راهبرد ۲گانه تهران؛ آمادگی برای جنگ و مذاکره
جهان‌صنعت- اوایل هفته گذشته، وقتی نخستین خبرها درخصوص برگزاری نشست شورای حکام آژانس در روزهای چهارشنبه و پنجشنبه گذشته مخابره شد، با توجه به آنکه در دستورکار این نشست فصلی شورای حکام آژانس اشاره‌ای به پرونده هسته‌ای ایران نشده بود، برخی ناظران ابراز امیدواری کردند که اگرچه این سکوت، مانع از شکل‌گیری امید به گشایش در بن‌بست ایجادشده در پرونده هسته‌ای ایران می‌شود اما همزمان نگرانی نسبت‌به صدور قطعنامه‌ای علیه ایران یا هر اقدامی که به هر روی منجر به وخامت بیش از پیش اوضاع در تهران شود نیز از بین می‌برد. با این همه وقتی بالاخره هفته به روزهای پایان رسید و نشست فصلی شورای حکام آژانس برگزار شد، تروئیکای اروپایی با همراهی ایالات متحده پیش‌نویس قطعنامه‌ای را علیه ایران پیشنهاد کرد که خواستار گسترش «همکاری کامل و فوری» تهران بود؛ قطعنامه‌ای که در حالی مطابق انتظار با رای بیش از نیمی از اعضا به تصویب رسید که در بخشی از آن تاکید شده ایران باید اطلاعات دقیق درباره ذخایر اورانیوم ۶۰درصدی خود را در اختیار این نهاد قرار دهد و دسترسی به سایت‌های هسته‌ای این کشور را فراهم کند. این در حالی بود که به‌گفته دیپلمات‌ها، از میان ۳۵ عضو شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ۱۹کشور به این قطعنامه رای مثبت دادند تا ۳رای مخالف روسیه، چین و نیجر، کنار ۱۲رای ممتنع و یک کشوری که از شرکت در رای‌گیری خودداری کرد، نتواند مانع از تصویب قطعنامه شود.
شکست توافق قاهره درپی صدور قطعنامه تازه
ایران البته در ماه‌های گذشته هم تجربیاتی مشابه را از سر گذرانده و تقریبا تمامی نشست‌های مشابه، شاهد صدور دست‌کم یک قطعنامه علیه برنامه هسته‌ای خود بوده است آنچه اما منجر به ناراضایتی دوچندان نسبت‌به این قطعنامه خاص شد، این بود که به‌موجب این قطعنامه جدید، تهران باید دسترسی کامل بازرسان آژانس را به آن دسته از سایت‌های هسته‌ای خود فراهم کند که در جریان جنگ ۱۲روزه هدف حمله‌های آمریکا و رژیم‌صهیونیستی قرار گرفته بودند! همین مساله نیز باعث شد عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران در واکنش به تصویب این قطعنامه، اجرا و پایبندی ایران به توافق با آژانس را که درپی مذاکرات چند ماه قبل او با رافائل گروسی در قاهره امضا شده بود، «منتفی» و «پایان‌یافته» اعلام کند. وزیر امور خارجه ایران تصریح کرد: «سه کشور اروپایی و آمریکا با این اقدام خود و بی‌توجهی به تعاملات و حسن‌نیت ایران، اعتبار و استقلال آژانس را خدشه‌دار کرده و موجب اخلال در روند تعاملات و همکاری‌های آژانس و ایران می‌شوند.»
عراقچی روز گذشته در پیامی که از طریق حساب کاربری شخصی خود در شبکه اجتماعی ایکس(توییتر) منتشر کرد، با یادآوری این مهم که «توافق قاهره برای ازسرگیری بازرسی‌های هسته‌ای میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به دست آمده بود»، تاکید کرد که این توافق «به‌دلیل اقدامات آمریکا و سه کشور اروپایی پایان یافته است.» او تاکید کرد همان‌گونه که «دیپلماسی در خردادماه، با حملات آمریکا و رژیم‌صهیونیستی هدف قرار گرفت»، این توافق نیز با فشارهای واشنگتن و متحدان اروپایی‌اش از بین رفت. به گفته عراقچی، ایران با میانجی‌گری مصر و با وجود بمباران تاسیسات هسته‌ای، در قاهره توافقی برای ازسرگیری بازرسی‌ها با آژانس امضا کرد. به محض انجام این توافق اما سه کشور اروپایی تحت فشار آمریکا، روند اعمال تحریم‌های شورای امنیت علیه تهران را آغاز کردند و فضای همکاری را از بین بردند. وزیر امور خارجه ایران همچنین توضیح داد که تهران برای نشان‌دادن حسن‌نیت خود، دسترسی بازرسان را از سایت‌های سالم و غیرهدف قرارگرفته آغاز کرد اما در همان زمان آمریکا و سه کشور اروپایی علیه ایران در شورای حکام آژانس قطعنامه محکومیت صادر کردند. عراقچی تصریح کرد که این اقدام نشان داد هدف غرب همکاری نیست بلکه افزایش فشار و تنش‌آفرینی است. وزیر خارجه ایران با تاکید بر اینکه «اکنون روشن شده ایران به‌دنبال بحران‌آفرینی نیست و این رویکردهای خصمانه طرف‌های غربی است که توافق قاهره را بی‌اعتبار کرده»، گفت: «حسن‌نیت ما را درک نمی‌کنند. سه کشور اروپایی و آمریکا به‌دنبال تنش‌زایی هستند و می‌دانند پایان رسمی توافق، نتیجه مستقیم تحریکات خودشان است.» او در عین حال اعلام کرد که طی نامه‌ای رسمی به مدیرکل آژانس «اعلام شد که این تفاهم دیگر معتبر نبوده و پایان‌یافته تلقی می‌شود.»
تشدید تنش در روابط تهران و آژانس
ایران همچنین در واکنش رسمی خود به قطعنامه پیشنهادی تروئیکای اروپایی و آمریکا که به تصویب نشست اخیر شورای حکام آژانس رسید، در حالی از شکست توافق قاهره درباره ازسرگیری بازرسی‌های هسته‌ای خبر داد که نتیجه مجموعه این تحولات چیزی نیست مگر تشدید تنش در بحران نظارتی برنامه هسته‌ای ایران. ممانعت تهران از بازگشت بازرسان آژانس و اعلام شکست توافق قاهره به‌ویژه به این دلیل منجر به نگرانی طرفین غربی توافق هسته‌ای خواهد بود که رافائل گروسی، طی هفته‌های اخیر گفته بود «هرچند فعالیت غنی‌سازی در ایران متوقف به‌نظر می‌رسد اما نشانه‌هایی از تحرک دوباره در برخی سایت‌ها دیده شده است.» به گفته مدیرکل آژانس، اورانیوم با درصد پایین برای تولید انرژی کاربرد دارد اما با افزایش درصد غنی‌سازی، مسیر تولید سلاح هسته‌ای هموار می‌شود. این در حالی بود که پیش از حملات روزهای پایانی خردادماه و روزهای آغازین تیرماه امسالِ رژیم‌صهیونیستی و آمریکا به خاک ایران که در فضای رسانه‌ای داخل کشور از آن به‌عنوان «جنگ ۱۲روزه» یاد می‌شود، آژانس با تصویب قطعنامه‌ای علیه تهران، اعلام کرده بود که جمهوری اسلامی به تعهدات عدم اشاعه پایبند نیست. ایران نیز این قطعنامه را زمینه‌ساز حملات رژیم‌صهیونیستی توصیف کرده و همکاری خود با آژانس را در تیرماه به حالت تعلیق درآورده بود. با وجود تلاش‌هایی در قاهره برای احیای تعامل، تهران همچنان اعلام می‌کرد که اعزام بازرسان به سایت‌های بمباران‌شده امن نیست. اکنون اما این روندِ شکننده رسما متوقف شده است؛ زمانی که کشورهای اروپایی تحریم‌های سازمان ملل را علیه ایران دوباره اعمال کردند. در نتیجه تاکنون، هیچ‌گونه بازرسی و نظارتی انجام نشده است. قطعنامه اخیر تروئیکای اروپایی و آمریکا که انتهای هفته گذشته در نشست فصلی شورای حکام آژانس به تصویب رسید، ایران را ملزم به ارائه فوری اطلاعات و اجازه دسترسی می‌کند. حال آنکه تهران با صدور پیام رسمی از طریق عباس عراقچی اعلام کرد: «این تفاهم دیگر معتبر نیست و پایان‌یافته تلقی می‌شود.»
تحلیلگران منطقه‌ای هشدار می‌دهند که فقدان شفافیت درباره برنامه هسته‌ای ایران می‌تواند زمینه‌ساز درگیری تازه میان تهران و تل‌آویو شود. برخی کارشناسان معتقدند ایران فعالیت‌های محرمانه‌ای را در سایتِ جدیدی با نام «پیک‌اکس مانتین» (کوه کلنگ در کویر مرنجاب) دنبال می‌کند؛ سایتی که تهران از ارائه دسترسی به آن خودداری می‌کند. ماه گذشته محدودیت‌های توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ منقضی شد و تاکنون هیچ طرح جایگزینی ازسوی جامعه جهانی ارائه نشده است.
فرانسه اعلام کرده اروپا همچنان به‌دنبال گفت‌وگو با ایران است اما کارشناسان تاکید دارند بدون نقش‌آفرینی آمریکا احتمال دستیابی به هرگونه توافق بسیار اندک است. ایران می‌گوید تنها در صورتی با واشنگتن مذاکره می‌کند که تضمین دهد دوباره مورد حمله قرار نمی‌گیرد و خسارت‌های ناشی از حملات ژوئن جبران شود. مقام‌های آمریکایی اما این شروط را رد کرده‌اند. تکلیف ذخایر اورانیوم با غنای بالا همچنان برگ مهم ابهام‌آفرین است. ایران مدعی است این مواد طی حملات نابود شده یا زیر آوار مانده است اما گروسی هفته گذشته به فایننشال‌تایمز گفته که آژانس باور دارد بخش قابل‌توجهی از این ذخایر همچنان باقی است؛ موضوعی که بدون بازرسی روشن نخواهد شد.
پالس مثبت عراقچی برای مذاکره با ترامپ
در شرایطی که صدور قطعنامه تازه تروئیکای اروپایی و آمریکا علیه برنامه هسته‌ای ایران و تصویب آن در جریان نشست فصلی شورای حکام آژانس که انتهای هفته گذشته برگزار شد، تهران را ناگزیر به واکنش و عقب‌نشینی از توافق قاهره کرد تا بار دیگر سطح تنش در روابط ایران و جامعه جهانی از یک‌سو و ایران و آژانس از سوی دیگر به اوج برسد، مواضع به‌نسبت منعطف و معتدل عراقچی در گفت‌وگوی تازه‌ای که با نشریه اکونومیست داشته، به‌نحوی می‌تواند منجر به بازگشت توازن شود. آن‌هم در حالی که وزیر امور خارجه ایران ضمن استقبال از سخنان اخیر ترامپ مبنی‌بر امکان دستیابی به «نوعی توافق» میان تهران و واشنگتن، در بخشی از سخنانش در این گفت‌وگوی تازه با اکونومیست از دونالد ترامپ خواسته تا به میز مذاکره برگردد. عراقچی که خواستار توافقی منصفانه و متعادل شده، تاکید دارد که ایران می‌خواهد از هرگونه حمله احتمالی دیگر از سوی رژیم‌صهیونیستی جلوگیری کند. عراقچی در عین حال ضمن انتقاد از تصمیم ترامپ برای قطع مذاکرات و نقش‌آفرینی آمریکا در جنگ ۱۲روزه گفته است: «ما حتی یک تجربه خوب از مذاکره با ایالات متحده نداریم.» با این حال عراقچی تاکید دارد که درِ مذاکره کماکان باز است. او می‌گوید: «ما برای مذاکره آماده‌ایم اما برای تحمیل‌شدنِ خواسته‌ها، نه.» ایران اگرچه کماکان از پذیرش خواسته ترامپ برای کنار گذاشتن برنامه هسته‌ای بومیِ خود خودداری می‌کند اما به‌گفته عراقچی، تهران ممکن است با راه‌هایی موافقت کند که این اطمینان را در غرب به وجود آورد که این برنامه به سمت تولید سلاح هسته‌ای نخواهد رفت. او گفته است: «غنی‌سازی صفر ممکن نیست اما صفرِ [سلاح] هسته‌ای ممکن است.» جالب آنکه عراقچی تاکید کرده که غنی‌سازی ایران «اکنون متوقف شده است» زیرا حملات رژیم‌صهیونیستی و آمریکا در جریان جنگ ۱۲روزه چندین سایت هسته‌ای ایران را به‌شدت تخریب کرده است.
آمادگی تهران برای جنگ احتمالی
عراقچی که معتقد است بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل به‌دلیل نقض توافق هسته‌ای پیشین، پیدا کردن راه‌هایی برای همکاری با قدرت‌های غربی را دشوارتر کرده، در عین حال تلاش می‌کند پیش از هرگونه مذاکره یا در صورت مطرح شدن دوباره تهدیدهای نظامی از سوی رژیم‌صهیونیستی، اهرم فشار ایران را به حداکثر برساند. هرچند حملات اخیر به ایران و متحدان منطقه‌ای این کشور، جمهوری اسلامی را از تبدیل شدن به یک دولت در آستانه دستیبابی به سلاح هسته‌ای دورتر کرده است، با این همه اما عراقچی در واکنش به پرسشی درباره آمادگی تهران در مقابل حملات احتمالی رژیم‌صهیونیستی تاکید دارد که ایران «حتی از جنگ قبلی هم بیشتر آماده است.» عراقچی می‌گوید: «بهترین راه برای جلوگیری از جنگ این است که برای آن آماده باشید و ما کاملا آماده‌ایم!»
