پرلیت؛ ماده معدنی مغفول
منیر حضوری– در حالی که بسیاری از کشورها ازجمله آمریکا، یونان و ترکیه از ماده معدنی پرلیت بهره‌برداری گسترده‌ای می‌کنند اما این ماده معدنی در ایران همچنان ناشناخته مانده و کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
پرلیت به‌عنوان یکی از ذخایر ارزشمند معدنی کشور، ظرفیت بالایی در حوزه‌های مختلف از جمله ساختمان‌سازی و کشاورزی دارد. این ماده معدنی به‌عنوان عایق و ماده‌ای نسوز استفاده می‌شود که نقش مهمی در کاهش مصرف انرژی ایفا می‌کند؛ موضوعی که به شدت در کشور ما به دلیل هدر رفت انرژی میتواند مفید واقع شود اما از نگاه کارشناسان بیشتر مظلوم واقع شده است.
در حالی که جهان برای مقابله با بحران انرژی و کمبود آب به دنبال راهکارهای پایدار و فناورانه است اما ایران با وجود بحران انرژی یکی از ساده‌ترین و در دسترس‌ترین منابع خود را نادیده گرفته است؛ ماده معدنی‌ای که در کشورهای پیشرفته به‌عنوان عایق حرارتی و ذخیره‌کننده رطوبت در ساختمان و کشاورزی به‌کار می‌رود و در ایران جایگاهی ندارد.
با وجود ذخایر غنی پرلیت در نقاط مختلف کشور، این ماده معدنی کمتر در سیاستگذاری‌های کلان انرژی جای گرفته و از ظرفیت‌های آن برای کاهش مصرف انرژی و مدیریت منابع آب به درستی استفاده نشده است. در حالی که کشور با بحران همزمان آب و انرژی روبه‌رو است، پرلیت میتواند نقشی کلیدی در کاهش هدررفت منابع ایفا کند؛ ماده‌ای که هم در ساختمان‌سازی برای حفظ دما و جلوگیری از اتلاف انرژی کاربرد دارد و هم در کشاورزی برای نگهداری رطوبت و بهبود راندمان آبیاری.
رضا نوری، معاون بین‌الملل خانه صنعت، معدن و تجارت اتاق جوانان ایران در این خصوص به «جهان‌صنعت» گفت: در حالی که ما انرژی را به سختی به دست می‌آوریم و راحت از دست می‌دهیم اما با بهره‌برداری از پرلیت می‌توان انرژی را ذخیره کرد. پس از حادثه پلاسکو و بازنگری در مقررات ساختمانی، ویژگی‌های عایقی و ضدحریق این ماده بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت و حتی در مباحث ۱۸ و ۱۹آیین‌نامه ساختمان وارد شد. با این حال باوجود شناخته شدن مزایای آن هنوز شرکت‌های معدودی در کشور در حوزه استخراج و فرآوری پرلیت فعالیت دارند و بیشتر پروژه‌ها در مقیاس محدود انجام می‌شود.
وی اظهار داشت: متاسفانه شرکت‌های تخصصی کمتری در این خصوص ورود کرده‌اند و از طرفی شاهدیم که حمایت‌های لازم از سوی دولت صورت نگرفته است. در واقع به دلیل کم‌توجهی سیاستگذاران و نبود حمایت‌های کافی، پرلیت جایگاه واقعی خود را در اقتصاد معدنی کشور پیدا نکرده است.
درد ضعف آگاهی
معاون بین‌الملل خانه صنعت، معدن و تجارت اتاق جوانان ایران اظهار کرد: کمبود آگاهی نسبت به کارکرد پرلیت در میان تصمیم‌گیران و نهادهای مرتبط، مهم‌ترین دلیل این بی‌توجهی است. در حالی که این ماده میتواند به‌عنوان یک عایق حرارتی در ساختمان‌ها به کاهش هدررفت انرژی کمک کند و در کشاورزی نیز با نگهداری رطوبت، نقش موثری در مدیریت بحران آب داشته باشد اما هنوز جایگاه آن در سیاست‌های کلان انرژی و کشاورزی کشور تعریف نشده است.
نوری تاکید کرد: با توجه به بحران‌های همزمان آب و انرژی، استفاده از پرلیت میتواند یکی از راهکارهای ساده و در دسترس برای ایران باشد. ما باید از این ذخایر غنی بهره ببریم، در حالی که همه کشورهای دنیا این ماده معدنی را در اختیار ندارند . همچنین کارآفرینانی در کشور هستند که این ماده معدنی را فرآوری می‌کنند. بنابراین باید به این مهم بیش از اینها اهمیت داد تا نقش آن روزبه‌روز پررنگ‌تر شود. معاون بین‌الملل خانه صنعت ، معدن و تجارت اتاق جوانان ایران با اشاره به وضعیت کشورهای توسعه یافته گفت: در کشورهای توسعه‌یافته استفاده از مواد عایق معدنی مانند پرلیت در ساخت‌وساز الزامی است و این کشورها برای حل بحران انرژی از پرلیت بهره می‌برند، بنابراین در ایران هم باید چنین الزاماتی به‌صورت جدی اجرا شود. باتوجه به اینکه ذخایر قابل‌توجه پرلیت در کشور ما وجود دارد و فعالان بخش خصوصی نیز آمادگی سرمایه‌گذاری و توسعه این صنعت را دارند، بنابراین پتانسیل‌ها فراهم است.
نوری با تاکید بر سخنان رییس‌جمهور اظهار داشت: رییس‌جمهور دولت چهاردهم جایزه‌ای تعیین کرد که بتوانیم بحران آب را حل کنیم اما با بها دادن به ماده معدنی پرلیت این مساله حل‌شدنی است چراکه ساده‌ترین و نزدیک‌ترین راه برای حل بحران انرژی است.
او تاکید کرد: پرلیت باید به‌عنوان یک سرمایه ملی و مزیت راهبردی در سیاستگذاری‌های معدنی و انرژی کشور دیده شود. تحقق این امر نیازمند رویکرد منسجم‌تر دولت، حمایت از تولیدکنندگان داخلی و گنجاندن کاربرد پرلیت در برنامه‌های توسعه صنعتی، ساختمانی و کشاورزی کشور است.
اهمیت پرلیت و کارایی آن
پرلیت، یک ماده معدنی آتشفشانی با ساختار شیشه‌ای، به دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فردی نظیر سبکی وزن، قابلیت انبساط حرارتی و عایق بودن در صنایع مختلف کاربرد دارد. این ماده پس از فرآوری و حرارت‌دهی تا ۲۰برابر حجم اولیه خود منبسط می‌شود و به صورت دانه‌های سبک و متخلخل درمی‌آید.
کیفیت پرلیت که شامل درجه خلوص، اندازه دانه‌ها (دانه‌بندی)، و میزان انبساط است، نقش تعیین‌کننده‌ای در قیمت و انتخاب صنعت مناسب برای آن ایفا می‌کند.
کاربرد پرلیت مختلف است. نخست می‌توان به صنعت ساختمان اشاره کرد. پرلیت به‌عنوان یک ماده سبک‌کننده و عایق حرارتی در تولید بلوک‌ها، پانل‌های دیواری و گچ ساختمانی استفاده می‌شود. ساختار متخلخل و وزن کم پرلیت باعث کاهش وزن سازه‌ها و همچنین افزایش خواص عایق‌بندی در برابر حرارت و صدا می‌شود. بلوک‌های پرلیتی یکی از محصولات پرلیت هستند که با ترکیب پرلیت و مواد چسباننده (مانند سیمان یا گچ) تولید می‌شوند. این بلوک‌ها به دلیل وزن سبک، عایق حرارت و صوت بودن و مقاومت بالا در برابر آتش‌سوزی جایگزین مناسبی برای بلوک‌های ساختمانی سنتی هستند.
پرلیت در کشاورزی و باغبانی نیز به‌عنوان یک افزودنی خاک و بستر کشت بدون خاک استفاده می‌شود. ساختار متخلخل پرلیت باعث نگهداری آب و هوادهی مناسب برای ریشه گیاهان می‌شود، به‌گونه‌ای که میتواند رطوبت را ذخیره و به‌تدریج در اختیار گیاه قرار دهد. این ویژگی برای گیاهانی که نیاز به زهکشی خوب و دسترسی به هوای کافی دارند، بسیار مناسب است.
