زلزله در بازار «ال‌ان‌جی»
هستی عبادی– حمله رژیم‌صهیونیستی به قطر اگرچه در نگاه نخست یک رخداد صرفا سیاسی و امنیتی به‌نظر می‌رسد اما در واقع ابعادی بسیار فراتر از ژئوپلیتیک منطقه‌ای دارد و می‌تواند بهطور مستقیم بازار جهانی انرژی به‌‌ویژه گاز طبیعی مایع(LNG) را تحت‌تاثیر قرار دهد. قطر امروز پس از ایالات‌متحده دومین تولیدکننده بزرگ ال‌ان‌جی جهان است و سالانه حدود ۷۷ میلیون تن گاز مایع به بازارهای جهانی صادر می‌کند. این کشور با اتکا به ذخایر عظیم میدان گازی شمالی، طی سال‌های اخیر پروژه‌های توسعه‌ای بزرگی را آغاز کرده تا ظرفیت تولید خود را تا سال۲۰۲۶ به ۱۱۰میلیون تن تا سال۲۰۲۷ به ۱۲۶میلیون تن و تا پایان دهه جاری به ۱۴۲میلیون تن برساند. چنین جایگاهی به قطر امکان داده است در بازار پررقابت انرژی، چه در آسیا و چه در اروپا، نقشی کلیدی ایفا کند. از همین رو هرگونه تهدید علیه امنیت و ثبات قطر به سرعت به شاخص‌های جهانی گاز و انرژی بازتاب پیدا خواهد کرد.
بازار گاز به دلیل حساسیت بالای خود نسبت‌به هر نوع اختلال در عرضه، معمولا در مواجهه با بحران‌های سیاسی یا نظامی با واکنش‌های فوری روبه‌رو می‌شود. تجربه نشان داده که حتی شایعه بسته شدن تنگه هرمز یا ناامنی در خلیج‌فارس کافی است تا قیمت‌های لحظه‌ای گاز و نفت در بورس‌های آسیایی و اروپایی افزایش یابد. در شرایطی که اروپا پس از جنگ اوکراین و کاهش چشمگیر واردات از روسیه به‌شدت به ال‌ان‌جی قطر وابسته شده است، وقوع حمله می‌تواند تقاضای پیشگیرانه را بالا ببرد و قیمت‌ها را جهشی کند. معامله‌گران انرژی در چنین فضایی معمولا خریدهای سفته‌بازانه انجام می‌دهند و این رفتار به نوسانات شدید قیمتی دامن می‌زند. در بازار آسیا نیز کشورهایی چون ژاپن، کره‌جنوبی، هند و حتی چین که بخش بزرگی از ال‌ان‌جی قطر را جذب می‌کنند، برای تضمین امنیت انرژی خود مجبور خواهند شد گزینه‌های جایگزین را جدی‌تر بررسی کنند و این می‌تواند بازار را در کوتاه‌مدت به سمت افزایش قیمت سوق دهد.
تهدید سرمایه‌گذاری خارجی
پیامدهای حمله صرفا محدود به نوسانات کوتاه‌مدت نیست و در بلندمدت نیز می‌تواند آینده سرمایه‌گذاری در صنعت انرژی قطر را با چالش روبه‌رو کند. پروژه‌های عظیم توسعه میدان شمالی و صادرات ال‌ان‌جی که با مشارکت شرکت‌های بین‌المللی در حال اجراست، به میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد. شرکت‌های بزرگ انرژی و بانک‌های سرمایه‌گذاری تصمیم‌های خود را بر مبنای ثبات سیاسی و امنیتی می‌گیرند. اگر حمله رژیم‌صهیونیستی تصویری از شکنندگی امنیت در قطر ایجاد کند، هزینه سرمایه‌گذاری بالا خواهد رفت، بیمه پروژه‌ها گران‌تر می‌شود و سرمایه‌گذاران با احتیاط بیشتری به مشارکت در طرح‌های توسعه‌ای می‌نگرند. این وضعیت می‌تواند باعث کندی در تحقق اهداف قطر برای افزایش ظرفیت تولید شود و در نتیجه رقبای این کشور به‌‌ویژه ایالات‌متحده و استرالیا، موقعیت بهتری برای تصاحب سهم بیشتری از بازار به دست آورند.
از منظر رقابت بین‌المللی، آمریکا که هم‌اکنون جایگاه نخست تولید ال‌ان‌جی جهان را دارد، از هرگونه تضعیف موقعیت قطر سود خواهد برد. اروپا در حال حاضر برای جایگزینی گاز روسیه نیازمند قراردادهای بلندمدت جدید است و اگر نسبت‌به امنیت صادرات قطر تردید پیدا کند، احتمالا به‌سمت قراردادهای بیشتر با آمریکا سوق داده خواهد شد. این جابه‌جایی نه‌تنها به تقویت موقعیت واشنگتن در بازار انرژی منجر می‌شود بلکه نفوذ ژئوپلیتیک آن در تعامل با اروپا را نیز افزایش می‌دهد. در آسیا نیز هرگونه عقب‌نشینی قطر از طرح‌های توسعه‌ای می‌تواند به‌نفع استرالیا یا حتی پروژه‌های نوظهور آفریقا تمام شود.
درواقع حمله رژیم‌صهیونیستی به قطر می‌تواند به‌عنوان یک شوک بزرگ ژئوپلیتیک در بازار انرژی عمل کند؛ قیمتی که در کوتاه‌مدت افزایش خواهد یافت، سرمایه‌گذاری‌هایی که با تردید و احتیاط همراه می‌شوند و رقابتی که بیش از پیش به نفع آمریکا و سایر تولیدکنندگان بزرگ رقم خواهد خورد. سرنوشت جایگاه قطر در بازار جهانی ال‌ان‌جی به توان این کشور در بازگرداندن اعتماد سرمایه‌گذاران، حفظ امنیت زیرساخت‌های حیاتی و استمرار روابط پایدار با مشتریان کلیدی گره خورده است. اگر دوحه موفق شود این چالش‌ها را مدیریت کند، همچنان یکی از بازیگران اصلی و تعیین‌کننده در بازار انرژی باقی خواهد ماند اما اگر تهدیدها به روندی مداوم بدل شوند، قطر با خطر از دست دادن موقعیت ممتاز خود در این بازار روبه‌رو خواهد شد.
ضربه به امنیت اقتصادی؟
صباح زنگنه، کارشناس سیاسی و مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» با اشاره به پیامد حمله رژیم‌صهیونیستی به قطر اظهار داشت: از منظر ژئوپلیتیک منطقه‌ای این حادثه پیامدهای مشخصی دارد اما از نظر اقتصادی نیز شدیدا تاثیرگذار است. در فضای ناامنی شرکت‌ها، کشورها و فعالان اقتصادی با تردید و نگرانی به قطر نگاه خواهند کرد. کشورهایی که در پروژه‌های بزرگ مانند ال‌ان‌جی سرمایه‌گذاری کرده یا بازارهایی برای صادرات تعریف کرده‌اند، درباره ادامه حفاظت از سرمایه‌گذاری‌های خود دچار تردید می‌شوند. از سوی دیگر آمریکا در صدد است رقیب بزرگ یا جایگزینی را از صحنه رقابت خارج و زمینه ورود ال‌ان‌جی آمریکایی به بازارهای مصرف را فراهم کند به عبارت دیگر اعمال فشار و تهاجم علیه قطر ممکن است بسیاری از کشورها را در استفاده از ال‌ان‌جی قطر مردد کند و در نتیجه بازار ال‌ان‌جی آمریکا توسعه یابد.
زنگنه افزود: امروز مصرف‌کنندگان اصلی ال‌ان‌جی در جهان شامل کشورهایی مانند استرالیا، ژاپن، هند و برخی کشورهای شرق آسیا مثل کره‌جنوبی و حتی اندونزی هستند. علاوه‌بر این، کشورهای اروپایی پس از آسیب‌دیدگی خطوط لوله گاز روسیه، قطر را به‌عنوان گزینه‌ای جایگزین پذیرفتند.
این کارشناس بین‌الملل تصریح کرد: به‌نظر می‌رسد آمریکا در تلاش است جایگاه رقابتی قطر را تضعیف و نقش خود را در بازار گاز تقویت کند در نتیجه جایگاه قطر احتمالا تنزل پیدا خواهد کرد. البته برای قضاوت نهایی لازم است آثار این ضربه را هم در روابط سیاسی و هم در فضای رسانه‌ای با دقت بیشتری بررسی کرد.
