حذف برنج، تیر آخر به سبد معیشت
جهان صنعت– اگر از ایرانی‌ها بپرسیم کدام قلم از سفره غذا در نظرشان حذف نشدنی است به احتمال زیاد پاسخ اکثرشان در نان و برنج باشد؛ واقعیت امر برنج تقریبا در تمام غذاهای محبوب ایرانی وجود دارد و تصور این غذاها که به بخش‌های غیرقابل انکاری از حافظه تاریخی و فرهنگ ایرانی تبدیل شده‌اند بدون برنج ممکن نیست.
حذف برنج از سفره خانوار‌های ایرانی را می‌توان تیر آخر به سبد معیشت خانواده‌ها دانست؛ سبدی که تا همینجای کار هم شاهد حذف بسیاری از بخش‌های اساسی خود بوده است. در ماه‌های اخیر، بازار برنج ایران شاهد نوسانات قیمتی شدید و التهابات بی‌سابقه‌ای بوده است؛ از افزایش قیمت‌های نجومی گرفته تا کمبود عرضه. این مشکلات ریشه در تصمیم‌گیری‌های نادرست، مشکلات ارزی و موانع وارداتی دارند.
عوامل اصلی نوسان بازار
دبیر انجمن واردکنندگان برنج ایران در توضیح دلایل نوسانات بازار برنج، به چند عامل اصلی اشاره کرد که شامل بیش‌برآورد تولید داخلی، مشکلات ارزی و رسوب بیش از ۲۰۰هزار تن برنج در گمرکات است و هشدار داد که ادامه این روند می‌تواند جریان تامین برنج را با چالش‌های جدی مواجه کند.
به گزارش ایسنا، مجیدرضا خاکی به تشریح دلایل اصلی وضعیت موجود در بازار پرداخته و راهکارهایی برای کنترل این وضعیت ارائه داد و تاکید کرد که بیش‌برآورد تولید داخلی، ابهامات ارزی و تاخیرهای طولانی در تخصیص و تامین ارز از جمله مشکلات اصلی این بحران هستند، همچنین خاکی نسبت به پیامدهای ادامه این روند هشدار داد و خواستار چاره‌اندیشی فوری برای حل مشکل برنج‌های دپو شده در گمرکات و شفاف‌سازی سیاست‌های واردات شد.
خاکی با اشاره به افزایش قیمت‌ها و التهاب بازار برنج توضیح داد: در فصل ممنوعیت واردات برنج در سال گذشته، روند افزایشی قیمت‌ها آغاز شد و این روند در زمستان به اوج خود رسید. در نیمه اسفند، اعضای انجمن وارد عمل شدند و حدود ۷۰هزار تن برنج از محل واردات خود به بازار عرضه کردند که این اقدام تا حدی بازار را آرام کرد اما متاسفانه به دلایلی بازار دوباره دچار التهاب شد و امروز شاهد قیمت‌های غیرمنطقی در بازار برنج هستیم.
خاکی توضیح داد: علت اصلی این بحران، بیش‌برآورد حداقل ۷۰۰هزار تنی تولید داخلی بود که براساس آن واردات کافی انجام نگرفت و به همین دلیل، تقاضا از عرضه پیشی گرفت و در کنار ورود دلالان و عدم انبارش از قبل، باعث بروز نوسانات شدید قیمتی شد.
ابهامات ارزی
دبیر انجمن واردکنندگان برنج ایران افزود: موضوع دیگری که مشکل‌ساز شده، ابهامات ارزی است. چشم‌انداز نرخ ارز در سال‌جاری کاملا نامشخص است و هر روز اخبار غیررسمی و متناقضی در این‌باره منتشر می‌شود؛ از حذف ارز ترجیحی گرفته تا حفظ آن یا حتی اجرای ترکیبی از ارز ترجیحی و مبادله‌ای که انجمن واردکنندگان برنج ایران به‌عنوان تشکل تخصصی بخش خصوصی، از حذف کامل ارز ترجیحی استقبال می‌کند زیرا تخصیص و تامین این نوع ارز به فرآیندی فرسایشی تبدیل شده و به دلیل تخلفات موجود عمدتا در حلقه‌های پسین واردات و فعالیت دلالان سودجو، برنج به قیمتی که باید به دست مصرف‌کننده نمی‌رسد. خاکی تصریح کرد: واردکنندگان معتبر و شناسنامه‌دار که به مسوولیت تامین قوت غالب مردم متعهد بوده و برای اعتبار برند خود ارزش قائلند، همواره از هرگونه تخلف بر حذر هستند و برنج را با قیمت مصوب و مطابق با ضوابط مقرر در اختیار حلقه‌های بعدی قرار می‌دهند.
اختلال در جریان تامین
دبیر انجمن واردکنندگان برنج ایران در ادامه گفت: به دلیل تاخیر ۱۰ماهه در پرداخت به فروشندگان خارجی، تامین کالا به‌شدت تحت تاثیر قرار گرفته و اگر این روند ادامه یابد، جریان تامین مختل خواهد شد و تامین‌کنندگان خارجی دیگر تمایلی به فروش کالا به کشور ما نخواهند داشت. دبیر انجمن واردکنندگان برنج ادامه داد: یکی دیگر از مشکلاتی که در واردات برنج وجود دارد، زمان‌بر شدن تعیین‌تکلیف مالیات بر ارزش‌افزوده واردات است.
خاکی اظهار کرد: به دلیل ابهامات در این خصوص، شائبه اعمال نرخ ۱۰درصدی این مالیات تقویت شده است، در حالی که طبق روال سال‌های گذشته، این عدد برای کالاهای اساسی از جمله برنج به یک‌درصد کاهش می‌یافت تا قیمت تمام‌شده کالا کاهش یابد.
رسوب کالا در گمرک
دبیر انجمن واردکنندگان برنج همچنین به یکی دیگر از چالش‌های مهم اشاره کرد: رسوب بیش از ۲۰۰هزار تن برنج در گمرکات کشور از جمله چالش‌های مهم در بازار برنج است و با وجود اینکه بازار با کمبود و تقاضای شدید مواجه بوده اما به‌دلیل مشکلات ارزی یا انقضای ثبت سفارش‌ها، روند ترخیص این محموله‌ها با کندی روبه‌رو شده است. لازم است هرچه سریع‌تر برای این برنج‌های دپو شده چاره‌اندیشی شود، چراکه تداوم این وضعیت علاوه بر تشدید وضعیت موجود، موجب از بین رفتن بخشی از سرمایه فعالان اقتصادی نیز خواهد شد. خاکی به مشکلات بازار برنج ایرانی اشاره کرد و گفت: معمولا کشاورزان بخش زیادی از محصول خود را در ابتدای فصل به فروش می‌رسانند زیرا برای تامین هزینه‌های معیشتی خود به نقدینگی فوری نیاز دارند و به همین دلیل، عمده برنج ایرانی در اختیار واسطه‌گرانی قرار می‌گیرد که غالبا به دنبال سودهای بادآورده هستند. این افراد با رصد بازار و پیش‌بینی افزایش قیمت‌ها، عرضه برنج را به تاخیر می‌اندازند که باعث تشدید نوسانات قیمتی و بی‌ثباتی در بازار می‌شود.
وی همچنین اظهار کرد: تصمیم اشتباه تعیین سقف قیمت برای برنج کیفی، عامل مهمی در شکل‌گیری بازار سیاه و متاسفانه تشدید اختلاط از سوی سوداگران بازار بود.
وضعیت نگران‌کننده تولید
خاکی در ادامه با اشاره به وضعیت تولید و مصرف برنج در کشور افزود: کشور با مشکلاتی جدی نظیر خشکسالی، فرونشست زمین، ذخایر نگران‌کننده آبی، افزایش هزینه‌های تولید و کاهش سطح زیرکشت مواجه است بنابراین صحبت از خودکفایی در تولید برنج هرچند آرمانی به نظر می‌رسد اما در این شرایط بیشتر شبیه شوخی و خودزنی است.
به گفته وی، برآوردها نشان می‌دهند که میزان تولید برنج در سال زراعی پیش‌رو به مراتب کمتر از ۲میلیون تن خواهد بود و به همین دلیل، واردات براساس کسری واقعی و به‌طور واقع‌بینانه باید انجام شود.
چه باید کرد؟
خاکی در ادامه به راهکارهایی برای کنترل بازار برنج اشاره کرد و گفت: اولین اقدام ضروری، تعیین‌تکلیف سریع‌تر نرخ ارز و وضعیت مالیات بر ارزش‌افزوده برنج است. تسریع در تایید و تخصیص ارز از سوی وزارت جهاد کشاورزی و بانک مرکزی و نیز تامین ارز ضروری است و این فرآیند باید سریع‌تر از گذشته انجام شود.
وی ادامه داد: حذف ارز ترجیحی منوط به تسویه مطالبات جاری و معوقات ارزی نیز می‌تواند موثر باشد. حتما باید از اعمال ممنوعیت فصلی واردات در سال‌جاری پرهیز کرد زیرا این ممنوعیت نه‌تنها منجر به کمبود و گرانی می‌شود بلکه التهاب بازار را به‌ویژه در آستانه ایام اوج مصرف در ماه‌های محرم و صفر افزایش خواهد داد.
خاکی افزود: همه نهادها از مرکز آمار تا وزارت جهاد کشاورزی بر سر سرانه مصرف ۳۵ تا ۳۶کیلوگرم برنج در سال اتفاق‌نظر دارند. در حال حاضر با احتساب اتباع خارجی، حداقل ۹۰میلیون نفر در کشور مصرف‌کننده برنج هستند بنابراین با در نظر گرفتن سرانه مصرف ۳۶کیلوگرم، میزان مصرف سالانه کشور حدود ۳میلیون و ۲۵۰هزار تن برآورد می‌شود. در نتیجه باید حداقل یک‌میلیون و ۳۰۰ تا یک‌میلیون و ۴۰۰هزار تن برنج وارد شود تا بازار به تعادل برسد و قیمت‌ها به کانال منطقی بازگردند.
وی در پایان با اشاره به تصمیمات جدید درباره ثبت‌سفارش‌ها گفت: اخیرا از سوی وزارت جهاد کشاورزی اعلام شد که ۲۵۰هزار تن ثبت‌سفارش جدید واردات برنج سفید برای فصل تابستان از دهم خرداد کارسازی می‌شود اما خبر عجیب، حذف یک نوع برنج هندی پرمصرف از فرآیند ثبت‌سفارش آتی بود. حذف به یک‌باره این نوع برنج هندی که به‌تنهایی حدود ۶۰درصد کل برنج وارداتی به کشور را شامل می‌شود، تبعات منفی زیادی از جمله ناترازی بیشتر بازار و زیان سنگین بازرگانان را به همراه خواهد داشت و امید زیادی داریم در این خصوص حتما تجدیدنظر صورت پذیرد.
