خاورمیانه پیشتاز تولید و صادرات خرما

جهان صنعت– بازار میوه خرما بخش وسیعی از تجارت کشاورزی جهانی است که در کشت، فرآوری و جایگزینی میوه‌های شیرین، خرما از درخت نخل خرما متمرکز است. خرما که عمدتا در مناطق خشکی مانند خاورمیانه، شمال آفریقا و بخش‌هایی از جنوب آسیا رشد می‌کند، سال‌ها یک غذای اصلی و کالای فرهنگی بوده است. در دهه‌های اخیر تقاضای جهانی برای خرما به دلیل افزایش آگاهی از خواص غذایی آن از جمله فیبر بالا، قندهای طبیعی و موادمعدنی ضروری، افزایش یافته است.

تولیدکنندگان بزرگی مانند «مصر، عربستان سعودی، ایران و امارات متحده عربی» بر بازار تسلط دارند، در حالی که کشورهایی مانند هند، اندونزی، ایالات‌متحده و کشورهای اروپایی وارد‌کنندگان اصلی آن هستند.

با توسعه روندهای مصرف‌‌کنندگان آگاه به سلامت، بازار میوه خرما به سمت محصولات ارگانیک و با قیمت مناسب مانند شربت، خمیر و شکلات خرما گسترش می‌یابد. علاوه بر این، پیشرفت در بسته‌بندی، لجستیک زنجیره سرد و پلتفرم‌‌های تجارت الکترونیک و دسترسی جهانی را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند. در نتیجه، بازار میوه خرما همچنان قابلیت افزایش قوی را در بازارهای سنتی و روبه رشد نشان می‌‌دهد. به نحوی که طبق آمار business research insights  اندازه بازار جهانی میوه خرما در سال ۲۰۲۵ به ارزش ۰۳/‏۳۱میلیارد دلار برآورد شده است.

نکته جالب توجه اینکه یکی از جدیدترین روندهای کلیدی در بازار میوه خرما، افزایش وعده‌‌های غذایی هدفمند مبتنی بر خرما و شیرین‌‌کننده‌‌های گیاهی است. تولیدکنندگان به طور فزاینده‌‌ای از مشخصات غذایی خرما که سرشار از فیبر، پتاسیم، آنتی‌اکسیدان‌ها و قندهای گیاهی است، برای ایجاد شکلات‌‌های انرژی‌‌زا، شربت‌‌های خرما، خمیرها، پودرها یا حتی چاشنی‌ها استفاده می‌‌کنند. این محصولات به تقاضای روبه رشد مصرف‌کنندگان برای گزینه‌‌های آسان برچسب‌‌گذاری، مغذی در میان وعده‌‌ها و نوشیدنی‌ها پاسخ می‌دهند. به همین واسطه است که طبق تحقیقات صورت گرفته، انتظار می‌‌رود این بازار تا سال ۲۰۳۳ به ۴۲/‏۴۹‌میلیارد دلار برسد. به عبارت دیگر نرخ رشد مرکب سالانه ۹۹/‏۵درصد بین سال‌های ۲۰۲۵ تا ۲۰۳۳ پیش‌بینی می‌شود.

از سوی دیگر لازم به ذکر است که طبق آمارهای جهانی در بحث واردات میوه خرما نیز اتحادیه اروپا در صدر قرار دارد در حالی که اصولا کشورهایی همچون هند، مراکش، امارات متحده عربی و همچنین فرانسه در حوزه واردات خرما هر سال جزو برترین واردکنندگان این محصول باغی قرار می‌گیرند.

به گفته کارشناسان یکی از شرایط دشوار اصلی که مانع رشد بازار میوه خرما می‌شود، میزان بالای ضایعات پس از برداشت است که عمدتا به دلیل ناکافی بودن زیرساخت‌‌های سردخانه و حمل‌و‌نقل است. خرما، به ویژه در شکل تازه، بسیار فاسد شدنی است و برای سالم ماندن در طول انبار و محموله به شرایط دمایی و رطوبتی خاصی نیاز دارد. در بسیاری از مناطق تولید، به ویژه در بخش‌هایی از آفریقا، آسیای‌جنوبی و خاورمیانه، فقدان سیستم‌‌های زنجیره‌ای پیشرفته وجود دارد که منجر به فساد، تخریب عالی و ضررهای مالی می‌شود. علاوه بر این، شیوه‌‌های نادرست حمل‌و‌نقل و دسترسی محدود به فناوری بسته‌‌بندی مدرن، به کاهش ماندگاری و افزایش ضایعات کمک می‌کند. این مشکلات نه‌تنها بر سودآوری تولیدکنندگان و صادرکنندگان تاثیر می‌‌گذارد بلکه رقابت جهانی محصولات خرما را نیز محدود می‌کند. بدون سرمایه‌گذاری زیاد در فناوری و لجستیک پس از برداشت، تولیدکنندگان ممکن است برای برآورده کردن تقاضای روبه رشد جهانی و استانداردهای سختگیرانه واردات در بازارهای پیشرفته نیز تلاش کنند.

اروپا جایگاه بزرگی در بازار بین‌‌المللی خرما دارد که بخش عمده‌ای از آن به دلیل افزایش توجه مصرف‌‌کنندگان به سلامت و تندرستی است. افزایش تقاضا برای غذاهای طبیعی و سرشار از مواد مغذی، خرما را در سراسر کشورهای اروپایی، به‌ویژه در اروپای غربی و جنوبی مشهور کرده است.

با این وجود آسیا نقش محوری در بازار خرما دارد، به طور کلی به این دلیل که در برخی از بزرگ‌ترین کشورهای تولیدکننده خرما، از جمله ایران، عربستان سعودی و پاکستان داخلی است. این کشورها به طور گسترده در عرضه بین‌المللی خرما مشارکت دارند و آسیا را به یک شریک اصلی در تولید و صادرات تبدیل می‌‌کنند. آب‌وهوای خشک و نیمه‌خشک مطلوب این منطقه به کشت گسترده نخل خرما کمک می‌کند. فراتر از تولید، آسیا شاهد افزایش مصرف داخلی است که ناشی از افزایش آگاهی بهداشتی و افزایش درآمد قابل تصرف است. کشورهایی مانند هند و چین تقاضای فزاینده‌ای برای خرما به عنوان میان‌وعده‌‌های مغذی و عناصری در غذاهای سنتی و مدرن دارند. افزایش جمعیت عمدتا به مزایای سلامتی خرما از جمله شیرینی گیاهی، محتوای فیبر بالا و ویتامین‌های ضروری آن، جذب می‌شود. علاوه بر این، پیشرفت در زنجیره لجستیک و فناوری فرآوری در آسیا به تولیدکنندگان کمک می‌کند تا به بازارهای گسترده‌‌تری در داخل و خارج از کشور دست‌یابند. این عوامل در کنار ابتکارات دولتی که از کشاورزی و صادرات حمایت می‌کنند، موقعیت غالب آسیا را در بازار بین‌‌المللی خرما تثبیت می‌کنند.

منبع: تحلیل بازار