عقب‌نشینی ۲۰میلیارد دلاری
جهان‌صنعت – در هفته‌های اخیر معاملات بین‌المللی به ارزش نزدیک به ۲۰میلیارد دلار برای غول‌های انرژی خاورمیانه که به دنبال گسترش بازار جهانی خود بودند، متوقف شده است. این اتفاق پرسش‌های تازه‌ای درباره حدود و سرعت توانایی شرکت‌های ملی نفت اعراب خلیج‌فارس برای گسترش در بازارهای کلیدی جهان برانگیخته است. طبق گزارشی که در این خصوص المانیتور منتشر کرده، در ۲۳سپتامبر اعلام شد که مذاکرات آرامکو برای سرمایه‌گذاری بیش از یک‌‌میلیارد دلار در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر شرکت اسپانیایی رپسول متوقف شده است. این خبر چند روز پس از آن رسید که کنسرسیومی به رهبری شرکت ملی نفت ابوظبی (ادنوک) از پیشنهاد ۱۸/۷میلیارد دلاری برای خرید شرکت استرالیایی سانتوس، تولیدکننده گاز طبیعی عقب‌نشینی کرده است. این دو بازیگر بزرگ خلیج‌فارس در سال‌های اخیر فعالانه به دنبال گسترش بین‌المللی بوده‌اند و دارایی‌هایی در آمریکا، آسیا و دیگر نقاط جهان به دست آورده‌اند تا هم تنوع ایجاد کنند و هم گذار انرژی به‌سوی منابع غیرفسیلی را مدیریت کنند. با این حال این تلاش‌ها بارها به شکست در مذاکرات انجامیده است. تازه‌ترین نمونه، تلاش پر سروصدای ادنوک برای خرید سانتوس از طریق واحد تازه‌تاسیس سرمایه‌گذاری بین‌المللی خود، موسوم به XRG بود. این معامله در صورت نهایی شدن یکی از بزرگ‌ترین قراردادهای سال محسوب می‌شد. بنابراین شکست این معامله ضربه‌ای به جاه‌طلبی‌های ادنوک بود اما باید گفت در شرایطی بسیار دشوار رخ داد. در همین رابطه جیم کرین، مدیر میزگرد انرژی خاورمیانه در دانشگاه رایس به المانیتور توضیح می‌دهد: ارزشگذاری‌ها اکنون بالاست و محیط سرمایه‌گذاری مملو از عدم‌قطعیت است. او به مخاطرات ژئوپلیتیکی منطقه و تغییر اولویت‌های خلیج‌فارس اشاره کرد و افزود: به‌ویژه عربستان سعودی بیش از سرمایه‌گذاری خارجی به جذب سرمایه در داخل توجه می‌کند، به‌خصوص در بخش‌هایی با بازده پایین مانند انرژی‌های تجدیدپذیر. با وجود این شکست‌ها به نظر نمی‌رسد کشورهای حاشیه خلیج‌فارس قصد عقب‌نشینی از معاملات جهانی را داشته باشند. کُلبی کانِلی، پژوهشگر ارشد انرژی در مؤسسه خاورمیانه در واشنگتن، معتقد است: این ناکامی‌ها چیز جدیدی نیست. این شرکت‌ها می‌خواهند سرمایه‌گذاران و سهامداران بزرگ‌تری در صنعت جهانی انرژی باشند و در بخش‌های مختلف زنجیره ارزش نفت و گاز حضور یابند. بنابراین دامنه فعالیت همچنان بسیار گسترده است و قطعا ادامه خواهد یافت.» در همین حال روند معاملات ادامه دارد و XRG در ۲۵ سپتامبر اعلام کرد که خرید ۱۱/۷درصد از سهام فاز نخست پروژه صادرات گاز طبیعی مایع ریو گراند در آمریکا را نهایی کرده است. این پایانه صادراتی با ظرفیت برنامه‌ریزی شده ۴۸میلیون تن در سال در حال ساخت است. همزمان بلومبرگ گزارش داد که پیشنهاد ۱۴میلیارد دلاری ادنوک برای خرید شرکت آلمانی کووسترو، غول صنایع پلاستیک پس از بررسی‌های سختگیرانه نظارتی احتمالا به مرحله پایانی نزدیک می‌شود.
ماجرای سانتوس
از سوی دیگر معامله سانتوس که در ژوئن اعلام شد، به‌عنوان گامی مهم برای شتاب بخشیدن به جاه‌طلبی ادنوک در تبدیل شدن به یکی از بازیگران اصلی بازار گاز طبیعی مایع (LNG) مطرح بود؛ سوختی که برای استراتژی گذار انرژی خلیج‌فارس حیاتی به شمار می‌رود. با این حال پس از ماه‌ها مذاکره، معامله از هم پاشید. یکی از عوامل، مخالفت سیاسی در استرالیا بود؛ جایی که برخی نسبت به مالکیت دارایی‌های انرژی حیاتی کشور توسط یک شرکت دولتی خارجی تردید داشتند. عامل دیگر اختلاف بر سر بدهی‌های مالیاتی و نشت متان بود که گفته می‌شود سانتوس در جریان بررسی‌های اولیه افشا نکرده بود. شکست این خرید پرسش‌هایی درباره توانایی XRG برای نهایی کردن معاملات پیچیده بین‌المللی برانگیخت. با این حال این نخستین‌بار نیست که تولیدکنندگان خلیج‌فارس از اهداف بلندپروازانه خارجی عقب‌نشینی می‌کنند. به‌عنوان نمونه، پروژه پالایش مشترک آرامکو و ادنوک در هند در سال ۲۰۱۸ هیچ‌گاه اجرایی نشد و همچنین پیشنهاد مشترک بریتیش پترولیوم و ادنوک برای خرید شرکت اسرائیلی نیومد پس از آغاز جنگ غزه لغو شد. در عین حال این شرکت‌ها موفق به انجام معاملات موفقی نیز شده‌اند، مانند خرید سهام آرامکو در شرکت آمریکایی MidOcean Energy در سال ۲۰۲۳. در این چارچوب، پیشنهاد سانتوس و سرمایه‌گذاری رپسول را می‌توان بخشی از الگوی آزمودن فرصت‌ها، عقب‌نشینی در مواقع لازم و تمرکز مجدد دانست. تفاوت جدید در این میان، نقش XRG است که ادنوک در نوامبر ۲۰۲۴ آن را برای پیشبرد فعالیت‌های بین‌المللی خود تاسیس کرد. این شرکت تازه به‌عنوان تغییر دهنده بازی در استراتژی خارجی ابوظبی معرفی شد؛ هرچند در عمل هنوز تغییر بزرگی در وضعیت ایجاد نکرده است. در همین رابطه کانِلی می‌گوید: من استراتژی XRG را تفاوتی اساسی با آنچه ادنوک پیش‌تر انجام می‌داد نمی‌بینم، جز اینکه این واحد برای انواع جدید رشد جدا شده است.
از جمله اقدامات XRG، خرید سهمی در پروژه صادرات LNG شرکت آمریکایی NextDecade در سال گذشته بود. در سپتامبر نیز کنترل چندین شرکت تابعه بورسی به این واحد منتقل شد تا ترازنامه‌اش برای اهداف خرید تقویت شود و همزمان ارتباط آن با فعالیت‌های داخلی ادنوک نزدیک‌تر شود.
چالش‌های پیشرو
به نظر می‌رسد شرکت‌های ملی نفت پیشرو در خاورمیانه با موانع واقعی سیاسی، نظارتی و اعتباری روبه‌رو خواهند بود. به عنوان مثال شکست معامله سانتوس نشان داد که مالکیت دولتی دارایی‌های انرژی استراتژیک می‌تواند مخالفت‌های سیاسی برانگیزد. معامله کووسترو نیز در اروپا با مقاومت مشابهی مواجه شد؛ جایی که نهادهای بروکسل در جولای تحقیقاتی را آغاز کردند تا مشخص شود آیا مالکیت دولتی ادنوک مزیت ناعادلانه‌ای ایجاد می‌کند یا خیر؟ به طور کلی تغییر سیاست‌های انرژی کشورهای غربی همواره یک ریسک جدی است اما چالش‌های دیگری نیز وجود دارد. از جمله، قیمت پایین نفت. در واقع با قرار گرفتن نفت برنت زیر ۷۰دلار در ماه‌های اخیر، کاهش درآمدهای دولت‌های حاشیه خلیج‌فارس فشار بیشتری بر آنها وارد کرده تا میان اولویت‌های داخلی و خریدهای پرهزینه خارجی توازن ایجاد کنند. در همین رابطه برخی کارشناسان معتقدند، اگر وارد دوره‌ای از قیمت‌های پایین و طولانی شویم، این می‌تواند چنین رشدهایی را محدود کند زیرا این معاملات بسیار بزرگ هستند. با این حال شرکت‌های خلیج‌فارس همچنان از توان مالی و اعتباری بالایی برخوردارند.
گزینه آمریکا
از سوی دیگر بازاری که موانع کمتری دارد ایالات‌متحده است به‌ویژه در حوزه LNG. به عنوان مثال ادنوک و آرامکو در سال گذشته چندین سرمایه‌گذاری در آمریکا را اعلام کردند که نشان می‌دهد بازار آمریکای شمالی و استقبال از سرمایه خارجی همچنان جذاب است. بنابراین با توجه به چالش‌های موجود در استرالیا و اروپا ممکن است کشورهای خلیج‌فارس اهداف آمریکایی را در اولویت قرار دهند. کانِلی در همین خصوص به المانتیور می‌گوید: کاملا روشن است که در دوره دولت کنونی آمریکا، موانع کمتری برای سرمایه‌گذاری در نفت و گاز وجود دارد. او همچنین اشاره کرد که ادنوک و آرامکو هر دو تعهد داده‌اند حضور خود در انرژی آمریکا را افزایش دهند. امسال نیز خبرهایی منتشر شد مبنی بر اینکه آرامکو به دنبال خرید سهمی در پروژه بزرگ LNG لوئیزیانا به ارزش ۱۷/۵میلیارد دلار است؛ پایانه‌ای برای تولید و صادرات با ظرفیت برنامه‌ریزی شده ۲۷/۶میلیون تن در سال. اعلام سرمایه‌گذاری‌های میلیاردی در آمریکا همچنین راهی برای تقویت روابط با واشنگتن است؛ اقدامی که کشورهای حاشیه خلیج‌فارس اخیرا علاقه زیادی به آن نشان داده‌اند. با این حال برخی کارشناسان هشدار می‌دهند، تمایل به بزرگنمایی بُعد سیاسی وجود دارد اما در نهایت معامله باید از نظر اقتصادی هم معقول باشد.
