بحران تالاب‌ها؛ یک میلیون هکتار به کانون گردوغبار تبدیل شد
جهان صنعت، احمدرضا لاهیجان‌زاده امروز یکشنبه(۱۸ خرداد) در نشست خبری، با اشاره به تبدیل تالاب‌ها به کانون گرد و غبار افزود: شاید اگر ۳۰ سال قبل مانع توسعه اجتماعی بی ضابطه کشاورزی و صنعت که منجر به از دست دادن تالاب و تبدیل آن به کانون گردوغبار شده جلوگیری می‌کردیم، مشکلات امروز را نداشتیم.
وی اظهار کرد: اگر در آن زمان چنین صحبتی می‌کردیم این حرف ما پذیرشی میان مردم و تصمیم‌گیران نداشت چرا که در آن زمان منابع آبی به ویژه آب‌های زیرزمینی را یک منبع نامحدود می‌دانستند.
معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست تصریح کرد: منابع آب زیرزمینی وابستگی زیادی به تالاب ها دارد و اکنون همزمان با خشکی تالاب‌ها افت سفرهای زیرزمینی را نیز داریم.
وی گفت: به عنوان مثال در بازدید اخیری که از تالاب پریشان داشتیم، متوجه شدیم که ۴۹۰ چاه غیرمجاز در این حوضه آبریز داریم که باعث خشکی تالاب و افت آبخوان‌ها شده است، ما اراضی دیم را به اراضی آبی تبدیل کردیم و این جدای از برداشت آب‌های سطحی است، اگر می‌خواهیم مدیریت آب در یک حوضه آبی را بسنجیم؛ اگر تالابی خشک بود یعنی مدیریت آب صحیح نبوده است.
صدور سند مالکیت برای ۱۰ تالاب
لاهیجان زاده گفت: با توجه به اهمیت حفاظت از تالاب ها و جلوگیری از دخل و تصرفی پهنه های تالابی که از آب خارج می شوند اقدام به ثبت سند کرده ایم که بر این اساس تاکنون سند ۱۰ تالاب به نام سازمان حفاظت محیط‌زیست صادر شده است.
وی افزود: تالاب‌های گاوخونی، ۴ تالاب در قم، پریشان، صالحیه ، مند و نیرنخیلو از جمله تالاب های سند دار شده هستند.
هیچ‌گونه آلودگی به واسطه انفجار بندر شهید رجایی وارد آب‌های خلیج فارس نشده است.
معاون محیط‌زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست همچنین با اشاره به اینکه پس از وقوع انفجار بندر شهید رجایی، ستاد مدیریت بحران تشکیل شد، افزود: با وجود ابعاد گسترده حادثه، انفجار هیچ گونه خسارت محیط‌زیستی به دنبال نداشت و البته تجربه خوبی هم برای محیط‌زیست در این عرصه و مدیریت بحران بود.
وی اظهار کرد: در ساعات اولیه انفجار، اقدامات لازم انجام شد و در این راستا سه نقطه از کانال‌های منتهی به دریا که برای تخلیه پساب تعبیه شده بود، مسدود و جلوی ورود آلودگی به دریا گرفته شد.
به گفته لاهیجان زاده، حدود ۲ هزار تُن پساب وارد این کانال‌ها و از این طریق به سایت پسماند ویژه منتقل می شود؛ از این میزان، ۷۰۰ تُن منتقل شده و برای پساب باقی‌مانده نیز درخواست ارسال شده است.
معاون محیط‌زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست اظهار کرد: در زمینه آلودگی هوا و خشکی هم مطالعات جامعی در دست اقدام است.
نقش سازمان شیلات برای ورود گونه های مهاجم به تالاب‌ها
لاهیجان‌زاده درباره گونه‌های مهاجم ماهی نیز گفت: ورود این گونه‌ها به دو صورت انجام می‌شود، اولین حالت به صورت طبیعی است که به عنوان مثال ورود گونه تیلاپیا به تالاب شادگان از طریق اروند رود و کشور عراق در زمان جنگ این کشور با آمریکا روی داد.
وی افزود: روش دیگر هم پرورش این گونه‌ها توسط سازمان شیلات است که برای تامین پروتئین کشور برخی گونه‌های غیربومی را پرورش می دهند که این گونه ها در مواردی وارد آبراهه‌ها می‌شوند.
وی ادامه داد: برخی فعالیت‌های بیولوژیکی برای مقابله با گونه مهاجم جواب می‌دهد؛ به عنوان مثال در خصوص تیلاپیا در جنوب کشور مطالعاتی در مرکز تحقیقات شیلات انجام شد که یک گونه بومی ما می‌توانست از بچه ماهیان تیلاپیا تغذیه کند، این تحقیق وارد فاز عملی شد که در نتیجه آن، جمعیت تیلاپیا در شادگان کاهش چشمگیری پیدا کرد.
وی تاکید کرد: حال اگر تالاب‌ها به شرایط طبیعی خود بازگردند، بار دیگر گونه‌های بومی رشد و با گونه های مهاجم مقابله خواهند کرد که نمونه موفق آن در تالاب نیوز است که توانستیم گونه مهاجم کاراکال را در آن کنترل کنیم.
ورود راپمی به آب شیرین کن‌ها / تدوین برنامه کاهش اثرات زیست محیطی آنها
معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست، درباره آب‌شیرین‌کن‌ها و تاثیر آنها بر محیط زیست دریای هم گفت: با توجه به اینکه توسعه دریامحور به یک سیاست در اسناد بالادستی از جمله برنامه هفتم توسعه تبدیل شده و توسعه به سمت سواحل به ویژه سواحل جنوب است.
لاهیجان زاده افزود: یکی از شاخص‌های اصلی توسعه بحث تامین آب برای شهرهای جدید در سواحل و توسعه اقتصادی در این مناطق است که در این راستا تامین آب از دریا در دستور کار قرار گرفته است.
به گفته وی، در کنار این موارد و با توجه به شرایط بحرانی آب به ویژه در کویر مرکزی به دلیل توسعه نامتوازن(در گذشته) روبرو هستیم که این شهرها اکنون برای تامین آب شرب نیز با چالش مواجه هستند.
لاهیجان‌زاده گفت: سازمان حفاظت محیط زیست از حدود ۵ سال قبل در این خصوص احساس خطر کرد و به سرعت مطالعات پهنه‌های استقرار آب‌شیرین‌کن که کمترین آسیب را به کیفیت دریا وارد می‌کند را انجام دادیم و اجازه ندادیم پروژه‌های بزرگ مقیاس آب‌شیرین‌کن در دریا ایجاد شود چرا که خلیج فارس یک دریای نیمه بسته محسوب می‌شود که تنها راه ارتباطی آن تنگه هرمز است و لذا پذیرش محدودی برای شورابه دارد.
وی اضافه کرد: در حوزه تخلیه شورابه‌های ناشی از آب‌شیرین‌کن نیز استانداردهای دقیق و سختگیرانه و علمی تهیه کردیم تا شورابه‌ها در اعماق دریا رهاسازی شود تا کمترین تاثیرگذاری را در اکوسیستم داشته باشد، اکنون تخلیه شورابه در نقاط مشخص شده‌ای، انجام می‌شود.
معاون دریایی سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: آب شیرین‌کن‌ها در هر صورت در کاهش کیفیت تاثیرگذار هستند و نمی‌توان این تاثیر را به صفر رساند اما به دنبال این هستیم که این اثر را به کمترین میزان برسانیم چون چرخش آب در خلیج فارس هفت ساله است از این رو نیاز به حفاظت بیشتری دارد.
وی تاکید کرد: از سوی دیگر فقط اجازه می دهیم آب شیرین کن ها برای آب شرب مورد استفاده قرار گیرد تا کمترین فشار به محیط زیست وارد شود ، بر این اساس تمرکز ما بیشتر بر احداث آب شیرین کن در دریای عمان است که تاکنون ۳ درخواست به سازمان محیط‌زیست ارائه شده است.
وی گفت: البته بیشتر کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس از آب شیرین کن ها استفاده می کنند ، برخی از دریای عمان و دریای سرخ هم بهره می برند از این رو با توجه به اهمیت موضوع، مسأله آب شیرین کن ها وارد دستور کار راپمی ( کنوانسیون حفاظت از محیط زیست خلیج فارس ) شده گرفته است.
وی ادامه داد: ۵۰ درصد آب شیرین کن های دنیا در خلیج فارس و دریای سرخ است، در واقع تمرکز بخشی از آب شیرین کن های عربستان در دنیای سرخ، کشور عمان از دریای عمان و بقیه از خلیج فارس است.
وی با اشاره به اینکه حجم آب شیرین شده توسط آب شیرین کن ها در کشور ما بسیار پایین است، گفت: بزرگترین آب شیرین کن ایران در بندرعباس با سالانه ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیون متر مکعب تولید است در حالیکه این عدد در کشورهای عربی روزانه ۲۰ میلیون متر مکعب می باشد، البته در کشور ما پیش بینی شده اگر تمام پروژه های آب شیرین کن اجرا شود ۳ میلیون متر مکعب آب به صورت روزانه شیرین خواهد شد.
فرصت ۴ ساله نجات خلیج گرگان؛ تصویب بودجه پمپاژ با دستور رییس جمهور
معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست درباره وضعیت خلیج گرگان و تالاب میانکاله نیز گفت: این دو دارای وسعتی حدود ۵۲ هزار هکتار هستند که باید ۴۵ تا ۴۶ هکتار آن دارای آب باشد.
لاهیجان‌زاده با اشاره به پسروی آب خزر و تاثیر آنها بر خلیج گرگان و تالاب میانکاله افزود: پسروی آب خزر را از سال ۱۹۹۵ میلادی داریم، این پسروی در ابتدا کند و حدود ۶ تا ۷ سانتی‌متر در سال بود اما از سال ۲۰۲۱ میلادی شدت گرفت و در ۲ سال اخیر به عدد ۲۰ سانتی‌متر در سال رسیده است.
وی ادامه داد: در اجلاسی که دو هفته پیش در روسیه برگزار شد، بخش مهمی از گفت‌وگوها به پسروی آب خزر اختصاص داشت، در این جلسات با حضور کارشناسانی از همه کشورهای حاشیه خزر ، اعلام شد که پسروی تا ۱۰ تا ۱۵ سال آینده ادامه خواهد داشت و از حدود ۱۰ سال بعد، روند پسروی کمی کند و آهسته خواهد شد.
معاون محیط زیست دریای و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست تصریح کرد: یکی از نقاطی که پسروی به ما آسیب زده، در خلیج گرگان است، بعد از اینکه مطالعات در سال ۱۴۰۳ نشان داد که اگر لایروبی صورت نگیرد ۸۰ تا ۹۰ درصد خلیج را از دست خواهیم داد، به دستور رییس جمهور وقت(شهید رییسی) به فوریت لایروبی آشوراده انجام شد.
لاهیجان‌زاده افزود: اکنون مطالعات نشان می دهد که تا سال ۱۴۰۸ برای پمپاژ آب فرصت داریم و در غیر این صورت خلیج خشک خواهد شد، خوشبختانه استانداران مازندران و گلستان هر دو پای کار هستند و دستور رییس جمهور برای تامین بودجه لازم برای پمپاژ را نیز گرفته‌ایم که اکنون بودجه تحقیقات آن تامین شده است.
به گفته وی، تحقیقات توسط وزارت نیرو انجام می‌شود که یک سال زمان خواهد برد، اگر تحقیقات به نتیجه برسد و بودجه لازم تامین شود، در صورت همکاری همه دستگاه‌ها بین ۲.۵ تا ۴ سال پمپاژ انجام خواهد شد تا از خشکی خلیج و تبدیل آن به کانون گرد و غبار جلوگیری شود.
وی اظهار کرد: در آخرین بازدیدی که از خلیج گرگان داشتیم، متاسفانه ۵۰۰ متر منتهی به دریا مجددا درحال رسوب‌گذاری است که در تماس با استاندار درخواست کشد سریعا کشتی لایروب بخش انتهایی را لایروبی کند که جریان آب تا سال ۱۴۰۸ دوام داشته باشد.
معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: با توجه به اهمیت موضوع، ماه گذشته دستور رییس جمهور را به برای تامین اعتبار موردنیاز این طرح گرفتیم.
کاهش ۴۵ سانتی‌متری تراز دریاچه ارومیه
لاهیجان زاده درباره تراز آب دریاچه ارومیه هم گفت: تا روز گذشته ( ۱۷ خرداد) تراز آب دریاچه ارومیه ۱۲۷۰.۲۲ و مساحت آن ۱۰۵۰ کیلومتر مربع با حجم آب ۱.۴۷ میلیارد متر مکعب است که همین اعداد به ترتیب در سال گذشته در همین زمان ۱۲۷۰.۶۷ تراز بود که امسال حدود ۴۵ سانتی‌متر پایین تر است، همچنین مساحت دریاچه در سال گذشته ۲ هزار و ۱۷۱ کیلومتر مربع و حجم آن ۲.۸ میلیارد متر مکعب بوده است که این ارقام در سال جاری نسبت به سال قبل کمتر شده است.
وی با اشاره به کاهش بارندگی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه گفت: بحث روان آبها به حداقل رسیده و تامین مقاله هم امسال بسیار کمتر از سال گذشته بوده است.
لاهیجان زاده با تاکید بر اینکه وزارت نیرو مکلف است حقابه تاالاب ها را تامین کند، گفت؛ ۱۰.۷ میلیارد مترمکعب حقابه تالاب ها در نظر گرفته شده که باید تحت هر شرایطی آنرا تامین کند و با وزارت جهاد کشاورزی هم تفاهم‌نامه ای در راستای کشاورزی پایدار امضا کردیم تا از روش سنتی خارج شوند.
شهادت محیط‌بانان و لزوم استخدام ۲ هزار نیرو تا سال ۱۴۰۵
لاهیجان‌زاده با اشاره به شهادت محیط‌بانان هدایت‌الله دیده‌بان و یاسر مصدق گفت: تربیت چنین نیروهایی ۲۰ سال زمان می‌برد که متاسفانه این گونه شهید می‌شوند و این درحالی است که ۵۰ درصد ردیف‌های پستی سازمان حفاظت محیط زیست خالی است، این موضوع باعث افزایش تبعات حقوقی نیروهای ما و کار طاقت‌فرسای آنها شده و حفظ نیرو چه کارشناس و چه محیط‌بان را دشوار کرده است.
وی با بیان اینکه اکنون در کشور با بحران محیط زیست روبه‌رو هستیم، گفت: در شرایط بحرانی کرونا دولت مجوز جذب ۲۰ هزار نیرو را داد و اخیرا نیز مجوز استخدام ۷ هزار نیرو برای آموزش و پرورش را داده است.
به گفته وی، در چنین شرایطی توقع داریم که از طریق دولت لایحه‌ای ویژه‌ای مبنی بر استخدام ۵۰۰ نیروی کارشناس محیط زیست و ۱۵۰۰ نیروی محیط‌بان به مجلس رفته و تصویب شد، در صورتی که اگر تا سال ۱۴۰۵ این مهم انجام نشود، کار حفاظت بسیار دشوارتر خواهد شد.
برگزاری اجلاس خزر به میزبانی ایران
لاهیجان‌زاده همچنین از برگزاری کنوانسیون خزر در پاییز خبر داد و گفت: در این اجلاس که به میزبانی ایران برگزار خواهد شد، اهتمام کشورها برای کاهش پسروی خزر، رهاسازی آب از ولگا و حفاظت از فوک خزری بررسی خواهد شد.
منبع: ایرنا
