نشاط جمعی

جهان صنعت– این روزها تب و تاب مذاکرات در ایران حسابی داغ شده است. البته باید دانست که در عرصه سیاست بین‌الملل، روابط میان کشورها و تحولات ناشی از آنها همواره تاثیرات عمیق و گسترده‌ای بر زندگی مردم از مسائل اقتصادی گرفته تا اجتماعی می‌گذارد. یکی از پیچیده‌ترین و چالش‌برانگیزترین روابط بین‌المللی در دهه‌های اخیر، تعاملات میان ایران و آمریکا بوده است. این روابط که تحت‌تاثیر عوامل مختلف سیاسی، اقتصادی و امنیتی قرار دارد، در مقاطع مختلف تاریخ دستخوش تغییرات اساسی بوده است. از زمانی که دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۶ به ریاست‌جمهوری رسید، سیاست‌های او نسبت به ایران به یکی از مهم‌ترین و بحث‌برانگیزترین موضوعات در سطح جهانی تبدیل شد اما در سال ۲۰۲۵ با بازگشت ترامپ به مقام ریاست‌جمهوری آمریکا، بار دیگر تهدیدات او، علیه ایران شدت گرفته و نگرانی‌های بسیاری در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی به‌ویژه در زمینه تاثیرات آن بر حقوق بشر، به‌ویژه حقوق کودکان، مطرح شده است. یکی از برجسته‌ترین تحولات در این زمینه، ارسال نامه‌های تهدیدآمیز از سوی ترامپ به مقامات ایرانی به منظور مذاکره مستقیم، همراه با اعزام ناوهای جنگی، هواپیمای ۵۲- B و دیگر تجهیزات نظامی به خاورمیانه است که به‌شدت به افزایش تنش‌ها در منطقه دامن زده است. این اقدامات نه‌تنها شرایط ژئوپولیتیک و امنیتی را متحول کرده، بلکه پیامدهای اجتماعی، روان‌شناختی فراوانی را به همراه داشته است. به‌ویژه کودکان ایران که گروهی آسیب‌پذیر و در معرض خطرات جانی، روانی و اجتماعی هستند، به‌شدت تحت‌تاثیر این تحولات قرار دارند. در شرایطی که وضعیت امنیتی و اقتصادی ایران تحت‌تاثیر سیاست‌های بین‌المللی قرار دارد، تاثیرات این تحولات بر نسل‌های آینده کشور به‌شدت قابل‌توجه است. جنگ یا حتی تهدید به جنگ می‌تواند به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم بر حقوق ابتدایی کودکان تاثیر بگذارد؛ حقوقی همچون حق بر آموزش، بهداشت، امنیت روانی و اجتماعی. بحران‌های امنیتی رشد و توسعه کودکان را مختل کرده و فرصت‌های حیاتی برای بهبود وضعیت اجتماعی، اقتصادی و آموزشی آنان را محدود کنند. در این میان، حقوق کودکان به‌ویژه در شرایطی که تهدیدات نظامی و سیاسی تشدید می‌شود، می‌تواند به یکی از آسیب‌پذیرترین حوزه‌ها تبدیل شود. این بحران‌ها می‌توانند به ایجاد شرایط اضطراری و ناامنی منجر شوند که بر کیفیت زندگی و رشد روانی کودکان تاثیر منفی بگذارد. در دنیای پیچیده سیاست بین‌الملل و تحولات امنیتی، کودکان به‌عنوان گروهی آسیب‌پذیر، به حمایت‌های قانونی و انسانی ویژه‌ای نیاز دارند.

به عقیده کارشناسان در صورتی که تحولات بین‌المللی به‌ویژه در زمینه‌های امنیتی و نظامی به درستی مدیریت نشوند، آینده این نسل تحت تهدید جدی قرار خواهد گرفت. برای مثال، در شرایطی که تهدیدات نظامی و تحرکات نظامی آمریکا علیه ایران شدت می‌گیرد، این تهدیدات می‌توانند به‌ویژه در زمینه امنیت روانی، اجتماعی و آموزشی برای کودکان آثار زیان‌بار بلندمدتی داشته باشند. تهدیدات به‌ویژه در مناطق مرزی و پرتنش می‌تواند منجر به آوارگی، از دست دادن امکانات آموزشی و بهداشتی و همچنین ایجاد اختلالات روانی در کودکان شود. در تحلیل و بررسی تحولات اخیر در روابط ایران و ایالات متحده، به‌ویژه تحت رهبری دونالد ترامپ در سال ۲۰۲۵، مشخص است که این تحولات تاثیرات قابل‌توجهی بر تمامی جنبه‌های زندگی ایرانیان، به‌ویژه کودکان خواهد گذاشت.

تحرکات نظامی، تهدیدات اقتصادی و ارسال تجهیزات نظامی به منطقه خاورمیانه از سوی آمریکا، نه‌تنها زمینه‌ساز افزایش تنش‌های امنیتی در سطح جهانی است، بلکه می‌تواند تهدیدات جدی‌ای برای حقوق بشر، به‌ویژه حقوق کودکان به همراه داشته باشد. در مواجهه با بحران‌های امنیتی ناشی از تهدیدات نظامی، حقوق کودکان به‌عنوان یک موضوع کلیدی باید در کانون توجهات قرار گیرد. کودکان ایران که گروهی آسیب‌پذیر هستند، در معرض خطرات زیادی همچون اختلالات روانی، کاهش دسترسی به آموزش و بهداشت و آسیب‌های ناشی از بی‌ثباتی‌های اجتماعی قرار دارند. علاوه بر این، افزایش مهاجرت‌های داخلی و خارجی ناشی از تنش‌های امنیتی و جنگ، می‌تواند شرایط زندگی کودکان را پیچیده‌تر کرده و حقوق اولیه آنان را به خطر اندازد. از سوی دیگر یکی از مهم‌ترین پیامدهای مثبت مذاکرات افزایش سرمایه اجتماعی در جامعه است چراکه این روزها به دلیل امید به تغییر و شکوفایی اقتصادی نشاط عمومی در جامعه قابل رویت است.

معیشت مردم را به مذاکرات گره بزنیم یا نزنیم!؟

در همین راستا امیرمحمود حریرچی، جامعه‌شناس، به «جهان‌صنعت» گفت: این روزها به صورت ناخودآگاه صف‌های طولانی در مغازه‌ها دیده می‌شود و من متوجه شدم که یک خبر اقتصادی در راه است. در روزهای دیگر، این مغازه‌ها خلوت هستند که نشان‌دهنده عدم تحولات اقتصادی است. پس از ماه‌ها کش‌و‌قوس، ایران و آمریکا اعلام کردند که مذاکرات میان دو طرف از روز شنبه آغاز می‌شود. روابط ایران و آمریکا به دلیل تاثیرات گسترده‌اش بر زندگی مردم، پس از انقلاب جایگاه ویژه‌ای در افکار عمومی ایران پیدا کرده است. این روزها نشاط به جامعه بازگشته است. جامعه‌ای که در سایه حوادث مختلف این چند سال، ممکن است نگران و مضطرب بوده، حالا به تغییرات امیدوار شده است. هر نوع تنش‌زدایی می‌تواند فشار روانی جامعه را کاهش دهد.

وی افزود: به نظرم اولین گام در حل مسائل اقتصادی، رفع تحریم‌هاست اما گام بزرگ‌تر کنار زدن رانت‌خوارانی است که با استفاده از موقعیت‌های ویژه و خارج از حوزه نظارت مردم، بر منابع مختلف کشور تسلط یافته و آن را به نفع خودشان استحصال می‌کنند. از سوی دیگر بیشتر مردم خواهان توافقی هستند که به رفع تحریم‌ها منجر شود. به طور طبیعی، فضای اجتماعی موفقیت در مذاکرات، تاثیرگذار خواهد بود.

حریرچی درخصوص مذاکرات غیرشفاف نیز بیان کرد: به نظرم مذاکرات معمولا یک صحنه سیاسی و اغلب غیرشفاف است چراکه اقتضائات سیاسی و امنیتی ایجاب می‌کند که این فرآیند به صورت نیمه‌شفاف باشد. تخصصی بودن مذاکرات نیز به ابهام در روند آن افزوده و منجر به شایعات می‌شود. رسانه‌ها نیز نقشی مهم در انتشار اخبار مربوط به مذاکرات و ایجاد بخشی از این ابهام دارند. گروه‌های فشار که مخالف روند مذاکرات هستند، می‌توانند افکار عمومی را تحت‌تاثیر قرار دهند و به طور ناگهانی در روند مذاکرات دخالت کنند. به این ترتیب، مذاکرات می‌تواند اعتماد به نظام سیاسی را تحت‌تاثیر قرار دهد. تیم مذاکره‌کننده، به عنوان نمایندگان رسمی سیاسی، تصمیمات‌شان تاثیر مستقیم بر وضعیت اقتصادی و اجتماعی مردم خواهد داشت و مردم نظرات خود را از طریق میزان سرمایه اجتماعی ابراز می‌کنند.

او ادامه داد: اگر قرار باشد مذاکره‌ای صورت گیرد و در عین حال تاثیری بر معیشت مردم نداشته باشد، چنین مذاکره‌ای از نظر مردم مطلوب نخواهد بود. اگر مذاکره‌ای انجام شود و نتایج ملموسی برای معیشت مردم به همراه نداشته باشد، آن مذاکره قابل قبول نخواهد بود. نکته دیگر این است که بسیاری از اتفاقات روی کاغذ در دوره‌های قبلی رخ داده است؛ اما امروز ملاک ما در مذاکرات، آورده اقتصادی و بهبود وضعیت معیشت مردم باید باشد. روشن و طبیعی است که اقتصاد کشور با دیپلماسی و ارتباطات اقتصادی با سایر کشورهای جهان گره خورده است. اساسا هیچ کشوری با قطع روابط دیپلماتیک و اقتصادی با دنیا، وضعیت بهتری پیدا نکرده است و نمی‌تواند پیدا کند. ارتباطات سیاسی، اقتصادی و بانکی با کشورهای مختلف، به‌ویژه کشورهایی که از نظر قدرت اقتصادی در وضعیت مناسبی قرار دارند، می‌تواند موجبات رشد و شکوفایی اقتصادی کشورها را فراهم سازد. در خصوص برجام و مذاکرات برای احیای این توافق، به نظر می‌رسد که هرچه زودتر باید این روند انجام می‌شد.

این جامعه‌شناس درخصوص فرصت‌های به دست آمده برای کاهش تنش‌ها گفت: در چنین شرایطی، یک توافق جامع و مؤثر میان ایران و ایالات متحده می‌تواند فرصت‌هایی برای کاهش تنش‌ها و تضمین آینده‌ای امن‌تر برای کودکان ایران فراهم آورد. این توافق‌ها باید به‌طور خاص بر موضوعات مرتبط با حقوق بشر و حقوق کودکان متمرکز شوند. دولت‌ها و نهادهای بین‌المللی باید به‌طور فعال و متعهدانه در راستای تضمین امنیت و رفاه کودکان در برابر تهدیدات جنگی و سیاسی اقدام کنند. پایداری مذاکرات و حصول توافقات می‌تواند به کاهش تنش‌ها و بحران‌های انسانی منجر شود و در نهایت منافع بلندمدت برای کودکان و نسل‌های آینده فراهم آورد. از سوی دیگر، در نبود چنین توافقاتی، کودکان ایران همچنان با تهدیدات مستقیم جنگ، آوارگی و بحران‌های اجتماعی روبه‌رو خواهند بود. در نتیجه، تضمین حقوق کودکان در سیاست‌های خارجی و دیپلماسی بین‌المللی باید به‌عنوان یکی از اولویت‌های اصلی در تعاملات و مذاکرات میان دولت‌ها قرار گیرد.

وی افزود: در نهایت، توجه به حقوق کودکان در مذاکرات بین‌المللی نه‌تنها مسوولیت اخلاقی و انسانی است، بلکه یک ضرورت حیاتی برای حفاظت از آینده جوامع و نسل‌های آینده به‌شمار می‌آید. نهادهای بین‌المللی، به‌ویژه سازمان‌های حقوق بشری و فعالان مدنی، باید از دولت‌ها بخواهند تا در راستای تحقق حقوق کودکان، سیاست‌های خود را به گونه‌ای تنظیم کنند که در مواجهه با بحران‌های بین‌المللی، به امنیت، بهداشت، آموزش و روان‌شناسی کودکان به‌طور خاص توجه داشته باشند. در نهایت، بهره‌گیری از فرصت‌های موجود برای مذاکره، همراه با اتخاذ رویکردی هوشمندانه و مبتنی بر منافع ملی، می‌تواند به بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی کشور کمک کرده و زمینه‌ساز آینده‌ای روشن‌تر برای کودکان نسل زد و آلفای ایرانی باشد. یادمان باشد که فرصت‌ها‌ را نمی‌شود به تعویق انداخت، اگر چنین شود، فرصت‌ها فاسد می‌شوند و فرصت فاسد می‌تواند بدل به تهدید شود.