیابانان جهان
با این وجود اولوسوی معتقد است، سه چالش اساسی برای آسیابانان جهان وجود دارد که عبارتند از: تنوع در خاستگاه گندم، محوریت کیفیت و قابلیت ردیابی و همچنین نیاز مبرم به بهره‌وری انرژی.
واراگناک توضیح میدهد: کارخانههای آسیابانی دیگر نمی‌‌توانند برای کل سال به یک منشأ گندم تکیه کنند. این نوسانات به این معنی است که آسیابانی امروزی باید چیزی بیش از مهارت فنی داشته باشد؛ به عبارت دیگر کارخانههای آسیابانی باید تا حدی هواشناس، تا حدی تحلیلگر ژئوپلیتیک و تا حدی مهندس زنجیره تامین باشند و مطمئنا دانستن نحوه آسیاب کردن گندم دیگر کافی نیست.
به گزارش بازار، کارشناسان معتقدند که آفریقا آماده است تا موتور رشد اصلی بعدی در تجارت جهانی آرد باشد. اگرچه واردات کشورهای جنوب صحرای آفریقا در سال ۲۰۲۵-۲۰۲۴ اندکی کاهش یافت و به ۱/۳میلیون تن رسید اما این رقم همچنان بالاتر از میانگین پنج‌ساله است. در واقع طبق آمارهای موجود در سراسر آفریقا، سالانه ۲۶۵میلیون تن محصولات مبتنی بر آرد مصرف میشود که ۵۸۷۰ آسیاب صنعتی در حال فعالیت و نرخ رشد از طرف دیگر در جنوب‌شرقی آسیا، تغییر از برنج به محصولات مبتنی بر گندم مانند رشته‌فرنگی و محصولات پخته شده، تقاضا را افزایش میدهد. به طوری که طبق آمار سازمان فائو این منطقه اکنون سالانه ۳۱میلیون تن آرد مصرف می‌کند که با رشد ۱/۲درصدی در سال همراه است و نشان‌دهنده شهرنشینی و غربی شدن رژیم غذایی است. در همین حال بازارهای بالغ مانند اروپا، آمریکای شمالی و آمریکای لاتین نرخ رشد کندتری را تجربه میکنند و در عوض بر کارایی، پایداری و نوآوری ارزش افزوده به جای افزایش حجم صرف تمرکز دارند.
عواملی فراتر از منحنی‌های عرضه و تقاضا
به این ترتیب است که به گفته این کارشناسان، بازار جهانی آرد در سال‌های ۲۰۲۶- ۲۰۲۵ تحت‌تاثیر عواملی فراتر از منحنی‌های عرضه و تقاضا قرار خواهد گرفت. سیاست‌های تجاری، محدودیت‌های لجستیکی، فضای سرمایه‌‌گذاری و انعطاف‌پذیری در تامین منابع همگی بر نحوه رقابت، بقا و رشد آسیابان‌ها تاثیر می‌گذارند. به عبارت دیگر بینش کاراویتسف از داده‌‌ها و چشم‌انداز جسورانه اولوسوی در مورد بخش‌بندی و همچنین تحلیل عملیاتی عملی واراگناک در این گزارش، همگی به یک حقیقت اشاره دارند: تجارت جهانی آرد دیگر فقط جابه‌جایی تناژ نیست بلکه به معنای پیشرفت تحت‌فشار، سازگاری هدفمند و سه قدم جلوتر ماندن در یک بازی پیچیده‌‌تر است.
واراگناک میگوید: «مصرف گندم در آفریقا طی دهه گذشته ۳۰درصد افزایش یافته است. از سوی دیگر انواع آرد در حال تنوع هستند، ترجیحات مصرف‌کنندگان در حال تکامل است و سرمایه‌گذاری‌های جدید در آسیابانی در سراسر قاره در حال افزایش است.
