سازمان ملل دیگر متحد نیست
محمود خاقانی– وزیر امور خارجه ایران در ۲۷شهریورماه ۱۴۰۴ آنطور که بسیاری ازخبرگزاری‌ها گزارش کردند در حساب کاربری ایکس گزارشی از گفت‌وگوهای خود با مقامات سه کشور اروپایی عضو برجام را منتشر کرد و نوشت: طرحی «منطقی و قابل اجرا» به تروئیکای اروپایی ارائه کرد تا از بروز بحرانی غیرضروری در روزهای آینده (منظورش بازگشت تحریم‌ها در شورای امنیت سازمان ملل متحد) جلوگیری شود اما آنطور که وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی نوشت، واکنش طرف‌های اروپایی به این طرح بهانه‌جویی و طفره رفتن بود و اروپایی‌ها حتی مدعی شدند که وزارت امور خارجه نماینده کل ساختار سیاسی ایران نیست. او این ادعا را مضحک خواند و تاکید کرده است که طرح ارائه شده با حمایت کامل جمهوری اسلامی از جمله شورای عالی امنیت ملی همراه بود.
سازمان ملل باور نکرد
شاید بسیاری از مخالفان رییس دولت چهاردهم که اصرار داشتند او به نیویورک نرود و در مجمع عمومی سازمان ملل متحد شرکت نکند، درست می‌گفتند. چرا؟ برای اینکه وقتی وزیر امور خارجه دولت چهاردهم نماینده کل ساختار سیاسی ایران نیست، رییس‌جمهوری دولت چهاردهم را هم به عنوان نماینده کل ساختار سیاسی ایران قبول ندارند. به همین دلیل سفر پزشکیان به نیویورک بسیار ضعیف‌تر از سفر رییس دولت دوازدهم به نیویورک ارزیابی می‌شود زیرا، طبق نتیجه رسمی انتخابات رییس دولت دوازدهم با کسب ۵۷درصد آرا، مجددا به عنوان رییس‌جمهور ایران انتخاب شده بود. علاوه بر آن انتخابات ریاست‌جمهوری دوره دوازدهم در ایران درسال ۱۳۹۶ به دید افراد و رسانه‌های داخلی و بین‌المللی به عنوان رقابتی‌ترین انتخابات تاریخ ایران مطرح شد.
دیپلماسی و مذاکره
حسن روحانی، رییس‌جمهور ایران پیشین در دوره‌های یازدهم و دوازدهم در ۹ خردادماه ۱۴۰۴ در دیدار اعضای شورای مرکزی مجمع ایثارگران گفت: در زمان بوش پسر در سال ۸۲ تا مرز جنگ پیش رفتیم ولی توانستیم با سیاست و دیپلماسی و مذاکره کشور را از جنگ دور کنیم. در سال ۹۲ هم اینها مصمم برای حمله به ما بودند، شرایطی پیش آمد که مذاکره کردیم و مذاکره اول ما هم خیلی زود به نتیجه رسید، یعنی توافق موقت ژنو در ۱۰۰روز اول به نتیجه رسید و خیلی مهم بود. امروز هم بهانه مساله هسته‌ای است. البته همیشه پشت‌پرده مسائل دیگری وجود دارد، تنها مساله هسته‌ای نیست اما بهانه فعلا هسته‌ای است. پیش‌بینی رییس دولت دوازدهم درست از آب درآمد و در تاریخ ۲۳ خردادماه ۱۴۰۴ تجاوز مشترک نظامی آمریکا و رژیم‌صهیونیستی به ایران به بهانه انهدام تاسیسات تولید سلاح هسته‌ای صورت گرفت.
اتحاد مخالفان داخلی برجام و نتانیاهو
رییس دولت دوازدهم گفته بود کسی که امروز دنبال جنگ است، نتانیاهو است. رژیم صهیونیستی دنبال جنگ است و می‌خواهد آمریکا را برای این جنگ راضی کند، کمااینکه در سال ۹۷ که ترامپ از برجام خارج شد یک عامل اصلی‌اش نتانیاهو بود و در خاطراتش هم تصریح کرده که من رفتم و ترامپ را راضی کردم که از برجام خارج شود. تقریبا همه متفق‌القول هستند که علاوه بر تلاش نتانیاهو برای شکست برجام مخالفت‌ها و مسائل داخلی و حوادث سال ۹۶ که در مشهد شروع شد، دست به دست هم داد که نتانیاهو موفق شود و با توجه به اینکه دونالد ترامپ در دولت اولش سعی داشت هر کاری که دولت اوباما کرده را منفی معرفی کند و هنوز هم نسبت به اوباما کینه عجیبی دارد، مدعی شد که ایران سر آمریکا در برجام کلاه گذاشته و بدترین توافق برای منافع آمریکا را دولت اوباما امضا کرده است و او باید به هر قیمتی شده برجام را از بین ببرد.
دونالد ترامپ خواهان ملاقات با روحانی بود
روحانی گفته است که: عوامل مختلف دست به دست هم داد تا رسیدیم به اینجا، البته آن زمان راهی وجود داشت که با ترامپ مساله را به نحوی حل کنیم. سخت بود اما راهی وجود داشت. بقیه شرایط ترامپ مهم نبود، می‌خواست جملاتی در برجام اضافه کند، اما شرط اصلی‌اش این بود که با من ملاقات کند. من گفتم بگذارید ملاقات کنم اگر هم خراب شد من خراب می‌شوم، به خاطر کشور و ملت این موضوع را به‌عهده می‌گیرم، به‌هرحال آن زمان نشد.
این زمان هم نشد
سخنرانی دونالد ترامپ طولانی‌ترین سخنرانی‌ای بود که در مقام رییس‌جمهوری آمریکا تاکنون در سازمان ملل متحد داشته است. او چشم‌اندازی از جهان را ترسیم کرد که یکی از تحلیلگران رسانه‌های غربی گفت این احساس را به افکار عمومی تزریق کرد که شاید دولت آمریکا به زودی تصمیم به خروج از سازمان ملل متحد بگیرد. دونالد ترامپ سعی کرد سخنانی را مطرح کند که در تضاد کامل با سخنرانی دبیرکل سازمان ملل متحد بود که درباره تفرقه و هرج و مرج در جهان و دور شدن از همکاری‌های بین‌المللی هشدار داده بود.
سران کشورهای شرکت‌کننده در هشتادمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد به گزارش برخی رسانه‌ها از نزدیک و با نگرانی سخنرانی دونالد ترامپ را دنبال کردند. در هر حال برخلاف برخی شایعات دونالد ترامپ خواهان ملاقات با رییس‌جمهوری دوره چهاردهم ایران نشد. چرا؟
نخست: از میان نمایندگان مجلس شورای اسلامی که ۲۹۰کرسی دارد، ۷۱نماینده که با رای بسیار کم به مجلس دوازدهم راه یافته‌اند برای اینکه ثابت کنند دولت چهاردهم «نماینده کل ساختار سیاسی ایران نیست» در آخر شهریور ۱۴۰۴، در نامه‌ای به شورای‌عالی امنیت ملی و روسای سه قوه خواستار «بازنگری در دکترین دفاعی» و حتی پا را فراتر گذاشتند و خواهان تغییر فتوای مقام معظم رهبری درباره سلاح هسته‌ای شدند. نمایندگان امضاکننده نوشتند: «به‌کارگیری سلاح هسته‌ای مصداق حرمت فتوای رهبر معظم انقلاب در سال ۱۳۸۹ بوده است اما ساخت و نگهداری به عنوان بازدارندگی بحث دیگری است.» آنها حتی خود را در جایگاه صدور فتوا هم قرار دادند و نوشتند: : «تغییر موضوع و تفاوت شرایط در فقه امامیه موجب تغییر حکم خواهد شد، ضمن اینکه مصلحت حفظ اسلام عزیز که امروزه با حفظ نظام جمهوری اسلامی گره خورده است از واجبات مهمی است که می‌توان حکم حرمت اولیه را به‌عنوان حکم ثانوی تبدیل به حکم جواز کرد.»
دوم: دونالد ترامپ در سخنرانی خود هیچ اشاره‌ای به مذاکره یا توافقی در آینده با جمهوری اسلامی نکرد. شاید به این دلیل که پاسخ هر درخواستی در این رابطه را در سخنرانی مقام معظم رهبری قبل از اینکه هواپیمای رییس دولت چهاردهم در فرودگاه نیویورک فرود بیاید دریافت کرده بود. روز چهارشنبه ۲مهر ۱۴۰۴ مقام معظم رهبری در سخنرانی که فرمودند، درباره دیدگاه و مواضع نظام جمهوری اسلامی نسبت به مساله هسته‌ای و مذاکره با آمریکا صراحتا و به طور مشخص از منتفی بودن مذاکره مستقیم با آمریکا سخن گفتند و نسبت به بازگشت تحریم‌ها نیز از خود هیچ‌گونه نگرانی نشان ندادند.
سوم: رییس دولت چهاردهم پشت تریبون سازمان ملل متحد فرصتی یافت تا فهرستی از شکایت‌ها و گله‌های مردم ایران از آمریکا و اروپا و اسرائیل از جنگ ۱۲روزه تا تصمیم شورای امنیت سازمان ملل متحد مرتبط با بازگشت تحریم‌ها علیه مردم ایران را مطرح کند و در عین حال بیان کند که جمهوری اسلامی «قوی» است و در برابر زورگویی‌ها تسلیم نمی‌شود.
حالا چه می‌شود؟
خبرگزاری تسنیم به نقل از یکی از نمایندگان مجلس دوازدهم که در دوره‌های قبل در مجلس برجام را آتش زده بود، گزارش کرده که در واکنش به تصمیم شورای امنیت سازمان ملل متحد: «طرح خروج ایران از معاده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای نهایی شده است و آماده ارائه به مجلس است.»
تکرار تهدید علیه ایران
به نظر می‌رسد که نفوذی‌ها و دولت پنهان (بازار ارز و قیمت‌ها در دست دولت پنهان در حال افزایش است) در ایران در حال فراهم آوردن شرایطی هستند که تهدید دونالد ترامپ علیه ایران و تجاوز نظامی شدید‌تر به ایران توجیه شود زیرا، دونالد ترامپ در سخنرانی‌اش در سازمان ملل گفت: «موضع من کاملا روشن است. ایران هرگز نباید اجازه دستیابی به خطرناک‌ترین سلاح جهان (سلاح هسته‌ای) را داشته باشد و مدعی شد که: «امروز بسیاری از فرماندهان نظامی سابق ایران یا در واقع می‌شود گفت که همه آنها دیگر در میان ما نیستند و…»
او همچنین با اشاره به حمله هوایی ارتش آمریکا به تاسیسات هسته‌ای ایران گفت: «سه ماه پیش و در جریان عملیات چکش نیمه شب، ۷ فروند بمب‌افکن بی-۲، ۱۴بمب که هر کدام ۳۰هزار پوند (۱۳۶۰۸کیلوگرم) وزن داشت بر روی مهم‌ترین تاسیسات هسته‌ای ایران ریختند و همه چیز را نابود کردند. هیچ کشور دیگری در جهان به جز ایالات متحده نمی‌توانست چنین کاری را انجام دهد. اساسا هیچ کشوری تجهیزاتی را که با آن بتواند عملیات ما را انجام دهد وجود ندارد. ما بزرگ‌ترین سلاح‌ها را داریم و…کاری را کردیم که ۲۲ سال است همه خواستار انجام آن بودند.»
دونالد ترامپ بدون اشاره به هدف قرار گرفتن پایگاه نظامی آمریکا در قطر توسط موشک‌های ایرانی، ادامه داد: «با از بین رفتن توانایی غنی‌سازی ایران، من فورا برای پایان دادن به جنگی که ۱۲روزه لقب گرفت، بین ایران و اسرائیل میانجیگری کردم و ایران و اسرائیل هم توافق کردند که به جنگ خاتمه دهند.»
آیا دونالد ترامپ قابل اعتماد است؟
این روزها دونالد ترامپ در آمریکا مشغول چنگ و دندان نشان دادن به مخالفان خودش است و نیروهای ارتش آمریکا را برای ایجاد ترس و وحشت در مخالفان به خیابان‌های شهر‌های بزرگ آمریکا وارد کرده است. دونالد ترامپ مدعی است که آمریکا دیگر در حالت تدافعی قرار ندارد و نام وزارت دفاع آمریکا را به وزارت جنگ تغییر داده و برای دنیا در حال خط و نشان کشیدن است.
در همین حال حمله اسرائیل به دوحه- قطر تمامی حکام متحد آمریکا در کشورهای عربی خاورمیانه را شوکه کرد. پایگاه خبری، تحلیلی آمریکایی «هیل» در مقاله‌ای به این موضوع و تبعات آن پرداخته و به گزارش رسانه‌های بین‌المللی نوشته است که: «اسرائیل طی دهه‌ها دشمنان خود را در خارج از مرزها تعقیب کرده است؛ از اَمان- اردن گرفته تا دوبی و تهران اما بمباران پایتخت یکی از متحدان عمده غیرعضو ناتوی آمریکا اقدامی خطرناک بود که بدون شک منافع آمریکا در منطقه را تضعیف کرد و خاورمیانه را بی‌ثبات می‌کند و خط قرمز را درهم می‌شکند که واشنگتن دچار سردرگمی شده است.»
صاحب‌نظران درباره اشتباه محاسباتی دولت نتانیاهو در حمله به ایران و کشاندن پای آمریکا به جنگ ۱۲روزه می‌گویند: نتانیاهو مرتکب یک اشتباه محاسباتی دیگر شد بدون اینکه بفهمد قطر و غزه، لبنان یا حتی ایران نیست به دوحه تجاوز نظامی کرد. قطر میزبان پایگاه هوایی العدید است که حدود ۱۰هزار نیروی آمریکایی در آن مستقر هستند. قطر همچنین به‌تازگی علاوه بر هدیه یک هواپیما به ارزش ۴۰۰میلیون دلار به دونالد ترامپ، بیش از ۲/۱تریلیون دلار قرارداد تجاری و دفاعی با واشنگتن امضا کرده است. حالا حاکمیت این کشور توسط شریکی که متحد آمریکا محسوب می‌شود نقض شده؛ اقدامی که به متحدان آمریکا نشان می‌دهد دولت دونالد ترامپ قابل اعتماد نیست.
واکنش‌های فوری و گسترده
تمیم بن‌حمد بن‌خلیفه آل‌ثانی، امیر قطر در هشتادمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد تاکید کرد: نتانیاهو رویای آن را دارد که منطقه عربی به حوزه نفوذ اسرائیل بدل شود . حمله به قطر نقض آشکار عرف‌های بین‌المللی و اقدامی شنیع است که ما آن را «تروریسم دولتی» طبقه‌بندی کرده‌ایم. هیچ طرفی قصد ترور هیاتی را که با او مذاکره می‌کند ندارد مگر با هدف ناکام گذاشتن مذاکرات.
سابقه عملیات‌های مشابه اسرائیل
ترورهای برون‌مرزی موساد بارها برای رژیم صهیونیستی دردسرساز شده است. در ۱۹۹۷، تلاش موساد برای کشتن خالد مشعل در اَمان خشم ملک حسین، شاه وقت اردن را برانگیخت؛ او تهدید کرد پیمان صلح با اسرائیل را لغو کرده و مأموران موساد را اعدام می‌کند. نتانیاهو ناچار شد تحت فشار آمریکا شیخ‌احمد یاسین، بنیانگذار حماس را آزاد کند. در سال ۲۰۱۰، ترور محمود المبحوح در دوبی خشم جهانی را برانگیخت زیرا گذرنامه‌های جعلی اروپایی در عملیات استفاده شده بود؛ اعتراضات، احکام بازداشت و تیره شدن روابط دیپلماتیک را در پی داشت. در واقع نقض حاکمیت کشورها توسط هر کشوری اعتماد و اتحادها را سست می‌کند و محکومیت‌های بین‌المللی ماندگار را موجب می‌شود.
خشم منطقه‌ای و شکست آمریکا و اسرائیل
اعتبار آمریکا نزد متحدانش در منطقه در حال فرو ریختن است. اگر قطر، متحد عمده غیرناتویی آمریکا می‌تواند بدون پیامد هدف قرار گیرد پس عربستان، امارات، بحرین یا اردن چه انتظاری می‌توانند داشته باشند؟ بنابراین ایران حق دارد به مذاکرات و توافق با آمریکا تردید داشته باشد. حمله رژیم صهیونیستی با مشارکت آمریکا به ایران و بعد حمله رژیم صهیونیستی به دوحه یک پیروزی تاکتیکی برای رژیم صهیونیستی و آمریکا نبود؛ بلکه بسیاری از صاحب‌نظران تجاوز نظامی به ایران و قطر را یک شکست راهبردی برای اسرائیل و آمریکا ارزیابی می‌کنند.
خوشحالی کاسبان تحریم و کاسبان جنگ
این روزها کاسبان تحریم و کاسبان جنگ از بازگشت تحریم‌های سازمان ملل متحد خوشحال هستند و به اصطلاح دارند با دم‌شان گردو می‌شکنند. روزنامه کیهان به نوعی دوباره تحریم‌ها را کاغذ پاره خوانده و و دریادداشتی با عنوان «یک روز معمولی» سعی در بی‌اهمیت جلوه دادن بازگشت تحریم‌ها کرده است. در همین حال وزرات خارجه رژیم صهیونیستی از بازگشت تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران نیز ابراز خوشحالی کرده و در شبکه ایکس بیانیه‌ای منتشر کرد.
چالش‌های معیشتی شهروندان
محمدباقر قالیباف، رییس مجلس دوازدهم اطلاع داد که در جلسه غیرعلنی مجلس دوازدهم «تصمیمات مهمی گرفته شد» و موضوعات مهمی در مورد «معیشت مردم، کالابرگ، مسائل اقتصادی و چالش‌های جدی مردم مطرح و بحث مفصلی شد.» اما بهترین تصمیم اگر در مجلس دوازدهم گرفته شود این است که اولا نمایندگان محترم مجلس از اظهارنظرهایی که برای تبلیغ خودشان می‌کنند و بعضا سخن‌های‌شان نادرست است، خود داری کنند. دوم و از همه مهمتر تصمیم بگیرند که از حقوق و مزایای نجمومی و درآمد‌های جانبی‌شان کم کنند.
شکست احتمالی آمریکا و ۳ کشور اروپایی در بازگشت تحریم‌ها
اتحادیه اروپا نیز مدعی شده که تحریم‌های این اتحادیه علیه ایران را باز می‌گرداند. البته واقعیت این است که روابط اقتصادی بین اروپا و به‌ویژه سه کشور انگلیس ، فرانسه و آلمان با ایران در طول ۱۰ سال اخیر بسیار کم و ناچیز بوده است.
ضمنا در میان کشورهای اتحادیه اروپا در حال حاضر در ارتباط با مساله جنگ اوکراین و روسیه شکاف وجود دارد و شرایط اقتصادی برخی از کشورهای اروپایی نظیر انگلیس، آلمان و فرانسه در شرایط بسیار بدی قرار دارند. به همین دلیل صاحب‌نظران با توجه به اینکه تهدید‌های دونالد ترامپ علیه خرید نفت خام روسیه توسط هند، چین و اروپا موثر نبوده است، معتقدند سازمان ملل در هشتادمین سالگرد تاسیس و به میزبانی دولت آمریکا نشان داد که دیگر متحد نیست و حتی با بازگشت تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران این تحریم‌ها توسط بسیاری از کشورها ممکن است رعایت نشود.
در واقع مردم ایران نباید نگران بازگشت تحریم‌ها باشند بلکه باید بیشتر نگران کاسبان تحریم، کاسبان جنگ و الیگارشی (اصحاب ثروت و قدرت) داخلی باشند که فرصت را برای کاسبی و افزایش ثروت‌شان مناسب می‌دانند. دولت چهاردهم نباید اجازه دهد که اقتصاد خرد و کلان ایران بازهم به بهانه تحریم‌ها غیرشفاف و مملو از فساد و اختلاس باشد.
* کارشناس بین‌المللی انرژی
