نفت در معرکه سیاست
هستی عبادی– در شرایطی که تنش‌های ژئوپلیتیک میان ایران، ایالات‌متحده و اسرائیل وارد مرحله‌ای بی‌سابقه شده، بازار جهانی انرژی نیز با نگرانی به تحولات خلیج‌فارس چشم دوخته است. دونالد ترامپ، رییس‌جمهور آمریکا با اتخاذ مواضعی تند و تهدیدآمیز علیه ایران و تاکید بر همراهی کامل با اسرائیل، عملا سناریویی را بازسازی کرده که پیشتر در مقاطع بحرانی تاریخ منطقه نظیر پایان جنگ ایران و عراق تجربه شده بود. اکنون نشانه‌های درگیری مستقیم، تاثیرات ملموسی بر بازار نفت گذاشته است؛ از افزایش اولیه قیمت‌ها و ورود چین به بازی مهار قیمت‌ها تا نگرانی شرکت‌های کشتیرانی از امنیت تردد در مسیرهای حیاتی انرژی.
در حالی که برخی تحلیلگران از احتمال انفجار قیمت نفت تا ۱۵۰دلار سخن می‌گویند، بی‌ثباتی در سیاست خارجی آمریکا و نوع واکنش ایران می‌تواند آینده انرژی جهان را دستخوش تحولی عمیق کند؛ تحولی که شاید نه صرفا اقتصادی، بلکه ژئوپلیتیک و ساختاری باشد.
آینده‌ای مبهم و غیرقابل پیش‌بینی
در همین خصوص محمود خاقانی، کارشناس بین‌الملل مسائل انرژی در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» تاکید کرد: از روزی که دونالد ترامپ به نشست گروه۷ رفت، سخنان متفاوت و متناقضی مطرح کرد. ابتدا گفت که ایرانی‌ها اگر خواهان مذاکره باشند، می‌دانند چگونه می‌توانند با او تماس بگیرند. سپس اضافه کرد که باید اقدامی کنیم تا این جنگ متوقف شود اما پس از بازگشت به واشنگتن و خروج از جلسه شورای امنیت ملی آمریکا، موضع او به کلی تغییر کرد.
او افزود: ایالات‌متحده در کنار اسرائیل وارد جنگ شده و ایران نیز باید بی‌قید و شرط تسلیم شود، این اظهارات نشان از سیاستی بی‌سابقه داشت؛ در طول ۲۵۰ تا ۳۰۰سال اخیر، هیچ رییس‌جمهوری در آمریکا چنین مواضعی را به صراحت بیان نکرده بود.
خاقانی تصریح کرد: این چرخش سیاست نشان داد که هدف اولیه حمله اسرائیل به ایران، در همان مراحل ابتدایی محقق نشده است. بسیاری از تحلیلگران بین‌المللی نیز در مصاحبه‌های خود اظهار داشتند که واکنش سریع ایران و توانایی‌اش در بازسازی و مقابله، همه را غافلگیر کرد. اکنون نیز طبق برخی گزارش‌های خبری، اوضاع در داخل اسرائیل چندان مطلوب نیست. حدود ۱۵۰هزار اسرائیلی در فرودگاه‌های مختلف دنیا سرگردان هستند و نمی‌توانند به کشور خود بازگردند. ذخایر دفاعی و سامانه‌های ضد‌هوایی اسرائیل نیز محدود است. در چنین شرایطی ترامپ تصمیم گرفته شخصا وارد میدان شود.
او اضافه کرد: ما پیشتر نیز در جنگ هشت ساله با عراق، تجربه مشابهی داشتیم. زمانی که صدام در وضعیت بحرانی قرار گرفت، آمریکا مستقیما وارد صحنه شد. هواپیمای مسافربری ایران‌ایر را در آسمان خلیج‌فارس هدف قرار داد، به سکوهای نفتی حمله کرد و شرایطی به وجود آورد که در نهایت قطعنامه ۵۹۸ را پذیرفتیم. اکنون نیز به نظر می‌رسد آمریکا همان سناریو را دنبال می‌کند.
التهاب بازار جهانی نفت
این کارشناس بین‌الملل انرژی با تاکید بر اینکه بازار جهانی نفت در پی این تحولات دچار التهاب شد، خاطرنشان کرد: نگرانی‌ها از گسترش جنگ در خلیج‌فارس باعث شد قیمت نفت به طور موقت افزایش یابد، اما بلافاصله با استفاده از ذخایر راهبردی آمریکا و ورود چین به عرضه نفت، قیمت‌ها کنترل شد. از طرف دیگر، کشورهای عضو اوپک نیز تولید خود را افزایش دادند چراکه با مشکلات مالی مواجه‌اند. به همین دلیل، با وجود افزایش عرضه و ثبات نسبی در تقاضا، قیمت نفت فعلا روی عدد حدود ۷۶دلار باقی مانده است.
او اضافه کرد: با این حال، اگر در خلیج‌فارس درگیری جدیدی رخ دهد، برخی پیش‌بینی کرده‌اند که قیمت نفت ممکن است تا ۱۰۰ یا حتی ۱۳۰ تا ۱۵۰دلار افزایش یابد. اخیرا نیز دو نفتکش در منطقه با یکدیگر برخورد کردند و بررسی‌ها نشان می‌دهد که این حادثه در نتیجه اختلال در سیستم ناوبری بوده؛ اختلالی که به گفته کارشناسان، ناشی از پارازیت‌هایی بوده که اسرائیل برای تضعیف رادارهای دفاعی ایران ارسال کرده است.
خاقانی با اشاره به اینکه این وضعیت، نگرانی‌هایی را در میان صاحبان نفتکش‌ها و شرکت‌های کشتیرانی بین‌المللی، به‌ویژه در آب‌های خلیج‌فارس، دریای عمان و اقیانوس هند به‌وجود آورده است، عنوان کرد: آینده مبهم و غیرقابل پیش‌بینی به نظر می‌رسد چراکه بازار هنوز نمی‌داند هدف نهایی آمریکا چیست. ترامپ ادعا می‌کند که ایران در حال ساخت بمب اتمی است و باید جلوی آن گرفته شود اما بسیاری معتقدند هدف اصلی، تجزیه ایران است.
او افزود: برخی کشورهای همسایه نیز مورد انتقاد قرار گرفته‌اند چراکه در ظاهر از ایران حمایت می‌کنند اما در عمل رفتار دیگری دارند. برخی از آنها مرزهای خود را به روی اتباع ایرانی بسته‌اند. در غرب کشور نیز شرایط مشابهی برقرار است.
به گفته وی، ایران امروز در موقعیتی قرار گرفته که تقریبا به تنهایی مقابل ناتو ایستاده است. برخی کشورها با وجود توافق‌های بلندمدت استراتژیک با ایران، هنوز اقدامی عملی نکرده‌اند.
این کارشناس بین‌الملل انرژی با یادآوری اینکه در گذشته نیز آمریکا با کوبا چنین رفتاری داشت؛ در دوران ریاست‌جمهوری کندی، تلاش کردند فیدل کاسترو را سرنگون کنند، اما ورود شوروی به معادله، خطر جنگ اتمی را به‌وجود آورد و نهایتا آمریکا عقب‌نشینی کرد، گفت: در سال ۱۹۷۲ نیز ایالات‌متحده در دوران نیکسون تصمیم گرفت با شوروی وارد مرحله‌ای از تنش‌زدایی شود. در آن زمان، توافقی بین دو کشور شکل گرفت که براساس آن، شوروی حمایت خود را از حزب توده ایران قطع کرد و در عوض ایران اجازه داد شوروی در حوزه انرژی و صنایع سهم داشته باشد. ساخت ذوب‌آهن اصفهان، بخشی از این توافق بود. آن زمان ایران تحت نفوذ آمریکا و عراق تحت نفوذ شوروی قرار گرفت اما شوروی نیز در ایران منافع اقتصادی داشت.
او افزود: اکنون این پرسش مطرح است که آیا چین و روسیه اجازه خواهند داد آمریکا به ایران حمله کند؟ به ویژه با توجه به اینکه تاسیسات هسته‌ای ایران با سرمایه‌گذاری هنگفت روسیه احداث شده‌اند. آیا توافقی پشت‌پرده برای تجزیه ایران بین آمریکا، چین و روسیه صورت گرفته یا این مردم ایران خواهند بود که با ایستادگی، معادله را بر هم خواهند زد؟
خاقانی در پایان تصریح کرد: مردم ایران امروز باید تصمیم بگیرند که در برابر تهدیدها بایستند یا تسلیم شوند. سیاست‌هایی که پیشتر در لبنان اجرا شد، اکنون با همان الگو در ایران دنبال می‌شود. برخی معتقدند برای تحقق تغییر رژیم در ایران، بین ۵ تا ۱۰میلیون نفر ممکن است هدف ترور، اعدام یا کوچ اجباری قرار گیرند. ابتدا مردم را آواره می‌کنند، سپس با کنترل منابعی چون آب، غذا و دارو، آنها را به حرکت وامی‌دارند و نهایتا سرکوب می‌کنند. اکنون لحظه تصمیم‌گیری است: مردن با ذلت یا زندگی با سربلندی.
راهی که بازار می‌رود
در حالی که نگرانی‌ها درباره قیمت نفت و تامین انرژی از خاورمیانه به دلیل ادامه‌دار شدن تنش‌ها بین ایران و رژیم صهیونیستی بر افزایش قیمت نفت را دامن زده است، آژانس بین‌المللی انرژی از تداوم رشد تقاضای جهانی نفت تا پایان دهه جاری خبر می‌دهد.
آژانس بین‌المللی انرژی اعلام کرد با وجود اوج گرفتن واردات چین، بزرگ‌ترین واردکننده جهان در سال ۲۰۲۷ به دلیل کاهش قیمت بنزین و استفاده کمتر از خودروهای برقی در آمریکا، تقاضای جهانی نفت تا پایان دهه جاری به رشد خود ادامه خواهد داد.
این نهاد انرژی با وجود پیش‌بینی اوج تقاضا در چین، پیش‌بینی پیشین خود را درباره بالا رفتن تقاضای جهانی نفت تا سال ۲۰۲۹ تغییری نداد.
جدول منتشرشده در گزارش سالانه آژانس بین‌المللی انرژی نشان می‌دهد تقاضای نفت تا سال ۲۰۲۹ به ۱۰۵میلیون و ۶۰۰هزار بشکه در روز برسد و سپس در سال ۲۰۳۰ اندکی کاهش خواهد یافت. در همین حال، پیش‌بینی می‌شود ظرفیت تولید روزانه جهان تا سال۲۰۳۰ با بیش از ۵ میلیون بشکه افزایش به ۱۱۴میلیون و ۷۰۰هزار بشکه برسد.
تنش بین ایران و رژیم صهیونیستی ضمن بالا بردن خطر عرضه نفت خاورمیانه، به افزایش ۵درصدی قیمت نفت به بالای ۷۴دلار در هر بشکه در روز جمعه کمک کرده است. آژانس بین‌المللی انرژی گفت، با این حال، آخرین پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که در صورت نبود وجود اختلال‌های عمده، تا سال۲۰۳۰ میلادی عرضه کافی خواهد بود.
فاتح بیرول، رییس آژانس بین‌المللی انرژی در بیانیه‌ای گفت: براساس عوامل بنیادی، به نظر می‌رسد عرضه نفت در بازارهای جهانی طی سال‌های آینده مطلوب خواهد بود.
وی افزود: رویدادهای اخیر به شدت خطرهای ژئوپلیتیک قابل‌توجهی را برای امنیت عرضه نفت نشان می‌دهد.
از سوی دیگر، تحلیلگران بانک انگلیسی بارکلیز می‌گویند با افزایش قیمت‌های بین‌المللی نفت خام، ارزهای چند واردکننده بزرگ نفت آسیایی در معرض افت ارزش هستند.
تحلیلگران ساکسو بانک هم یک روز پیش در یادداشتی نوشتند که بدون اختلال در عرضه، نفت برنت احتمالا به زیر ۷۰دلار باز خواهد گشت، در حالی که برعکس می‌تواند بالاتر از ۸۰دلار معامله شود و بازتاب بازاری باشد که در آن نوسانات، محکم در جایگاه اصلی باقی مانده است.
به گفته استراتژیست‌های ارزی شرکت مالی «آی‌ان‌جی»، تحولات ژئوپلیتیکی نمایان شده است و پیامدهای بحران خاورمیانه برای بازارهای انرژی می‌تواند به راحتی، ارزیابی‌های تورم بانک‌های مرکزی را دگرگون کند.
براساس گزارش اویل‌پرایس، فدرال‌رزرو که پیش‌بینی می‌شود نرخ‌های بهره کلیدی را در نشست هفته جاری خود تغییر ندهد، اکنون می‌تواند از نوسانات بازار انرژی به عنوان استدلالی برای امتناع از درخواست‌های دونالد ترامپ، رییس‌جمهور آمریکا، برای کاهش نرخ بهره، استفاده کند.
