فرصت طلایی که از دست می‌رود
جهان صنعت– درحالی‌که ایران با تولید سالانه بیش از دو میلیون تن گوگرد از دل پالایشگاه‌های نفت و گاز، یکی از بازیگران کلیدی بازار جهانی است، چالش‌های جدی مانند تحریم‌های بین‌المللی و کمبود دسترسی به فناوری‌های سبز، این صنعت را در تنگنا قرار داده است.
تحریم‌ها نه‌تنها صادرات را تا ۱۵درصد کاهش داده و دسترسی به بازارهای جدید را مسدود کرده بلکه مانع سرمایه‌گذاری در روش‌های پایدار مانند بازیافت گوگرد با هیدروژن شده؛ فناوری‌هایی که برای کاهش آلودگی و افزایش کارایی ضروری هستند باعث می‌شود افزایش انتشار کربن نزدیک به۳۰درصد تا سال۲۰۲۸ و از دست رفتن پتانسیل اقتصادی ۵۰۰میلیون دلاری نمودی جدی پیدا کند. نهادهای مسوول مانند وزارت نفت و شرکت ملی گاز باید فوری چاره‌اندیشی کنند؛ از دیپلماسی اقتصادی با شرکای آسیایی گرفته تا سرمایه‌گذاری داخلی در نوآوری‌های سبز، باید پای کار بیایند تا این گنج پنهان به جای تهدید، به موتور رشد تبدیل شود.
ایران فعلا با این بحران دست و پنجه نرم می‌کند اما فرصت برای چرخش به‌سمت پایداری هنوز وجود دارد که دیگر نباید از آن غافل شد.
ایران در سال۱۴۰۳ حدود ۰۵/۲میلیون تن گوگرد تولید کرد و در میان ۱۰کشور برتر جهان قرار گرفت، رقمی که طبق آمار موسسه استاتیستا، دقیقا ۲میلیون تن(۲۰۰۰هزار تن متریک) است. این تولید عمدتا از واحدهای بازیافت گوگرد (SRU)در پالایشگاه‌های گازی تامین می‌شود؛ جایی‌که روزانه ۷۰۰میلیون مترمکعب گاز شیرین‌سازی می‌گردد. مجتمع پارس‌جنوبی با ۲۸ فاز فعال، تولید ۶۵۰هزار تن از این حجم را به‌تنهایی برعهده داشته که ۱۰۲درصد ظرفیت عملی را پوشش می‌دهد.
در بخش نفت پالایشگاه‌هایی مانند اصفهان و بندرعباس حدود ۸۰۰هزار تن سهم دارند، براساس گزارش اداره اطلاعات انرژی ایالات‌متحده که تولید نفت‌خام ایران را ۸/۳میلیون بشکه در روز تخمین زده، برای سال۱۴۰۴ پیش‌بینی USGS حاکی از رشد ۵درصدی به ۱۵/۲میلیون تن است اما چالش رسوب‌گذاری در SRU که تا ۱۰درصد ظرفیت را کاهش می‌دهد و تحریم‌ها که واردات کاتالیست‌های پیشرفته را سخت کرده، این رشد را تهدید می‌کند. بدون فناوری‌های سبز، تولید نه‌تنها ناکارآمد می‌ماند بلکه به محیط‌زیست آسیب بیشتری می‌زند.
صادراتی که تحریم‌ها آن را خفه کرده
بازار گوگرد ایران با ارزش جهانی ۳/۶میلیارد دلاری در ۲۰۲۳(رشد به ۹میلیارد تا ۲۰۳۰)، عمدتا صادراتی است. در ۱۴۰۳، صادرات به ۷۳/۱میلیون‌تن رسیده و البته که محاسبه‌شده از کسر مصرف داخلی از تولید کالاست که با ارزش ۳۹۲میلیون دلار طبق گزارشIndexBox 6/۱۲درصد کاهش نسبت‌به سال قبل را به ما نشان می‌دهد. براساس داده‌های پایگاه داده آمار تجارت کالاهای سازمان ملل متحد، در این میان چین مقصد اصلی بوده با ۲۶۷میلیون دلار و هند با ۱۵درصد و ترکیه با۱۰درصد الباقی مقاصد صادراتی بوده‌اند. اعلام شده که تعداد محموله‌ها به ۴۶۴۰ رسیده اما تحریم‌ها ۲۰درصد تاخیر لجستیکی ایجاد کرده و بنادر عسلویه را تحت فشار گذاشته است. قیمت جهانی ۲۵۰دلار به ازای هر تن، مزیت رقابتی گوگرد ایرانی با ناخالصی کمتر از ۱/۰درصد را برجسته می‌کند اما نوسانات ارزی و محدودیت‌های بانکی، فروش را به ۴۲۰میلیون دلار در نیمه اول۱۴۰۴ رسانده است. شرکت ملی گاز، با مدیریت ۶۰درصد صادرات می‌تواند با توافق‌های دوجانبه آسیایی جبران‌سازی کند اما بدون رفع تحریم‌ها، بازارهای جدید مانند آفریقا دور از دسترس می‌مانند. این وضعیت نه‌تنها درآمد را تهدید بلکه وابستگی به نفت را تشدید می‌کند.
تحریم‌های فلج‌کننده
تحریم‌های بین‌المللی با مسدود کردن نزدیک به ۱۵درصد از صادرات گوگرد و پیش‌بینی افزایش انتشار دی‌اکسیدکربن (CO2) تا ۳۰درصد تا سال۱۴۰۷ صنعت گوگرد را عملا فلج کرده است.
فناوری‌های سبز مانند «زیست‌تجزیه» یا (bioremediation) که از میکروارگانیسم‌ها برای پاکسازی آلودگی‌های رسوبی استفاده می‌کند، یا «بازیافت گوگرد با هیدروژن» روشی کارآمد برای کاهش ضایعات و آلاینده‌ها و برای کنترل آلودگی ضروری هستند اما دسترسی محدود به آنها به دلیل تحریم‌ها چالش اصلی است.
درنهایت گوگرد پتانسیل تامین ۵درصد از درآمدهای نفتی کشور را دارد اما ایران در آستانه از دست دادن این فرصت طلایی قرار گرفته است. نهادهای مسوول، از سیاستگذاران وزارت نفت گرفته تا شرکت‌های دولتی مانند شرکت ملی گاز باید اولویت را به رفع این موانع اختصاص دهند.
مذاکرات دیپلماتیک برای کاهش تحریم‌ها، سرمایه‌گذاری در تحقیقات و توسعه (R&D) فناوری‌های سبز و در نهایت تنوع‌بخشی به بازارهای صادراتی می‌توانند راهکارهای مناسبی تلقی شوند. این اقدامات نه‌تنها اقتصاد را از بحران نجات می‌دهد بلکه ایران را به الگویی جهانی برای توسعه پایدار در صنعت انرژی تبدیل می‌کند.
منبع: نفت خبر
