مذاکرات با چاشنی امید
جهان صنعت – سرانجام حوالی بعدازظهر روز گذشته بود که منابع خبری از آغاز دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا به میزبانی و میانجیگری عمان خبر دادند؛ مذاکراتی که پس از سه دور گفت‌وگوهای دیپلمات‌های ایرانی و آمریکایی در مسقط و رم ایتالیا با میانجیگری طرف عمانی، در حالی بالاخره از حوالی بعدازظهر دیروز در مسقط از سر گرفته شد که پیش از این قرار بود این دور از گفت‌وگوها روز شنبه هفته گذشته به میزبانی رم ایتالیا برگزار شود اما کمتر از ۴۸ساعت پیش از آغاز گفت‌وگوها و در شرایطی که همچنین بنا بود یک روز پیش از آغاز مذاکرات، معاونان وزیر امور خارجه ایران با همتایانشان از سه کشور اروپایی عضو برجام نیز در ارتباط با مذاکراتی که هم‌اکنون در حال پیگیری است، به بحث و گفت‌وگو بنشینند و آنان را نیز در جریان جزئیات آنچه در سه دور نخست این گفت‌وگوها مطرح شده، قرار دهند اما باتوجه به تعویق زمان برگزاری دور چهارم مذاکرات در روز شنبه ۱۳ اریبهشت‌ماه در رم، مذاکراتی که بنا بود روز ۱۲ اریبهشت‌ماه میان دیپلمات‌های ایرانی و دیپلمات‌های سه کشور انگلیس، فرانسه و آلمان برگزار شود هم به تعویق افتاد.
با این همه اما بعدازظهر دیروز پس از حدود هشت روز وقفه در مذاکرات، بار دیگر دیپلمات‌های ایرانی و آمریکایی در مسقط حاضر شدند تا با میانجیگری طرف عمانی ادامه مذاکرات را از سر بگیرند؛ آن هم در حالی که برگزاری این مذاکرات کمتر از ۲۴ساعت پس از برگزاری چهارمین دور از گفت‌وگوهای ایرانی-عربی در قطر برگزار شد. همین نکته باعث شد، سیدعباس عراقچی درقامت وزیر امور خارجه و رییس تیم مذاکره‌کنندگان ایران، پیش از سفر به مسقط و حضور در محل برگزاری دور چهارم گفت‌وگوها، ابتدا راهی ریاض شود تا با مقام‌های ارشد دولت عربستان سعودی درباره مسائل گوناگون ازجمله مذاکرات موردبحث میان ایران و آمریکا رایزنی و سپس به دوحه برود تا ضمن شرکت در چهارمین دور از گفت‌وگوهای ایرانی-عربی با همتای قطری خود درباره چند و چون گفت‌وگوهای هسته‌ای با ایالات‌متحده مذاکره کند.
سفر عراقچی به ریاض و دوحه پیش از مسقط
به هر تفسیر وزیر امور خارجه ایران که خود را برای شرکت در مذاکرات روز یکشنبه در مسقط آماده می‌کرد، روز شنبه هفته جاری ابتدا راهی ریاض شد و در دیدار با همتای عربستانی خود، دولت سعودی را در جریان آخرین وضعیت مذاکره با آمریکا قرار داد و پس از آنکه در حالی ریاض را به مقصد دوحه ترک کرد که مشخصا برای شرکت در چهارمین دوره از اجلاس گفت‌وگوی ایران- جهان عرب به این کشور می‌رفت. هرچند در حاشیه این سفر نیز در دیداری جداگانه با همتای قطری خود، دوحه را همچون ریاض از آنچه در سه دور مذاکرات هسته‌ای میان ایران و آمریکا مطرح شده بود، قرار داد. این در حالی بود که وزیر خارجه قطر نیز در دیدار همتای ایرانی خود، از آغاز مجدد مذاکرات ایران و آمریکا با میانجیگری عمان استقبال کرد. محمد بن عبدالرحمن آل‌ثانی که حوالی غروب شنبه در دوحه میزبان سیدعباس عراقچی بود، در دیدار با همتای ایرانی خود، از توافق آمریکا و ایران برای از سرگیری مذاکرات با میانجیگری عمان با هدف دستیابی به توافقی منصفانه، دائمی و الزام‌آور در راستای تقویت امنیت، ثبات و صلح در منطقه و گشایش چشم‌اندازهای جدید همکاری و گفت‌وگوی منطقه‌ای استقبال کرد. این درحالی بود که در جریان این نشست، وزیران امور خارجه ایران، همتای قطری خود را در جریان تحولات مرتبط با روند گفت‌وگوهای ایران و آمریکا قرار داد.
مواضع عراقچی پیش از سفر به عمان
سرانجام سیدعباس عراقچی که صبح دیروز پیش از سفر به مسقط برای شرکت در چهارمین دور گفت‌وگوهای ایران و آمریکا در گفت‌وگویی درباره آنچه در جریان سفر فشرده روز شنبه خود به ریاض و دوحه مطرح شد نیز توضیح داد، با اشاره به ترک تهران به مقصد مسقط در ساعات اولیه صبح روز یکشنبه گفت: «صبح امروز {یکشنبه، ۲۱ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴} مشورت‌های بیشتری را در تهران داشتیم و امیدواریم در مذاکرات امروز به نقطه تعیین‌کننده‌ای برسیم.» عراقچی همچنین با انتقاد از صحبت‌های ضدونقیض مقام‌های آمریکایی در ارتباط با این مذاکرات و خواسته‌هایشان در این فرآیند گفت: «ما متاسفانه صحبت‌های ضدونقیضی از سوی آنها می‌شنویم و صحبت‌های طرف مقابل در داخل میز مذاکره و بیرون از مذاکره مواضع متفاوتی بوده و این یکی از مشکلات ما در این مذاکرات است.» رییس تیم مذاکره‌کنندگان جمهوری اسلامی همچنین اضافه کرد: «برعکس طرف مقابل، جمهوری اسلامی ایران مواضع شناخته‌شده‌ای دارد که بر پایه اصولی قرار دارد.» او با بیان اینکه «ما در یک خط کاملا مستقیم حرکت کردیم و مواضع ما کاملا روشن است»، تصریح کرد: «برنامه هسته‌ای ایران از پایه‌های حقوقی و قانونی قوی برخوردار است و همواره تحت نظارت آژانس بوده و خواهد بود و داشتن فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای جزو حقوق مردم ایران است که قابل مذاکره و معامله نیست.» وزیر امور خارجه ایران در عین حال خاطرنشان کرد: «غنی‌سازی یکی از دستاوردها و افتخارات ملت ایران است. برای این غنی‌سازی هزینه سنگینی پرداخت شده، خون دانشمندان هسته‌ای ما پای این دستاورد است و قطعا قابل معامله نیست و این موضع روشن ما بوده و هست.»
عراقچی در بخش دیگری از سخنانش پیش از ترک تهران به مقصد مسقط گفت: «همواره گفته‌ایم که البته اگر سوالاتی، ابهاماتی و نگرانی‌هایی وجود داشته باشد، آماده‌ایم که اعتمادسازی کنیم، آماده‌ایم که اقداماتی را انجام بدیم که اعتماد بیشتری جلب شود، این منطق ما همیشه بوده است.» رییس تیم مذاکره‌کنندگان جمهوری اسلامی در ادامه با تاکید بر اینکه «منطق ما در مذاکرات گذشته هم همین بود»، گفت: «الان هم بر اساس همین منطق، ما به طرف‌های مقابل خودمان، طرحی را که می‌تواند تضمین کند برنامه هسته‌ای ایران همواره صلح‌آمیز خواهد بود، ارائه دادیم و آنها هم طرح خودشان را دادند ولی همانطور که عرض کردم، ما ایده‌های متناقضی را ازسوی آنها شاهد هستیم.» او خاطرنشان کرد: «به هر حال در آستانه دور جدید مذاکرات لازم است تکرار کنم که حقوق مردم ایران کاملا مشخص است، اصول و مواضع ما در برنامه هسته‌ای کاملا روشن بوده و اینها چیزهایی نیست که قابل مصالحه یا معامله کردن باشد ولی برای اعتمادسازی، برای شفاف‌سازی بیشتر از آنچه است، آمادگی لازم را داریم و امیدواریم که طرف مقابل هم با یک منطق مذاکراتی روشن به محل مذاکرات بیاید.» وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران تصریح کرد: «مباحث مذاکراتی باید پشت میز مذاکره انجام شود و طرح رسانه‌ای آنها برخلاف منش مذاکرات است و جدیت و اراده طرف مقابل را زیرسوال می‌برد.» او گفت: «ما امیدوار هستیم که در این دوره از مذاکرات بتوانیم یک دور مذاکرات کاملا سازنده و رو به جلو با حفظ مواضع اصولی جمهوری اسلامی ایران داشته باشیم.»
وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران تصریح کرد: «من بارها گفته‌ام و تکرار می‌کنم؛ اگر غرض این است که اطمینان حاصل شود که جمهوری اسلامی ایران سلاح هسته‌ای نخواهد داشت، این کاملا قابل‌حصول است و توافقی که این مضمون را بخواهد داشته باشد، حتما قابل دسترسی است ولی اگر طرف مقابل تقاضاهای غیرمعقول و غیرواقعی داشته باشند -تقاضاهایی که قابل عملیاتی شدن نیست- طبیعی است که مذاکره با مشکل مواجه خواهد شد.» عراقچی همچنین در پاسخ به پرسشی در مورد چشم‌انداز تیم مذاکره‌کنندگان ایران باتوجه به مواضع ضدونقیض آمریکایی‌ها گفت: «ما در مذاکرات گذشته با یک فضای مثبت و سازنده مواجه بودیم، طرف مقابل ما اصرار داشته که دارای جدیت است و علاقه‌مند به رسیدن به یک توافق است منتها این جدیت الزاماتی دارد و یکی از مواضعی که آنها در خارج از محیط مذاکره می‌گیرند، مواضع رسانه‌ای متناقض است که این روند مذاکره را دچار ابهام می‌کند و از مسیر صحیح و سالم خودش مقداری خارج می‌کند.»
وزیر خارجه در ادامه صحبت‌های خود در این ارتباط خاطرنشان کرد: «البته ما درک می‌کنیم که آنها به هر حال مخاطبان مختلفی دارند و شاید باید پاسخگوی بسیاری از نهادها و افراد داخل کشورشان باشند، ما درک می‌کنیم که عواملی هستند که فشار می‌آورند و دنبال جنگ‌افروزی هستند، ما همه اینها را ما می‌فهمیم ولی این موضوع مشکل آنهاست، نه مشکل ما و مشکل مذاکره نیز نباید باشد. پشت میز مذاکره یک اصول و یک مرامی وجود دارد که باید رعایت شود و از طریق رسانه‌ها نمی‌توان مذاکره کرد.» این دیپلمات عالی‌رتبه جمهوری اسلامی ایران تاکید کرد: «در عین حال ما انتظار مواضع ثابت و ثابت‌قدم ازطرف مقابل داریم؛ همانطور که مواضع جمهوری اسلامی ایران کاملا ثابت، اصولی و بنیادین است.
عراقچی همچنین در پاسخ به پرسشی دیگر در مورد مدت زمان این دور از مذاکرات گفت: «مذاکرات، روز یکشنبه بعدازظهر برگزار می‌شود و اینکه چقدر طول بکشد، بستگی به این دارد که فضای مذاکره چگونه باشد و چگونه جلو برویم.» او اضافه کرد: «تیم کارشناسی پیشاپیش به محل مذاکرات رفته و مستقر شده و درصورت لزوم از آنها استفاده خواهیم کرد و طرف مقابل هم به هر حال هر تیمی که خودشان صلاح دانستند، حتما همراه خواهند داشت.» عراقچی تصریح کرد: «مذاکرات همچنان غیرمستقیم خواهد بود و از طریق وزیر امور خارجه عمان انجام خواهد شد.»
رایزنی وزیران خارجه ایران و عمان پیش از مذاکرات
سرانجام در حالی که ساعتی از نیمروز یکشنبه گذشته بود، منابع خبری از ورود وزیر امور خارجه ایران به مسقط خبر داده و تاکید کردند که عراقچی و تیم مذاکره‌کنندگان ایران با استقبال مقام‌هایی از وزارت خارجه عمان وارد مسقط شده‌اند.
این در حالی بود که وزیران امور خارجه ایران و عمان پیش از آغاز چهاردهمین دور مذاکرات ایران و آمریکا در مسقط مطابق آنچه در ادوار پیشین نیز شاهد بودیم، با یکدیگر دیدار و رایزنی کردند. بدین ترتیب سید عباس عراقچی که در راس هیاتی جهت انجام چهارمین دور گفت‌وگوهای ایران- آمریکا به عمان سفر کرده بود، در بدو ورود به مسقط با بدر البوسعیدی، وزیر امور خارجه سلطنت عمان دیدار و گفت‌وگو کرد؛ دیداری که در آن، عراقچی با قدردانی از وزیر امور خارجه و دولت عمان به خاطر میزبانی و ایفای نقش مهم تسهیلگری گفت‌وگوهای ایران- آمریکا، دیدگاه‌های تهران را در مورد مهم‌ترین ابعاد این گفت‌وگوها و مواضع اصولی و مبنایی ایران در این خصوص تبیین کرد. وزیر امور خارجه عمان نیز با تاکید بر عزم این کشور برای هرگونه مساعدت جهت تسهیل روند گفت‌وگوها، عراقچی را در جریان ترتیبات و تمهیدات پیش‌بینی‌شده برای انجام این دور از گفت‌وگوها قرار داد.
سرانجام آغاز دور چهارم مذاکرات
سرانجام در حالی که ساعتی از ورود رییس و اعضای تیم مذاکره‌کنندگان ایران به مسقط می‌گذشت، دور چهارم گفت‌وگوهای ایران و آمریکا با میانجیگری طرف عمانی آغاز شد؛ مذاکراتی که بنابر آنچه منابع خبری از آن خبر داده‌اند، همچون سه دور پیش، با حضور سید عباس عراقچی و استیو ویتکاف، به‌عنوان روسای تیم‌های مذاکره‌کننده ایران و آمریکا و بدر البوسعیدی به‌عنوان طرف میانجی برگزار شد.
در حالی که طی روزهای گذشته برخی رسانه‌های آمریکایی مدعی شده بودند که در این دوره از مذاکرات، تیم کارشناسی و فنی آمریکا حضور ندارد، دیروز و در ساعات پایانی پیش از آغاز رسمی مذاکرات روشن شد که دست‌کم ۱۲نفر همراه با استیو ویتکاف در محل مذاکرات در مسقط حاضر شده‌اند که عملا به معنای آن است که به احتمال قریب به یقین برخلاف ادعاهای رسانه‌ای، اعضای تیم کارشناسی و فنی ایالات‌متحده نیز رییس تیم مذاکره‌کنندگان این کشور را در دور چهارم مذاکرات نیز همراهی کرده‌اند. این در حالی بود که تیم کارشناسی ایران نیز همانطور که وزیر خارجه اعلام کرده بود، در این مذاکرات حضور داشت تا هیات ایرانی در صورت لزوم از آنها استفاده کند. این درحالی است اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت امور خارجه در اظهاراتی گفته است: «هیات نمایندگی جمهوری اسلامی ایران براساس دستورالعمل‌ها و چارچوب‌های ابلاغی توسط سلسله مراتب تصمیم‌گیری نظام، از هیچ کوششی برای صیانت از منافع ملت ایران و حراست از دستاوردهای گرانسنگ ایران در حوزه انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای و همزمان رفع تحریم‌ها و محدودیت‌های ظالمانه اقتصادی دریغ نخواهد کرد.»
پایان دور چهارم مذاکرات؛ دشوار اما مفید
در حالی که هنوز دقایقی تا ساعت ۱۷ به وقت تهران باقی مانده بود، منابع خبری از پایان دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا در عمان خبر داده و در عین حال با استناد به آنچه ناظران و تحلیلگران مستقل با استناد به تغییر موضع واشنگتن و طرح شروطی عجیب و دور از انتظار از سوی برخی مقام‌های آمریکایی در روزهای گذشته، از دشواری دوچندان این دور از مذاکرات نسبت‌به سه دور نخست نوشتند.
فارغ از این گمانه‌زنی‌ها و تحلیل‌های کارشناسی اما آنچنان که سخنگوی وزارت خارجه حوالی عصر روز گذشته پس از اعلام پایان دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا توضیح داد، «زمان و مکان دور بعدی گفت‌وگوها توسط هماهنگ‌کننده عمانی اعلام خواهد شد.» اسماعیل بقائی که از طریق حساب کاربری شخصی خود در شبکه اجتماعی ایکس (توئیتر) در این رابطه اطلاع‌رسانی می‌کرد، در این خصوص نوشت: «چهارمین دور مذاکرات غیرمستقیم ایران-آمریکا دقایقی قبل پایان یافت؛ مذاکراتی دشوار اما مفید برای درک بهتر از مواضع یکدیگر و یافتن راه‌هایی معقول و واقع‌بینانه برای حل مسائل مورد اختلاف.» سخنگوی دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی در پایان تصریح کرد: «زمان و مکان دور بعدی گفت‌وگوها توسط هماهنگ‌کننده عمانی اعلام خواهد شد.»
