نفس‌های آخر تولید
سارا اصغری– در حاشیه بازار بزرگ تهران، تولیدی‌های کوچک و متوسطی قرار دارند که سال‌هاست مشغول به فعالیت هستند. این واحدها در صنایعی همچون پوشاک، کفش، چرم، فلزات و صنایع‌دستی فعال بوده و با اشتغالزایی، چرخ‌های اقتصاد محلی را به حرکت درآورده‌اند اما در ماه‌های اخیر، این تولیدکنندگان با چالش‌های بی‌سابقه‌ای مواجه شده‌اند که بقای آنها را تهدید می‌کند.
قطعی‌های مکرر برق، یکی از بزرگ‌ترین مشکلات این واحدهاست که بهره‌وری آنها را به‌شدت کاهش داده است. از سوی دیگر، کاهش نیروی کار متخصص و تمایل جوانان به مشاغل دیگر، باعث کمبود کارگر برای این واحدها شده است، این در حالی است که همین کارگرانی که در این مشاغل باقی مانده‌اند، به‌دلیل قطعی برق قادر به کار کردن نیستند. رکود بازار و کاهش قدرت خرید مردم نیز فروش محصولات را با مشکل مواجه کرده است. علاوه‌بر این، نگرانی‌های ناشی از تنش‌های سیاسی و احتمال جنگ، بر بی‌ثباتی اقتصادی و بازار این واحدهای کوچک دامن زده و برنامه‌ریزی بلندمدت را برای آنها دشوار کرده است. بسیاری از تولیدکنندگان می‌گویند در آستانه ورشکستگی قرار دارند و اگر شرایط بهبود نیابد، به‌ناچار کارگاه‌های خود را تعطیل خواهند کرد. گزارش «جهان‌صنعت» به بررسی این مشکلات پرداخته است.
برق؛ بزرگ‌ترین مشکل تولیدکنندگان
با یکی از مالکان یک کارگاه برش پارچه که به تولیدی‌های پوشاک خدمات ارائه می‌دهد به گفت‌وگو نشستیم. او اظهار کرد: «شغل ما مستقیم با تولیدی‌ها در ارتباط است. وقتی برق قطع می‌شود، کارگران دیگر کار نمی‌کنند و ما نیز نمی‌توانیم جوابگوی کارگاه‌هایی که با ما در ارتباط هستند، باشیم. این قطعی‌های مکرر و بدون برنامه به ما لطمه بسیاری زده است.» به‌گفته او، از چهار کارگرش، دو نفر دیگر به کارگاه نمی‌آیند و حالا خودش و یکی دیگر از همکارانش مجبورند کارها را پیش ببرند؛ «در‌واقع دیگر بدون کارگر خود ما مشغول به کار هستیم.»این تولیدکننده از فشار مالیات‌ها هم گلایه دارد و معتقد است: «دولت بدون توجه به وضع کسب‌وکار و درآمد ما کماکان برای گرفتن مالیات پافشاری دارد و به این موضوع که ما کار کرده باشیم یا نکرده باشیم، چقدر در طول ماه برق داریم یا نداریم و در کل چه میزان درآمد داریم، کاری ندارند. ما توقع داریم این فشارها از سوی دولت کمتر شود چراکه ۷۰درصد کار ما از دست رفته است.»
تولید کفش در سایه بی‌ثباتی
در ادامه با یک تولیدکننده کفش زنانه که در کارگاه کوچک خودش مشغول به کار است، به گفت‌وگو نشستیم. او نیز قطعی برق را عامل اصلی تعطیلی کارگاهش می‌داند و اظهار داشت: «برق که قطع می‌شود، کار تعطیل می‌شود. البته تا پیش از قطعی‌ها نیز اوضاع کاسبی چندان مناسب نبود. هم‌اکنون نیز بدون برنامه برق قطع می‌شود، برخی روزها برق ساعت۹ می‌رود، برخی روزها ساعت۱۱. با این روال، کار هم نامشخص می‌شود.» او به تاثیرات جنگ اخیر هم اشاره کرده و افزود: «پس از جنگ، گویی همه‌چیز روی هوا رفته است. نیروها رفته‌اند و کار به‌سختی پیش می‌رود و نگرانی بابت جنگ دوباره همه بازار را به رکود برده است.»
رکود بازار و کاهش نیروی انسانی
با یک فعال دیگر که در زمینه تولید پوشاک مشغول به کار است به گفت‌وگو نشسته‌ایم. او از وضعیت کسادی بازار گلایه دارد و در ادامه اذعان داشت: «وضعیت بازار به‌شدت خراب است. زمانی که قصد داریم کار را شروع کنیم، برق نداریم و دستگاه‌ها مدام قطع و وصل می‌شوند.» او همچنین از کاهش ۴۰درصدی نیروی انسانی خبر می‌دهد و می‌افزاید: «اگر ساعت قطعی برق مشخص بود، بهتر می‌توانستیم برنامه‌ریزی کنیم اما هم‌اکنون همه‌چیز نامعلوم بوده و وضعیت ادامه کار کردن را با مشکل روبه‌رو کرده است.»
درخواست تولیدکنندگان؛ فراموشی جنگ و تمرکز بر اقتصاد
در پایان نیز با یک صاحب کارگاه تولیدی به گفت‌وگو نشستیم. او اظهار داشت: «خواهش من این است که رسانه‌ها افکار مردم را از سیاست جنگ بیرون بکشند. ما ۱۲روز گرفتار جنگ شدیم اما دوماه است که درگیر توهم جنگ دوباره هستیم و این وضعیت به اقتصاد لطمه زده و بازار را در رکود برده است.»
۳ عامل بحران‌زا
دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» مشکلات واحدهای تولیدی را در ناترازی انرژی، کمبود نقدینگی و تحریم‌ها، برشمرد و عنوان کرد: این سه عامل، اصلی کندی رشد صنعت در این ایران به‌شمار می‌روند. واحدهای تولیدی نه‌تنها با قطعی برق در تابستان و کمبود گاز در زمستان دست‌وپنجه نرم می‌کنند بلکه با افزایش هزینه‌های تولید به‌دلیل تورم افسارگسیخته، توان رقابت در بازارهای داخلی و خارجی را از دست داده‌اند. به اعتقاد آرمان خالقی، وزارت نیرو به‌عنوان متولی تامین برق و گاز، نتوانسته تکالیف خود را به‌درستی انجام دهد. تعطیلی سه‌روزه واحدهای صنعتی در تابستان به‌دلیل کمبود برق و اختلال در تامین گاز در زمستان، نتیجه مدیریت نادرست در این وزارتخانه است؛ این در حالی است که وزارت صنعت، معدن و تجارت هیچ‌گونه اختیاری در این حوزه ندارد اما پیامدهای آن به‌صورت مستقیم بر دوش صنعت و واحدهای تولیدی است.
دغدغه‌هایی که در این راستا نیستند
رییس مرکز بهبود کسب‌وکار اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، نیز در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» عنوان کرد: این‌گونه به‌نظر می‌رسد که زمین بازی دولت با زمین بازی بخش‌خصوصی متفاوت است زیرا دغدغه‌های متفاوتی دارند و همگرایی بین دغدغه‌های آنها وجود ندارد. با توجه به شرایط موجود دولت با ناترازی آب و انرژی روبه‌رو است و از سوی دیگر مشکلات تعاملات با دنیا را دارد. از سوی دیگر دغدغه سودآوری بنگاه اقتصادی دغدغه دولت نیست. ممکن است یک فردی در اتاق بازرگانی دغدغه بنگاه‌های اقتصادی داشته باشد، همان فرد وقتی در کسوت یک مقام دولتی قرار می‌گیرد، دغه‌غه‌های دیگری همچون پرداخت حقوق بازنشستگان، تامین برق و آب و مسائل کلان این‌چنینی را خواهد داشت.
زائری‌امیرانی در ادامه خاطرنشان کرد: البته هرسال شعار حمایت از تولید سر داده می‌شود اما شاهد رفتارهای دیگری از سوی دولت هستیم. دولت نباید یک‌طرفه به ماجراها نگاه کند و اهل تعامل با بخش‌خصوصی نباشد چراکه همه ما سوار بر یک کشتی هستیم و اگر این کشتی سوراخ شود، همه باهم غرق خواهیم شد.
وی افزود: مشکل آن است که اولویت‌بندی‌های دولت متفاوت شده است و فعالان اقتصادی در این اولویت‌بندی قرار ندارند. برای نمونه تعطیلی چهارشنبه‌ها به فعالان اقتصادی ضربه می‌زند و این‌گونه تصمیم‌گیری‌ها با نهایت سطح‌نگری گرفته می‌شود و در رفتارهای بعدی آنها و در نهایت کل اقتصاد تاثیرگذار خواهد بود.
اهمیت تاب‌آوری واحدهای کوچک
عضو هیات‌مدیره انجمن صنایع و رییس هیات‌مدیره کارخانجات ریخته‌گری چندی پیش در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» بر اهمیت حمایت از واحدهای خرد و کوچک صنعتی در شرایط بحرانی تاکید کرد. به گفته محمدحسین فلاح، تاب‌آوری این واحدها نه‌تنها از جنبه اقتصادی بلکه از منظر اجتماعی و مقاومت شهری حائز اهمیت است زیرا خالی‌شدن شهرها از این کسب‌وکارها و تعطیل‌شدن آنها می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای به همراه داشته باشد که علاوه‌بر اقتصادی از نظر اجتماعی نیز بسیار اهمیت دارد. این کارشناس حوزه صنعت با انتقاد از تسهیلات بانکی فعلی گفت: اعطای تسهیلات چندمیلیونی تاثیری در نجات واحدهای صنعتی ندارد زیرا حتی کوچک‌ترین واحدهای صنعتی نیز گردش مالی چند میلیاردی دارند و تسهیلات چند ۱۰۰میلیونی نمی‌تواند مشکل نقدینگی آنها را حل کند. به‌گفته فلاح، بانک‌ها باید تسهیلات واقع‌بینانه‌تری با مبالغ قابل‌توجه در اختیار صنایع کوچک قرار دهند.
کلام آخر: تولید در بحران
واحدهای تولیدی کوچک و متوسط در سراسر کشور که زمانی موتور محرکه اشتغال و تولید بودند، امروز با مشکلات جدی روبه‌رو شده‌اند. قطعی برق، کاهش نیروی کار، رکود بازار و نگرانی‌های سیاسی، چالش‌هایی هستند که این تولیدکنندگان هرروز با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. به‌نظر می‌رسد بدون حمایت‌های هدفمند و برنامه‌ریزی دقیق، ادامه کار برای بسیاری از این واحدها دشوار خواهد بود و اگر این روال ادامه پیدا کند، بیش از پیش شاهد تعدیل نیروی انسانی و تعطیلی این واحدهای کوچک خواهیم بود؛ این در حالی است که صنایع کوچک در ایران سهم قابل‌توجهی از تولید ناخالص داخلی و اشتغال کشور را به خود اختصاص داده‌اند. این بخش به‌عنوان پیشران اشتغالزایی و توسعه اقتصادی محلی، نقش مهمی در کاهش فقر و افزایش رفاه اجتماعی را می‌تواند عهده‌دار شود و نباید از کنار مشکلات این روزهای آن به‌سادگی گذشت.
