بسته پیشنهادی بخش خصوصی برای رفع مشکلات حوزه تجدیدپذیر
جهان صنعت_در یکصدوهفدهمین نشست شورای راهبری بهبود محیط کسب‌وکار ضمن بررسی مشکلات حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر، مقرر شد بسته پیشنهادی بخش خصوصی برای رفع مشکلات حوزه تجدیدپذیر به شورای گفت‌وگو ارسال شود.
به گزارش اتاق ایران، یکصدوهفدهمین نشست شورای راهبری بهبود محیط کسب‌وکار با محوریت بررسی مشکلات حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر و جمع‌بندی موضوع برای ارجاع به شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی برگزار شد. در این نشست نمایندگان تشکل‌ها و مجموعه‌های ذی‌ربط بخش‌های خصوصی و دولتی حضور داشتند.
مریم میرزایی، کارشناس ارشد مرکز بهبود کسب‌وکار اتاق ایران در ابتدای نشست با اشاره به سابقه پیگیری موضوع در شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی، گفت: در فروردین و اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ کارگروه‌های تخصصی شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی با موضوع بررسی راهکارهای توسعه سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر برگزار شد. طی این نشست‌ها، بیشترین مشکلاتی که به آن پرداخته شد تاخیر در ثبت سفارش، مشکل با سامانه توسعه تجارت بود اما ظاهرا این مشکلات برطرف شده است.
او ادامه داد: یکی دیگر از مواردی که مطرح شد، فقدان بانک اطلاعاتی جامع در بحث انرژی‌های تجدیدپذیر بود و همچنین مصوبه روش اجرایی توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر و پاک توسط وزیر نیرو ارائه شد اما تاکنون اجرایی نشده است.
طی این فرآیند کارگروه‌های تخصصی مشخص شد که ظرفیت قانونی ماده (۲۷) قانون تامین مالی تولید و زیرساخت‌ها (که مرتبط با بسته مجوزهای بی‌نام است) اجرایی نشده است اما این فرصت برای استانداران و اتاق‌های بازرگانی در بحث سرمایه‌گذاری ایجاد شده است. بنابراین پیشنهاد شد که این موضوع در دستور کار شوراهای استانی نیز قرار گیرد.
گلناز سلحشور، مدیر دبیرخانه شورای راهبری بهبود محیط کسب‌وکار گفت: در آبان‌ماه سال ۱۴۰۳ اصلاح آیین‌نامه رفع موانع احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر ابلاغ شد. چند بند از آن باید در دستور کار قرار گرفته و اجرایی شود. در یکی از بندهای این مصوبه، وزارت نیرو مکلف شده از طریق سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر مناطق مستعد را شناسایی کند و تامین مالی و امکانات را در اختیارشان قرار دهد. در بند دیگر، بانک مرکزی مکلف شده است نسبت به تامین ارز متقاضیان با اولویت اقدام کند. همچنین وزارت امور اقتصادی و دارایی از طریق سازمان سرمایه‌گذاری خارجی موظف شده است با همکاری بانک مرکزی، فرآیند استفاده از ظرفیت فاینانس فعال جهت تامین مالی به میزان ۵میلیارد دلار را اجرایی کند. وزارت نیرو نیز موظف شده است بسته نظام تنظیم‌گری در خصوص تولید برق تجدیدپذیر را به تصویب شورای اقتصاد برساند. ضمنا بحث ایجاد نهاد فراوزارتی که به دفعات جهت اتخاذ رویه یکسان در خصوص امور مربوط به انرژی مطرح شده است، نیازمند پیگیری است.
سلحشور ادامه داد: سازمان ملی بهره‌وری طی انجام تحقیقاتی ظرفیت نصب شده نیروگاه‌های تجدیدپذیر را به تفکیک استان‌ها مشخص کرده است، پیشنهاد می‌شود تشکیل کارگروهی جهت ارائه مشوق‌های لازم به نیروگاه‌های تجدیدپذیر اولویت‌دار، در دستور کار قرار گیرد.
براساس این مصوبه مقرر است کارگروهی به تصدی‌گری سازمان برنامه و با حضور نهادهای ذی‌ربط جهت پیگیری اهداف مندرج در آن تشکیل شود، اما با وجود تعیین نقش برای اتاق بازرگانی، در این کارگروه جایگاهی برای اتاق ایران در نظر گرفته نشده است.
در ادامه، داود مددی، رییس انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر ایران با ارائه گزارش این انجمن در خصوص تامین مالی پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر، گفت: تاکنون برای ۵۸۷۵مگاوات نیروگاه برق خورشیدی پرونده تشکیل شده تا با استفاده از ابزارهای تامین مالی، احداث شوند. این در حالی است که بانک‌ها باید این پروژه‌ها را برای تامین مالی به صندوق توسعه ملی هدایت کنند اما در این زمینه کاری انجام نمی‌دهند و سخت‌گیری زیادی دارند.
مددی اظهار کرد: مشکل اصلی در تامین مالی پروژه‌های تجدیدپذیر این است که بانک‌ها معادل ۱۲۰ تا ۱۵۰درصد تسهیلات پرداختی، وثیقه سهل‌البیع یعنی زمین و املاک باکیفیت و ارزشمند مطالبه می‌کنند در حالی که سرمایه‌گذار برق، ملاک و زمین‌دار نیست که توان ارائه چنین وثایقی داشته باشد.
او با اشاره به اقدامات زیرمجموعه‌های دولت برای خرید تجهیزات راه‌اندازی نیروگاه‌های تجدیدپذیر، گفت: دعوت از همه برای ایجاد نیروگاه تجدیدپذیر و ورود دولت به این حوزه، رقابت و توسعه این صنعت را به چالش می‌کشد و ما به عنوان نمایندگان بخش خصوصی باید ضمن تعامل با نظام تصمیم‌گیری، شرایط را برای راهبری بخش خصوصی در این حوزه فراهم آوریم.
در ادامه نشست غفوری، مدیر اجرایی انجمن سازندگان و تامین‌کنندگان کالا و خدمات انرژی‌های تجدیدپذیر (ساتکا) به تشریح جزئیات گزارش «پیشنهاد‌های تامین مالی پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر»، پرداخت و تامین مالی حوزه تجدیدپذیر به‌ویژه در بحث وثایق بانکی را چالش بزرگ این صنعت برای توسعه و جبران کسری برق عنوان کرد.
طبق اظهارات او، به واسطه اینکه مطالبات صندوق توسعه ملی از بانک‌ها به دلیل پرداخت تسهیلات، از منابع بانک عامل برداشت می‌شود، بانک‌ها تمایلی به تسهیل در تامین مالی نیروگاه‌های تجدیدپذیر با استفاده از منابع صندوق توسعه ملی ندارند.
عدم ثبات قوانین در وزارت نیرو و دولت در پرداخت به‌موقع صورت‌وضعیت‌ها و عدم قبول قرارداد و طرح پروژه تجدیدپذیر به‌عنوان وثیقه، فرآیند تامین مالی را قفل کرده و بانک‌ها را به سمت مطالبه وثایق سهل‌البیع شامل املاک و سهام ارزشمند سوق داده است تا از بابت بازگشت سریع منابع مطمئن باشند. در این وضعیت، بانک‌ها تمایل دارند شرکت وابسته به خود در حوزه انرژی تجدیدپذیر را تامین مالی کنند و این به زیان رقابت صنعت برق و بخش خصوصی است.
استفاده از تجربه وزارت نفت در تامین مالی پروژه‌ها در قراردادهای نفتی، پیشنهادی بود که توصیه شد برای برق تجدیدپذیر نیز از مسیر ایجاد یک صندوق ضمانت با استفاده از دارایی‌های وزارت نیرو به کار گرفته شود.
از سوی دیگر، انتقال کامل ریسک سرمایه‌گذاری حوزه تجدیدپذیر به سرمایه‌گذار نیز از موارد مورد انتقاد در این گزارش بود در حالی که این ریسک‌ها عمدتا ناشی از رفتار دولت و وزارت نیرو بوده و سرمایه‌گذار اصلا اختیاری در ایجاد یا تغییر آنها ندارد؛ از این‌رو از وزارت نیرو درخواست شد اقداماتی برای اطمینان خاطر بانک و سرمایه‌گذار بابت پوشش این ریسک‌ها انجام دهد.
براساس اظهارات کارشناسان انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر ایران، وزارت نیرو حدود ۸۵هزار‌میلیارد تومان اموال مازاد دارد که در قالب مولدسازی دارایی‌ها باید فروخته شده و پول آن به حساب دولت واریز شود اما تا زمان فروش دارایی‌ها می‌تواند با ایجاد صندوق ضمانت متکی به این اموال، آنها را پشتوانه سرمایه‌گذاری حوزه تجدیدپذیر قرار دهد.
نکته دیگر در حوزه ریسک‌های برق تجدیدپذیر، غیرقابل قطع بودن برق تجدیدپذیر خریداری شده از تابلوی سبز بورس انرژی بود که با مصوبه وزیر سابق نیرو عملیاتی شده اما در شرایط کسری برق، این برق نیز برخلاف مصوبه قطع می‌شود. از این‌رو باید مصوبه وزارت نیرو توسط نهادی بالاتر از وزارت نیرو به قانون تصویب شود تا کارکرد بازار برق تجدیدپذیر با چالش مواجه نشود.
تعیین مشوق‌هایی برای انتشار اوراق گواهی سپرده سرمایه‌گذاری خاص در نظام بانکی، از دیگر پیشنهادهایی بود که به‌منظور تامین مالی پروژه‌های تجدیدپذیر ارائه شد.
انتقاد از احداث نیروگاه‌های دولتی و صنایع
نکته دیگری که در این نشست مطرح شد، انتقاد از سیاست دولت و وزارت نیرو برای احداث نیروگاه توسط شرکت‌های دولتی و صنایع بود چراکه از نظر فعالان و متخصصان صنعت برق، تولید برق باید توسط شرکت‌های تخصصی انجام شود در غیر این صورت، اگر در شرایط استیصال، دولت وارد حوزه احداث نیروگاه تجدیدپذیر شود یا همه صنایع برای تامین برق خود نیروگاه بزنند، علاوه بر اینکه رقابت و توسعه صنعت برق با مشکل مواجه می‌شود، دوباره بعد از چند سال کشور با شرایط نامساعد برقی روبه‌رو می‌شود و این بار نه مشوقی برای احداث نیروگاه وجود دارد و نه صنایع توانی برای احداث نیروگاه خواهند داشت.
کارشناسان حاضر در نشست شورای راهبری بهبود محیط کسب‌وکار، معتقدند: واردات پنل و تجهیزات نیروگاه تجدیدپذیر توسط دولت احداث نیروگاه توسط شرکت‌های دولتی یا شبه‌دولتی، ادامه همان مسیری قدیمی دخالت شدید در صنعت برق است که امروزه در کنار سایر عوامل، به ناترازی انرژی و کسری برق منجر شده است.
واگذاری اختیار ثبت سفارش تجهیزات نیروگاه‌های تجدیدپذیر به وزارت صمت به‌جای وزارت نیرو، از دیگر مسائل مورد انتقاد در این نشست بود و در ادامه پیشنهاد شد مانند وزارت جهاد کشاورزی که اختیار ثبت سفارش حوزه تحت مسوولیت خود را دارد، موضوع ثبت سفارش حوزه تجدیدپذیر نیز به وزارت نیرو منتقل شود.
بانک مرکزی باید خط قرمز خود در حوزه تخصیص ارز واردات را پاک کند و واردات تجهیزات تجدیدپذیر بدون انتقال ارز آزاد شود.
دراین‌باره، محمدرضا نجفی‌منش، رییس کمیسیون تسهیل کسب‌وکار اتاق تهران گفت: در ماجرای واردات کامیون کشنده، سد واردات بدون انتقال ارز برداشته شد و در مورد واردات پنل‌های خورشیدی نیز می‌توان از همین الگو استفاده کرد.
فعالان صنعت برق همچنین اظهار کردند: آنچه بیش از همه موانع و مشکلات، آزاردهنده شده، این است که به بخش خصوصی تهمت عدم همراهی و ناتوانی می‌زنند در حالی که همه امور را قفل کرده‌اند و بخش خصوصی قدرت و اختیاری برای کار ندارد.
در ادامه، محمد اسکندری، مدیر دبیرخانه شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی نیز با اشاره به مشکلات ارجاع شده از سوی فعالان حوزه تجدیدپذیر، گفت: تشکل‌ها می‌گویند به دلیل مسائل و سیاست‌های ارزی، متولیان امر بر سیاست ساخت داخل تاکید دارند و ثبت سفارش تجدیدپذیر از هفتم اسفندماه ۱۴۰۳ تاکنون بسته شده در حالی که ساتبا ۶/۱میلیارد دلار تجهیزات وارد کرده است.
نماینده ساتبا در نشست شورای راهبری بهبود محیط کسب‌وکار در توجیه واردات تجهیزات توسط این دستگاه دولتی، گفت: در وضعیت ناترازی برق، فشار زیادی به وزارت نیرو آورده شده که کار بکند و براساس همین شرایط خاص، سران قوا مصوب کردند به خاطر ناترازی یک کار خاص در قالب همین واردات تجهیزات و کمک به احداث نیروگاه انجام شود.
او با اشاره به اینکه ساتبا هم برای دریافت ارز مشکلات زیادی داشته است، عنوان داشت درنهایت حدود ۳۰۰میلیون دلار تخصیص ارز داشتیم و ما‌به‌ازای آن تمام حساب‌های ساتبا و صادرات برق به عراق توثیق شده است.
او با تاکید بر اینکه در نگاه بلندمدت برای حل مشکلات، باید بخش خصوصی کار کند، اظهار کرد: همین ۷هزار مگاوات نیروگاه که از طریق واردات ۶/۱میلیارد دلار تجهیزات پیگیری می‌شود، باید توسط بخش خصوصی احداث شود و ساتبا فقط کار تسهیلگری برای دسترسی به تجهیزات را انجام داده و بازپرداخت این منابع توسط بخش خصوصی هم ۳تا ۵ سال در نظر گرفته شده است.
در ادامه نشست، عزت‌الله اکبری‌تالارپشتی، رییس دبیرخانه اتاق‌های سه‌گانه (بازرگانی، اصناف و تعاون) با تاکید بر اینکه دولت حکمران است و تقصیر ناترازی هم به آن برمی‌گردد، گفت: بخش خصوصی باید بازیگر اصلی باشد اما آنچه در نشست‌ها دیده می‌شود این است که بخش خصوصی تسهیلات و منابع را از دولت می‌خواهد و برای وثایق خواستار تسهیلگری دولت است؛ پس سرمایه‌گذاری بخش خصوصی کجاست؟
اکبری‌تالارپشتی با تاکید بر اینکه این رویه به نتیجه نمی‌رسد، گفت: در سرمایه‌گذاری، انجمن‌ها و تشکل‌های صنفی راهگشا نیست بلکه باید کنسرسیوم‌های بخش خصوصی ایجاد و وارد میدان شوند.
در ادامه، مجید شمس. مدیرعامل شرکت سیم و کابل ابهر با اشاره به تفاوت بنیادین رفتار دینامیکی برق تجدیدپذیر و برق نیروگاه نیروگاه‌های حرارتی، گفت: آماده‌سازی شبکه توزیع و انتقال برق، نکته مغفول در نهضتی است که برای توسعه سریع برق تجدیدپذیر به راه افتاده است.
شمس با بیان اینکه نیروگاه‌های تجدیدپذیر از نظر پایداری شبکه بسیار غیرقابل‌اعتماد هستند، تاکید کرد: به موازات کارهایی که برای حل مشکل برق کشور از مسیر توسعه تجدیدپذیرها انجام می‌شود باید برای حل مشکلات شبکه توزیع و مطالعات تخصصی، از دانشگاه‌ها و متخصصان برق قدرت بهره گرفته شود تا تمهیدات مناسب‌سازی شبکه و تجهیزات برای ورود نیروگاه‌های خورشیدی اندیشیده شود.
در بخش پایانی نشست، محمد زائری، رییس مرکز بهبود محیط کسب‌وکار اتاق ایران، در جمع‌بندی مسائل مطرح شده، گفت: موضوعات مطرح شده در نشست را باید بعد از تنظیم و تدوین، در قالب یک پیشنهاد در حوزه تجدیدپذیر، در اولین جلسه شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی که با حضور وزیر جدید اقتصاد برگزار خواهد شد، ارائه دهیم.
زائری با تاکید بر اینکه پیشنهاد و آیین‌نامه پیشنهای باید با امضای کمیسیون انرژی ارائه شود، افزود: تشکل‌های مختلفی در این مورد نقش‌آفرین هستند اما اگر ارائه‌دهنده نهایی پیشنهاد، کمیسیون انرژی اتاق ایران باشد، مسیر برای اتفاق‌نظر هموارتر خواهد بود و می‌تواند مسائلی نظیر ورود ساتبا به واردات و احداث نیروگاه‌های خورشیدی را نیز دربربگیرد.
درنهایت مقرر شد همه پیشنهادات و مسائل مدنظر فعالان حوزه تجدیدپذیر در مجموعه پیشنهادی برای ارائه به شورای گفت‌وگو گنجانده شود و بعد از توافق روی کلیات طرح و تجمیع نظرات، به دبیرخانه شورای گفت‌وگو ارسال شود تا بحث پیگیری و طرح در صحن شورا به انجام رسد.
لازم به ذکر است مکاتبه‌ای نیز توسط آرش نجفی، رییس کمیسیون انرژی اتاق ایران با ریاست مرکز تسهیل تامین مالی تولید وزارت اقتصاد و دارایی به انجام رسیده و طی آن با اشاره به تجربه موفق تدوین شیوه‌نامه تامین مالی قراردادهای بالادستی نفت و گاز، پیشنهاد شده است تدوین شیوه‌نامه تامین مالی پروژه‌های تجدیدپذیر با توجه به وضعیت بحرانی صنعت برق کشور به فوریت در دستور کار قرار گیرد. تشکیل کارگروهی با حضور تمامی ذی‌نفعان و تصمیم‌گیران از وزارت اقتصاد، بانک مرکزی، بانک‌های عامل، صندوق توسعه ملی، وزارت نیرو، ساتبا، کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران و انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر ایران جهت بررسی موارد، دیگر پیشنهاد مطروحه در این مکاتبه است.
