طرح ترامپ و آزمون سخت حماس؛ صلح یا تداوم مقاومت؟

جهان صنعت، روز جمعه، گروه حماس اعلام کرد که حاضر است گروگان‌ها را آزاد و مدیریت غزه را تحویل دهد که در واقع در راستای تلاش‌های دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، برای پایان دادن به جنگ تلقی می‌شود. با این حال،حماس در بیانیه خود از زبانی محتاطانه استفاده کرد که برخی از ناظران آن را در این مسیر مشکل‌ساز دانستند.

عدم اجماع

به نوشته والستریت ژورنال، مقامات عرب از کشورهایی که در حال میانجی‌گری با حماس هستند، گفتند که دلیل موضع کنونی در برابر طرح ترامپ این است که حماس در مورد خلع سلاح و شرایط آزادی گروگان‌ها به اجماع نرسیده است. این دو مورد، مهمترین خواسته‌های طرح ترامپ هستند.

میانجی‌های عرب به این روزنامه گفتند که خلیل الحیه، مذاکره‌کننده ارشد حماس، و چندین مقام ارشد سیاسی دیگر، با وجود ملاحظات قابل توجه، از پذیرش این پیشنهاد حمایت می‌کنند. با این وجود، مقامات حماس که در خارج از غزه مستقر هستند، نفوذ محدودی بر شاخه نظامی این گروه دارند که همچنان در این منطقه محصور حضور دارند. عزالدین الحداد، که پس از ترور یحیی و محمد سینوار توسط اسرائیل به رهبری حماس در غزه رسید، به میانجی‌گران گفته است که آماده سازش است. میانجی‌گران گفتند که حداد حاضر است موشک‌ها و سایر سلاح‌های تهاجمی را برای انبار کردن به مصر و سازمان ملل تحویل دهد، اما می‌خواهد سلاح‌های سبک مانند تفنگ‌های را که حماس آن‌ها را دفاعی می‌داند، در اختیار داشته باشند.

این میانجی‌گران به والستریت ژورنال گفته‌اند فرماندهان حماس در داخل غزه نگرانند که اگر توافقی را بپذیرند که به معنای تسلیم باشد، آن‌ها نتوانند خلع سلاح را اعمال کنند. این گروه از زمان شروع جنگ، جوانان زیادی را استخدام کرده است؛ بالاخص از میان کسانی که خانه‌هایشان ویران شده یا اعضای خانواده‌شان کشته شده‌اند. چنین جنگجویانی ممکن است تمایلی به زمین گذاشتن سلاح‌های خود نداشته باشند.

الزامات مورد مناقشه

بحث‌برانگیزترین نکات این طرح، الزاماتی است که بر اساس آن حماس باید ظرف ۷۲ ساعت پس از توافق، سلاح‌های خود را تحویل داده و ۴۸ گروگان اسرائیلی که هنوز در اختیار دارد آزاد کند. منتقدان درون این گروه، این پیشنهاد را به عنوان «آتش‌بس ۷۲ ساعته» -و نه یک توافق صلح واقعی- رد می‌کنند که نشان‌دهنده عدم اعتماد آنها به اسرائیل است. حماس روز جمعه اعلام کرد که خواهان «مذاکرات بیشتر برای بحث در مورد جزئیات» است که به نظر می‌رسد شامل آزادی گروگان‌ها نیز می‌شود.

ترامپ روز جمعه در رسانه‌های اجتماعی گفت که معتقد است حماس «آماده صلح پایدار است». او از اسرائیل خواست که «فوراً بمباران غزه را متوقف کند» تا شرایط امنی برای آزادی گروگان‌ها فراهم شود. بیانیه او نشان دهنده توافق در کاخ سفید مبنی بر پذیرش این طرح توسط حماس بود.

جنگ غزه حماس گروگان اسراییلی

اما میانجی‌گران گفته‌اند رهبران نظامی حماس اصرار داشتند که هرگونه آزادی گروگان‌ها باید به یک جدول زمانی مشخص برای خروج اسرائیل از غزه مرتبط باشد. این موضع در پاسخ حماس در روز جمعه منعکس شد که در آن گفته شد گروگان‌ها «با فراهم کردن مواضع میدانی لازم» آزاد خواهند شد.

اسرائیل ممکن است پس از اینکه حماس در بیانیه خود به مسئله خلع سلاح نپرداخت و شرایط قابل توجهی برای آزادی گروگان‌ها تعیین کرد، تمایلی به پایان دادن به خصومت‌ها نداشته باشد. لیندسی گراهام ، سناتور جمهوری‌خواه از کارولینای جنوبی، پاسخ حماس را «متاسفانه قابل پیش‌بینی» خواند: یک «بله، اما»ی کلاسیک. گراهام گفت: «بدون خلع سلاح، نگه داشتن غزه تحت کنترل فلسطینی‌ها، و مرتبط کردن آزادی گروگان‌ها به مذاکرات، همراه با سایر مشکلات. این در اصل، رد پیشنهاد «یا بگیر یا رها کن» رئیس جمهور ترامپ توسط حماس است».

بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، واکنش خود را مشروط به پاسخ حماس کرد و گفت که اسرائیل آماده‌سازی برای آزادی گروگان‌های اسیر در غزه را آغاز خواهد کرد و با ترامپ برای پایان دادن به جنگ – طبق شرایط اسرائیل و رئیس‌جمهور ترامپ – همکاری خواهد کرد. ارتش اسرائیل به طور خاص متعهد به توقف حملات نشد، اما اعلام کرد که به سمت موضع دفاعی‌تری در حال حرکت است و گفت در عین این‌که برای آزادی گروگان‌ها آماده می‌شود، به سرعت به هر تهدیدی واکنش نشان می‌دهد.

خرید زمان

برخی از ناظران گفتند که بیانیه حماس با هدف خرید زمان برای این گروه جهت حل تنش‌های طولانی مدت بین شاخه‌های سیاسی و نظامی آن صادر شده است. اختلاف نظرها بر سر استراتژی، این گروه را در طول جنگ با اسرائیل، درگیر کرده است.

در میدان نبرد، حماس آسیب دیده اما همچنان در حال جنگ است. شاخه نظامی بیشتر رهبران ارشد و هزاران جنگجوی باتجربه خود را از دست داده است. بسیاری از نیروهای جدید آن فاقد آموزش هستند و کنترل شدید اسرائیل بر غزه، توانایی این گروه را در برقراری ارتباط و هماهنگی عملیات تحت فشار قرار داده است.

میانجی‌های عرب و مقامات نظامی اسرائیل گفتند که حماس برای تطبیق با شرایط موجود، فرماندهی را به واحدهای کوچکتر واگذار کرده است. این واحدها اغلب مستقل عمل می‌کنند و تصمیمات خود را در مورد زمان و نحوه حمله به نیروهای اسرائیلی می‌گیرند.

مقامات نظامی اسرائیل می‌گویند حماس از مبارزه دست نکشیده است. آن ها فرماندهی و کنترل این گروه را از هم پاشیده می‌دانند و گروه‌های کوچک به طور مستقل از طریق جنگ چریکی، عمدتاً با استفاده از مواد منفجره، تک تیراندازها و نارنجک‌های موشکی، عمل می‌کنند. حداد و دیگر رهبران ارشد کنترل محدودی بر این واحدها دارند، مشکلی که با بحران مالی که مانع از پرداخت حقوق حماس شده است، تشدید شده است.

اسرائیل از زمان آغاز حمله خود در اواسط سپتامبر، بخش‌های بزرگی از شهر غزه را تصرف کرده است. بسیاری از جنگجویان حماس پیش از این به سمت جنوب این منطقه منتقل شده‌اند و اکثر غیرنظامیان آن‌جا را تخلیه کرده‌اند. معضل اصلی اسرائیل این است که اگر شهر غزه را تصرف کند اما حماس از تسلیم شدن امتناع ورزد، چه باید بکند.

یک مقام ارشد نظامی اسرائیل گفت که چندین هزار جنگجوی حماس در شهر غزه باقی مانده‌اند. این مقام گفت که آن‌ها دائماً نیروهای اسرائیلی را زیر نظر دارند و به دنبال نقاط ضعف هستند. این مقام افزود که دو هفته پیش، یک گلوله آر پی جی یک فرمانده گروهان را کشت. این مقام اسرائیلی نیروهای باقی مانده حماس را عمدتاً جوان و بی‌تجربه اما همچنان مصمم توصیف کرد. این مقام گفت که تسلیم شدن نادر است و معمولاً فقط زمانی اتفاق می‌افتد که شبه‌نظامیان محاصره شده باشند. امیر آویوی، یکی از مقامات ارشد دفاعی سابق اسرائیل، گفت: «به همین دلیل است که این مذاکرات کم‌کم رنگ واقعیت به خود می‌گیرند. شاید این اولین بار در طول جنگ باشد که حماس کم‌کم متوجه واقعیت می‌شود».

میانجی‌گران هشدار می‌دهند که اگر رهبران حماس طرح ترامپ را بپذیرند، برخی از جنگجویان ممکن است به سایر گروه‌های شبه‌نظامی فلسطینی بپیوندند. بسیاری از آن‌ها قبلاً تهدید کرده‌اند که به گروه‌هایی مانند جهاد اسلامی فلسطین یا جبهه آزادی‌بخش فلسطین می‌پیوندند. هماهنگی بین این گروه‌ها تا حد زیادی از بین رفته است و این امر باعث عدم اطمینان در مورد اینکه آیا توافق تنها با حماس می‌تواند جنگ را متوقف کند، شده است.

مقامات عرب می‌گویند قطر، مصر و ترکیه سعی کرده‌اند رهبران حماس را تحت فشار قرار دهند و به آنها هشدار داده‌اند که این آخرین فرصت آنها برای پایان دادن به جنگ در غزه است. این مقامات گفتند که آن‌ها به حماس گفته‌اند که اگر این گروه این توافق را رد کند، دیگر نمی‌توانند به حمایت سیاسی یا دیپلماتیک خود از آنها ادامه دهند. ترامپ در پست خود در شبکه‌های اجتماعی گفت: «ما در حال حاضر در حال بحث در مورد جزئیاتی هستیم که باید بررسی شوند. این فقط مربوط به غزه نیست، بلکه مربوط به صلح طولانی مدت در خاورمیانه است».

منبع: اکوایران