بسکتبال احمد الشرع

صلاح‌الدین هرسنی، کارشناس و تحلیلگر مسائل بین‌الملل

هنگامی که احمد الشرع از ادلب و سپس از حلب وارد دمشق شد و توانست به عمر دولت خاندان اسد و مشخصا بشار اسد پایان دهد و طومار ۵۳‌ساله حکمرانی آنان را فرو پیچید، گفته بودم که او اگرچه در مقام یک «تروریست اعظم»  کاریزمای رهبری و حکمرانی در کشوری چون سوریه را ندارد اما باید استعداد خوبی برای بسکتبال داشته باشد. چون او از منظر ظاهری، فیزیک خوبی برای بازی بسکتبال دارد و اگر کسی نداند که او جولانی است، فکر می‌کند که در کسوت یک بسکتبالیست حرفه‌ای شاید یک سوپر‌من و فوق ستاره در لیگ «NBA» و شاید یکی از بازیکنان حرفه‌ای تیمی مانند «لس آنجلس لیکرز» باشد؛ تیمی که روزگارانی کوبی برایانت فقید فوق ستاره آن بود.

تحولات سوریه و فرو پیچش طومار خاندان اسد با صحنه گردانی ترکیه آنقدر سریع و برق‌آسا بود که سبب شد احمد الشرع با ورود به دمشق و با بوسه بر کف مسجد اموی حاکم دوفاکتوی سوریه در روزگاران پسااسد باشد و نظام بین‌الملل نیز بی‌درنگ و بی‌تعلل او را به عنوان پرزیدنت جدید سوریه بپذیرد. به اندک زمانی او عبا و عمامه جهادی خود را در آورد و کنار گذاشت و ملبس به کت و شلوار و کراوات‌های رنگارنگ شد. برخی کشورهای محافل کلاسیک دنیای عرب نظیر عربستان و ولیعهد نواندیش و مدرن او یعنی بن سلمان در دعوت به ریاض برایش فرش قرمز پهن کرد و کشورهای عضو خلیج‌فارس نیز به او چراغ سبز نشان دادند که سوریه تحت زعامت و صدارت او عضو موثری از کشورهای خلیج فارس خواهد بود. آن سوی ماجرا نیز کشوری چون ترکیه و رییس جدید سازمان اطلاعات ملی آن یعنی ابراهیم کالین و وزیر امور خارجه‌اش یعنی‌ هاکان فیدان هرچه در چنته داشتند در تدارک عذر و مافات کوشیدند و برای تحکیم پایه‌های حکمرانی او دریع نکردند. ولید جنبلاط، رهبرحزب ترقی‌خواه سوسیالیست و رهبر جامعه دروزیان لبنان برای تبریک و تهنیت صدارت او به قصر الشعب یا همان کاخ ریاست‌جمهوری دمشق رفت تا به او نشان دهد که به جهت هم‌کیشی با دروزیان در استان سویدا در جنوب سوریه در کنار او است و جولانی هم می‌تواند به وقت حادثه، پشت گرم و مستظهر به حمایت او باشد. اروپا نیز برای جولانی سنگ تمام گذاشت و در پذیرش او به عنوان پرزیدنت جدید سوریه تردید نکرد و صدارت او را به عنوان ضلعی از ائتلاف در ترسیم معادلات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای فرصتی برای فاز جدید تحول در معادلات غرب آسیا و شرق مدیترانه یافت. داستان استقبال و نحوه مواجهه آمریکای عصر ترامپ  با احمد الشرع اما از لون دیگری بود. ترامپ بسیار خشنود بود که ترکیه به نیابت از جامعه جهانی موجب سقوط بشار اسد شد چون او ستون فقرات محور مقاومت بود و می‌دانست که بقای او می‌توانست به ماجراجویی‌های ایران در هندسه ژئوپلیتیک غرب آسیا کمک کند بنابراین ترامپ نیز سقوط اسد را بهانه‌ای برای خروج سوریه از انزوای جهانی یافت. ترامپ از همان ابتدا و اوان کار به احمد الشرع وعده داد که به خاطر فرمانبری، اطاعات و تمکین محافل عربی از او در بازسازی سوریه در روزگاران پسا اسد «جد بلیغ» خواهد کرد و قانون تحریم «سزار» در ازای پیوستن به «پیما‌ن ابراهیم» علیه سوریه را لغو تا سوریه عضو موثر و بازیگر اصلی در معادلات خاورمیانه و مشخصا در هندسه ژئوپلیتیک غرب آسیا باشد. به خاطر همین وعده بود که احمد الشرع چاره‌ای جز سکوت و انفعال در قبال حملات سازمان یافته رژیم صهیونیستی به زیر‌ساخت‌های سوریه بعد از سقوط بشار اسد نداشت.

حالا پرزیدنت احمد الشرع با فراغ بال و خیال راحت و آسوده از آشوب مدعیان قدرت نظیر جامعه علویان به دعوت ترامپ به آمریکا سفر کرده و مهمان او در کاخ سفید است و فارغ از هر‌گونه نگرانی از قدرت‌یابی به همراه وزیر خارجه‌اش اسعد الشیبانی دریاسالار برد کوپر فرمانده جدید سنتکام و ژنرالکوین لمبرت، فرمانده نیروهای ائتلاف علیه داعش در سوریه و عراق در حال بازی بسکتبال است و در حال تمرین پرتاب‌های سه ‌امتیازی هستند و پرتابشان وارد سبد می‌شود و در این پرتاب‌ها نشان دادند که بسکتبالشان بهتر از حکمرانی آنهاست.

از منظر دلالت معنی، بازی پرشور احمد الشرع در بسکتبال  با دشمنان سابق خود یعنی همان دشمنانی که برای سر او ۱۰‌میلیون دلار جایزه گذاشته بودند، نماد و مبین چرخش و عبور استراتژیک او از اسلام سیاسی سنی و پناه گرفتن در دامن غرب است. به عبارت دیگر این بازی چهره پراگماتیک احمد الشرع پس از عبور از دنیای ایدئولوژی را به نمایش در آورده است. حال در این میان  نکته حائزاهمیت نه رهایی احمد الشرع از شریعت و دکترین توحش و بربریت گروه‌هایی چون القاعده و داعش بلکه مساله این است که سوریه‌ پسااسد همچون گذشته که تحت قیمومیت فرانسه براساس «سایکس پیکو» قرار داشت، حالا در مدار غرب و تحت قیمومیت آمریکا قرار گرفته است.

مهم‌ترین پیامی که از بازی بسکتبال احمد الشرع در آمریکا به جهان مخابره می‌شود اما این است که نباید این بازی را صرف نمایش پرتاب توپ به سبد بسکتبال دانست. این پرتاب‌های موفق نمادی از هدف‌گیری این بازیگران در زمین سیاست و دیپلماسی است و به واقع در پس این پرتاب‌های سه امتیازی پیامی وجود دارد و آن این است که سوریه تحت صدارت احمد الشرع دیگر رقیب عربستان، قطر، امارات و ترکیه  نیست. به ویژه نشان داد که سوریه دیگر رقیب ترکیه نیست چراکه ترکیه خیلی تمایل داشت عمر دولت بشار اسد به ۸دسامبر‌۲۰۲۴ قد ندهد و طومار صدارتش در امواج و دومینوی تحولات بهار عربی فرو می‌ریخت. افزون بر این، پیام مهم‌تری نیز در پس این بازی استعاری وجود داشت و آن این است که سوریه زین پس به نقطه توافق و همگرایی این بازیگران و بلوک‌های رقیب بدل شده و همه آنها خود را متحد آن می‌دانند و آمریکای عصر ترامپ در این میان حلقه اتصال این همگرایی است.

جان کلام آنکه سوریه تحت زعامت فرانسه در تقسیم و دستور کار «سایکس- پیکو» و همچنین تحت صدارت خاندان بشار اسد نتوانست موجب ثبات سیاسی شود و آن را به لازمه هویت تکوینی آن برساند اما حال باید دید که بازگشت سوریه تحت زعامت احمد الشرع به قیمومیت آمریکا می‌تواند به لازمه هویت تکوینی خود دست یابد؟ در ظاهر امر تا به اینجای کار قرائن نشان می‌دهند که چشم‌انداز آینده امیدوار‌کننده نیست و امید است سوریه بازیچه همگرایی تصنعی آمریکای عصر ترامپ و اغوای بازیگران منطقه‌ای نشود.