ناممکن بودن توسعه گردشگری بدون حضور انجمن‌های تخصصی
جهان‌صنعت- مدیر اندیشکده گردشگری هویت‌محور با بیان اینکه در جهان رقابتی امروز، بسیاری از کشورهای در حال توسعه، اقتصادهای محلی و توسعه آن را به انجمن‌های تخصصی، مردم بومی و محلی سپرده‌اند که حتی می‌توانند در ابعاد گسترده‌تر نقش‌آفرین باشند، گفت: توسعه گردشگری بدون حضور موثر این انجمن‌ها و جامعه محلی شدنی نیست.
محمد فرزاد میرزایی قلعه اظهار کرد: گردشگری از پردرآمدترین و متنوع‌ترین صنایع جهان امروز به حساب می‌آید و بسیاری از کشورها این صنعت پویا را به عنوان منبع اصلی درآمد، اشتغالزایی، رشد بخش‌خصوصی و توسعه ساختار زیربنایی می‌دانند.
وی ادامه داد: صنعت گردشگری امروزه به گونه‌ای در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها اهمیت یافته است که اقتصاددانان از این صنعت به عنوان «صادرات نامرئی» یاد می‌کنند.
مدیر اندیشکده گردشگری هویت‌محور توضیح داد: گردشگری فعالیتی اقتصادی و جامعه بنیان است که براساس تعامل اجتماعی بنا نهاده شده و این صنعت در صورتی رونق می‌یابد که با یاری رساندن به ارزش‌های اجتماعی نظیر مشارکت، آموزش و حاکمیت بومی پیشرفته، جوامع بومی را به کار گیرد.
میرزایی با تاکید بر پیوند ناگسستنی میان مشارکت اجتماعی و توسعه گردشگری، سیاست‌های یک‌جانبه و غیرمشارکتی این حوزه را به چالش کشید و اضافه کرد: سال‌هاست در اسناد بالادستی، برنامه‌های توسعه و حتی شعارهای رسمی مسوولان از مشارکت اجتماعی به عنوان یکی از پایه‌های توسعه گردشگری یاد می‌شود اما واقعیت میدانی متفاوت است. جوامع محلی و انجمن‌های تخصصی این حوزه همچنان در حاشیه قرار دارند و نقش آنها به حضور نمادین در مراسم و افتتاحیه‌ها محدود شده است.
وی با انتقاد از تصمیم‌گیری‌های متمرکز و از بالا به پایین گفت: وظیفه مدیران ایجاد سازوکارهای واقعی برای حضور جامعه محلی و انجمن‌ها در تصمیم‌گیری‌هاست. تجربه موفق مقاصد گردشگری جهان نشان می‌دهد وقتی ذی‌نفعان از ابتدا در برنامه‌ریزی مشارکت دارند، پروژه‌ها ماندگارتر و اثرات مثبت اقتصادی و فرهنگی گسترده‌تر خواهد بود.
مدیر اندیشکده گردشگری هویت‌محور «نبود بستر نهادی برای مشارکت مردم» ، «بی‌توجهی به ظرفیت کارآفرینی بومی» و «نگاه کوتاه‌مدت و پروژه‌محور» را سه چالش اساسی در این مسیر عنوان و بیان کرد: به‌طور مثال در حوزه نبود بستر نهادی برای مشارکت مردم، انجمن‌های محلی گردشگری اختیار و قدرت واقعی ندارند و شوراها و کارگروه‌ها بیشتر حالت فرمایشی تا تصمیم‌گیرنده دارند.
وی افزود: در حوزه بی‌توجهی به ظرفیت کارآفرینی بومی، به جای حمایت جدی از کسب‌وکارهای محلی، بخش عمده انرژی و بودجه صرف رویدادهای مقطعی و پروژه‌های بزرگ‌مقیاس می‌شود که سهم واقعی مردم از آن ناچیز است.
میرزایی یادآور شد: همچنین در حوزه نگاه کوتاه‌مدت و پروژه‌محور، بسیاری از طرح‌ها با تغییر مدیران نیمه‌کاره رها می‌شود و به دلیل نبود پیوند با جامعه عمر کوتاهی دارند.
وی تاکید کرد: این کم‌کاری‌ها باعث شده گردشگری در بسیاری از مناطق نه‌تنها به ابزار توانمندسازی جوامع محلی تبدیل نشود بلکه گاه فشار بیشتری بر منابع طبیعی، هویت فرهنگی و بافت اجتماعی وارد آورد.
به گفته میرزایی، خروج از این چرخه ناکارآمد تنها با بازتعریف رابطه دولت با مردم در حوزه‌های واگذاری بخشی از قدرت تصمیم‌گیری به جامعه محلی، حمایت پایدار از کارآفرینان بومی و شفاف‌سازی فرآیندهای تخصیص بودجه و پروژه‌ها ممکن است.
وی خاطرنشان کرد: با این اصلاح مسیر، شاید بخشی از شکست‌های برنامه‌های توسعه گردشگری به‌ویژه پس از رکود جنگ ۱۲روزه ایران و رژیم صهیونیستی (۲۳خرداد تا ۴تیر۱۴۰۴) جبران شود. در غیر این صورت توسعه گردشگری کشور همچنان پروژه‌ای از بالا، بی‌ریشه در زمین و بی‌اثر بر زندگی مردم باقی خواهد ماند.
به گفته مسوولان، سازمان‌های مردم نهاد در اموری مانند فعالیت‌های امدادی، رفاهی، مذهبی و خیریه، خدماتی، مبارزه با خشونت، دفاع از حقوق بشر، توسعه، علم و فناوری، گردشگری، هنر و حرفه‌ها، مطبوعات، زنان، جوانان، پناهندگان و مهاجران، سالخوردگان و محرومان فعالیت دارند.
گردشگری فعالیتی اقتصادی و جامعه بنیان است که براساس تعامل اجتماعی بنا نهاده شده و این صنعت در صورتی رونق می‌یابد که با یاری رساندن به ارزش‌های اجتماعی نظیر مشارکت، آموزش و حاکمیت بومی پیشرفته، انجمن‌های تخصصی و جوامع بومی را به کار گیرد.
در صورتی که جوامع محلی و بومیان ساکن در مقاصد گردشگری توانمند شده و با توسعه خرده فرهنگ‌ها خود را برای پذیرش گردشگر آماده کنند می‌توان به بهره‌گیری این جوامع از صنعت درآمدزای گردشگری امیدوار بود.
از سوی دیگر اگر گسترش صنعت گردشگری به هر شکلی، ارزش‌ها و فرهنگ جوامع میزبان را خدشه‌دار کرده یا منافع اجتماعی- اقتصادی حاصل از بخش گردشگری را به سطوح مختلف جامعه منتقل نکند، نمی‌توان از گردشگری واقعی سخن گفت.
گردشگری و صنایع وابسته به آن از سال‌ها پیش مردم بومی را برآن داشته است تا با بهره‌گیری از آن، وضعیت اقتصادی و معیشتی خود را بهبود بخشند.
