سرنوشت مذاکرات و آتش‌بس در گرو نحوه مقابله‌به‌مثل ایران است
علیرضا کیانپور- میانه هفته گذشته وزارت امور خارجه عمان به‌عنوان طرف میانجی در مذاکرات ایران و آمریکا اعلام کرد که روز یکشنبه ۲۵خردادماه، دور ششم این گفت‌وگوها به میزبانی مسقط برگزار خواهد شد اما آنچه از نخستین ساعات بامداد جمعه ۲۳ خردادماه -در پی حملات گسترده ارتش رژیم صهیونیستی به نقاطی از خاک ایران و متعاقبا واکنش موشکی ایران به این حملات- رقم خورد، حالا در آغاز واپسین هفته خردادماه ۱۴۰۴، شرایطی را ایجاد کرده که به باور سخنگوی دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی، «عملا مذاکره و گفت‌وگو بی‌معنا شده است.» اسماعیل بقائی که پیش از نیمروز شنبه درباره سرنوشت مذاکرات ایران و آمریکا و چند و چون برگزاری دور ششم این گفت‌وگوها به میانجیگری و میزبانی طرف عمانی اظهارنظر می‌کرد، پس از تاکید بر اینکه «حملات رژیم صهیونیستی با چراغ سبز آمریکا انجام گرفته»، گفته است: «طرف مقابل کاری کرد که عملا مذاکره و گفت‌وگو بی‌معنا شد.» هرچند به‌گفته این دیپلمات ارشد جمهوری اسلامی، «هنوز هم مشخص نیست که یکشنبه در این زمینه چه تصمیمی خواهیم گرفت.» نکته‌ای که باعث شد به سراغ جلال میرزایی، رییس کمیته سیاسی فراکسیون امید مجلس دهم برویم و از این استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل بپرسیم که به نظر او، چه سرنوشتی در انتظار جنگ ایران و اسرائیل و البته مذاکرات ایران و آمریکا قرار دارد.
به نظر شما باتوجه به تحولات پرسرعت و حائز اهمیت یکی، دو روز گذشته، ادامه این تنش و نزاع علنی میان تهران و تل‌آویو به چه ترتیب خواهد بود؟
واقعیت این است که حملات اخیر اسرائیل به خاک ایران که بسیار بعید است بدون هماهنگی با کاخ سفید آغاز شده باشد، از جهاتی قابل پیش‌بینی بود منتها مساله این است که ترامپ به این دلیل که بسیار اهل اظهارنظر و موضع‌گیری رسانه‌ای بوده و همواره در حال حرف زدن و موضع‌گیری درباره مسائل گوناگون است، در بسیاری اوقات چندان جدی گرفته نمی‌شود. این در حالی بود که متاسفانه در این فقره نیز باوجود هشدارهای گاه و بیگاه ترامپ درباره حمله نظامی به اسرائیل و اینکه در صورت حمله این رژیم به خاک ایران، واشنگتن لزوما مانع نخواهد شد، این مواضع نه در سطح جهانی و نه حتی در سطح داخل کشور خودمان، چندان جدی گرفته نشد. در واقع باید اعتراف کنیم که ما هم در داخل کشور این تهدیدهای ترامپ را چندان جدی نگرفتیم. حال آنکه بخشی به همین دلیل، ضربات اولیه اسرائیل در حمله بامداد جمعه به نقاطی از ایران، غافلگیرکننده و تاحدودی موثر بود اما به هر حال این واقعیت نیز انکارناپذیر است که پس از سپری شدن ساعات اولیه و طی زمانی در حدود ۱۰ تا ۱۲ساعت پس از نخستین حملات، کم‌کم مسوولان سیاسی و نظامی ایران به فضا مسلط شده و نظم نسقی را در داخل کشور ایجاد کردند. انتظامی که طی ساعات بعد، به‌ویژه پس از انتشار پیام تلویزیونی رهبری، زمینه‌ساز واکنش جدی ایران به این حمله نظامی شد و در نتیجه شاهد اجرای عملیات «وعده صادق ۳» ازسوی سپاه بودیم.
با این تفاسیر به نظر شما ادامه این تنش و درگیری نظامی میان ایران و اسرائیل که حقیقتا در مواردی بسیار هم جدی بوده، به چه ترتیب خواهد بود؟
به نظر می‌رسد که اگر طرف مقابل، در واکنش ما نشانه‌ای از ضعف و تردید مشاهده کند و احیانا به این جمع‌بندی برسد که ایران فاقد توانایی واکنش بوده یا تنها قادر است به‌نحو حداقلی و ضعیف واکنش نشان بدهد، به احتمال قوی به حملات خود ادامه خواهد داد چراکه به نظر می‌رسد برداشت کاخ سفید و شخص ترامپ نیز به این ترتیب است که ایران در حال حاضر در موضع ضعف قرار دارد و در نتیجه می‌تواند دست اسرائیل را برای ادامه حملات به ایران باز بگذارد تا حتی اگر در آینده دور یا نزدیک، بار دیگر شرایط برای ازسرگیری مذاکرات فراهم شد، با اعمال بیشترین فشار ممکن به ایران و با سهم‌خواهی حداکثری به میز مذاکره بازگردد.
اگر در این یکی، دو روز گذشته دقت کرده باشید، متاسفانه نه آمریکا و نه حتی کشورهای اروپایی‌ها چندان برای ایفای نقش میانجیگری در تنشی که میان تهران و تل‌آویو شکل گرفته، ابراز تمایل نکردند و به نظر می‌رسد برداشت کشورهای اروپایی نیز همچون ایالات‌متحده بر این استوار است که با افزایش فشار به ایران می‌توانند به اهداف خود در بحث هسته‌ای و حتی شاید برخی دیگر از مسائل همچون موضوعات منطقه‌ای دست یابند.
با این حساب تصور می‌کنید این کنش و واکنش نظامی میان اسرائیل و ایران تا چه زمانی ادامه یابد؟
بحثم همین بود. می‌خواهم بگویم باتوجه به مجموعه نشانه‌ها، به نظر می‌رسد آمریکا و حتی اروپا چندان مشکلی با این حمله نامعقول نتانیاهو به ایران ندارند و باوجود آنکه در جریان این حملات ده‌ها تن از شهروندان غیرنظامی به شهادت رسیدند و صدها نفر مجروح شدند، آمریکا و اروپا بر این باورند که اگر این روند ادامه یابد، به‌ویژه در صورتی که واکنش ایران به آتش‌افروزی اسرائیل چندان قاطع نباشد و این واکنش را ضعیف ارزیابی کنند، می‌تواند شرایط به سود آنان پیش برود. در نتیجه در این صورت حتی ممکن است تا دو، سه هفته آینده نیز دست اسرائیل را باز بگذارند و حتی بعید نیست خود آمریکا هم در مقاطعی، بسته به شرایط و البته به طور محدود وارد جنگ شود تا بتوانند به‌زعم خود از این مهلکه حداکثر بهره را ببرند.
در این صورت شما هم هیچ امیدی به ازسرگیری مذاکرات هسته‌ای و حتی احتمال شکل‌گیری مذاکرات آتش‌بس ندارید؟!
چنانکه اشاره کردم، در حال حاضر پاسخ این پرسش‌ها در گرو این است که ایران بتواند در شب‌های پیش‌رو ضربات اساسی و موثری به اسرائیل وارد کند یا احیانا بتواند در همین شرایط آزمایش هسته‌ای انجام دهد. در این صورت حتی این احتمال نیز متصور است که اسرائیلی‌ها راسا وارد شده و از آمریکایی‌ها بخواهند برای میانجیگری وارد گود شود و به آنها کمک کنند تا از گزند حملات موشکی ایران مصون بمانند. نمی‌توان منکر این واقعیت شد که تا وقتی که درگیری ادامه داشته باشد، مذاکره بی‌معناست. به بیان دیگر درخواست آتش‌بس و از سرگیری مذاکره تنها در صورتی ممکن است که ایران ضربات سختی به اسرائیل وارد کند.
آیا فکر می‌کنید شاهد این روند باشیم؟
خب بنده از آنجا که به داده‌های آماری و میدانی دسترسی ندارم، طبیعتا نمی‌توانم در این‌باره با دقت اظهارنظر کنم و باید بگویم که روشن نیست چه اتفاقی در روزهای پیش‌رو خواهد افتاد اما به عنوان یک ایرانی، وقتی شاهد این هستم که آمریکا و اسرائیل اینچنین علنا دست به خشونت و آتش‌افروزی می‌زنند، زورگویی کرده و پایشان را بیش از گلیم خود دراز می‌کنند، طبیعتا انتظار دارم ایران با واکنش درخور، مانع از این رفتار نابخردانه و نامعقول آنها شود.
