درهای بسته تاریخ کرج

جهان صنعت_نادر نینوایی- شهر کرج جاذبه‌های تاریخی و موزه‌های محدودی دارد اما همین جاذبه‌های محدود نیز در سالیان گذشته درهایشان به روی مردم بسته بوده است.
کاخ سلیمانیه صرفا برای تعطیلات نوروز امسال به شکل مقطعی بازگشایی و بعد از سیزدهم فروردین بار دیگر درهای آن به روی گردشگران و علاقه‌مندان بسته شد. این بنای تاریخی همچنین نیاز به رسیدگی داشته و هیچ اثر موزه‌ای نیز در آن برای نمایش قرار نگرفته است. محوطه ازبکی استان البرز که قدمت ۹هزار ساله داشته و سید محمد خاتمی یک خشت آن را به عنوان نمادی از میراث ایرنیان در جریان گفت‌و‌گوی تمدن‌ها به سازمان ملل متحد اهدا کرد، هم امروز امکان بازدید ندارد. اراضی کشاورزی محوطه ازبکی را احاطه کرده و شکل‌گیری چندین کارزار و جمع‌آوری هزاران امضا هم موجب نشده که درهای این محوطه ارزشمند تاریخی به‌روی مردم و گردشگران علاقه‌مند باز شود.
از سوی دیگر موزه جانورشناسی شهر کرج نیز که به دانشکده کشاورزی تعلق دارد از ورود گردشگران جهت بازدید جلوگیری می‌کند. مهم‌ترین چالش اما مربوط به کاخ مروارید (شمس) است. برگزاری نوروزگاه در عید نوروز در محوطه باز این کاخ مشخص کرد که وضعیت مرمتی آن به هیچ‌وجه مطلوب نیست و بخش‌هایی از سقف آن ریزش کرده، همچنین امکان بازدید مردم از محوطه داخلی ساختمان کاخ فراهم نیست و گوشه‌ای از کناره‌های این بنای ثبت ملی شده، گویی به انبار ضایعات تبدیل شده است. مجموع این شرایط موجب شده که در عمل امکان دیدن عمده آثار تاریخی شهر کرج فراهم نباشد و از ظرفیت‌های این کلانشهر در حوزه گردشگری به درستی بهره گرفته نشود. آنطور که قائم‌مقام وزیر میراث فرهنگی و معاون میراث فرهنگی کشور به «جهان‌صنعت» گفته است وی صحبت‌هایی با مدیر کل میراث فرهنگی البرز داشته و قرار است که مشکلات جاذبه‌های این شهر با همکاری استانداری و شهرداری برطرف شده و درهای موزه‌ها و اماکن تاریخی کرج پس از رفع چالش‌ها به روی مردم باز شود.

توضیحات معاون میراث در خصوص وضعیت آثار کرج

جهت بررسی مشکلات و چالش‌های میراث فرهنگی کرج و آگاهی از علل بسته بودن درهای جاذبه‌های این شهر به روی گردشگران، دغدغه‌های موجود را با قائم‌مقام وزیر میراث فرهنگی مطرح کردیم.
علی دارابی، قائم‌مقام وزیر میراث فرهنگی و معاون میراث فرهنگی کشور در خصوص وضعیت جاذبه‌های تاریخی شهرستان کرج و چالش‌های آنها به «جهان‌صنعت» گفت: من از وضعیت کرج بازدید داشته‌ام و متاسفانه (محوطه ازبکی) اصلا وضعیت خوبی ندارد. مستحضر هستید که قبلا بر سر مالکیت آن بین میراث فرهنگی، شهرداری و نهادهای امنیتی اختلافات جدی وجود داشت. بالاخره تلاش کردیم و در دولت شهید ‌رییسی سند آنجا به نام میراث فرهنگی صادر شد.
وی خاطرنشان کرد: همین دیروز با مدیرکل میراث فرهنگی استان البرز جلسه داشتم و هم درباره کاخ سلیمانیه و هم کاخ مروارید گزارش‌ها را گرفته‌ام. قرار بر این شده است که هفته آینده هیاتی را به آنجا بفرستم. صحبت‌هایی نیز با استاندار البرز و شهردار کرج داشته‌ام و قرار شده که کمک کنند. به نظرم واقعا حیف است از این ظرفیت بزرگ که می‌تواند استان البرز را به قطب گردشگری بدل کرده و جاذبه‌های این استان را به نمایش در آورد، غافل شویم.
قائم‌مقام وزیر میراث فرهنگی درخصوص بسته بودن درهای موزه جانورشناسی کرج که متعلق به پردیس دانشگاه کشاورزی است نیز گفت: از سرپرست اداره کل موزه‌ها درخواست می‌کنم که موضوع را پیگیری کند و امکان بازدید عموم از این مکان فراهم شود. در سند ملی موزه‌داری این بحث را مطرح کردیم که نمی‌شود موزه از وزارت میراث فرهنگی مجوز بگیرد و بعد پاسخگو نباشد البته با پیگیری این موضوعات کار ما در وزارت میراث فرهنگی سخت و دشوار خواهد شد. با این همه امیدواریم با کمک وزارت کشور و شهرداری‌ها بتوانیم شعار «هر شهر یک موزه» را عملیاتی کنیم، همچنین با آموزش‌وپرورش صحبت کرده‌ایم تا در «زنگ میراث فرهنگی»، دانش‌آموزان را به بازدید از آثار تاریخی و میراث فرهنگی ببرند و البته لازم است که زیرساخت‌های آن را فراهم کنیم.

از وضعیت حرایم آثار تا فرو ریختن سقف کاخ مروارید

یکی از چالش‌های جدی محوطه‌های تاریخی در سراسر کشور و البته در کرج، وضعیت حرایم این آثار و بعضا مخاطراتی است که در خصوص رعایت نشدن این حرایم وجود دارد. در آثار تاریخی، حریم، محدوده‌ای است که متولی اثر تاریخی براساس ضوابط قانونی برای حفظ اثر تاریخی تعیین می‌کند و حریم آثار تاریخی، باعث حفظ موجودیت و یکپارچگی اثر می‌شود.
در سال‌های اخیر بازنگری در حرایم آثار تاریخی منتقدان جدی داشته است و برخی فعالان میراث فرهنگی به آن نقدهایی جدی وارد کرده‌اند و معتقدند که بازنگری در حرایم با هدف کوچک‌سازی حرایم آثار انجام می‌شود. باید توجه داشت که این دغدغه‌ها درخصوص کاخ مروارید(شمس) نیز وجود دارد.
علیرضا ایزدی، مدیرکل ثبت و حریم آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی در خصوص چالش‌های حرایم آثار و محوطه‌های تاریخی و خصوصا حرایم کاخ مروارید(شمس) به «جهان‌صنعت» گفت: آنچه با عنوان بازنگری(حرایم) اتفاق افتاد را خیلی‌ها تحت عنوان «تقلیل» معنا کردند اما ما به اصرار می‌گوییم که باید آن را تعبیر به «تدقیق» کنند.
درخصوص حریم کاخ مروارید فرمایش شما صحیح بوده و اتفاقات بدی در آنجا افتاده به‌خصوص سقف اصلی آن به سبب بارش سنگین برف در چند سال گذشته فروریخته است. امیدوارم واقعا این اثر که یکی از شاهکارهای معماری نوین کشور است به سامان برسد.
وی افزود: «درخصوص کاخ مروارید باید گفت وضعیت کاخ کاملا مشخص است اما خطوط اراضی کشاورزی آن اگر هم اتفاقی در آن بیفتد براساس اسناد سال۱۳۳۵ خواهد بود. مستحضر هستید که در سال۱۳۳۵ کلا اینها اراضی کشاورزی بوده و خطوط آن هم مشخص است. چه در مورد کاخ مروارید(شمس) و چه درخصوص سایر آثار نظیر محوطه ازبکی ملاک بر این است که چه حقوق حاکمیت و چه حقوق افراد با تاکید بر مستندات تاریخی لحاظ شود.»
در نهایت باید اذعان داشت با وجود آنکه میراث تاریخی کرج امروز در شرایط بهینه‌ای قرار ندارد اما باتوجه به وعده مطرح شده از سوی قائم‌مقام وزیر میراث فرهنگی، این امیدواری وجود دارد که به چالش‌های موجود رسیدگی شود.
بی‌شک در صورت رفع مشکلات موجود در خصوص میراث فرهنگی کرج، می‌توان روی آینده صنعت گردشگری این شهرستان حساب باز کرد و شرایط برای بهره‌مندی جامعه محلی از عواید توریسم فراهم خواهد شد.