افزایش کارایی زنجیره تامین با توسعه ابزارهای بورس کالا
جهان‌صنعت – حمیدرضا پرنیان، کارشناس بازار سرمایه با اشاره به جایگاه جهانی گواهی سپرده کالایی، این ابزار را حلقه اتصال بازار کالا و پول دانست و گفت: گواهی سپرده کالایی در ایران هنوز با چالش‌هایی در زیرساخت، مقررات و عمق بازار مواجه است؛ با این حال نقش موثری در ارتقای شفافیت، تامین‌مالی و عمق‌بخشی بازار دارد.
این کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به این پرسش مدار اقتصادی که گواهی سپرده کالایی در بازارهای مالی دنیا چه جایگاهی دارد و آیا می‌تواند به عنوان ابزار سرمایه‌گذاری شناسایی شود؟ گفت: در سطح جهانی، گواهی سپرده کالایی (Commodity Deposit Certificate) یکی از ابزارهای مالی مهم به شمار رفته که به عنوان پل اتصال بازار کالا و پول شناخته می‌شود.
پرنیان افزود: در کشورهایی نظیر آمریکا، چین و هند این گواهی‌ها نقش پررنگی در ارتقای شفافیت بازار، تسهیل معاملات فیزیکی کالا، تامین مالی تولیدکنندگان و مدیریت ریسک ایفا می‌کنند و به‌عنوان ابزاری قابل معامله در بورس‌های کالایی شناخته می‌شوند. استانداردهای دقیق کیفیت کالا، نظام انبارداری پیشرفته و چارچوب‌های حقوقی منسجم پشتوانه اصلی اعتماد بازار به این ابزار هستند. او در پاسخ به این پرسش که گواهی سپرده کالایی در ایران تا چه میزان با استانداردهای جهانی هم‌راستا است و چه مزیت‌ها و ریسک‌هایی دارد، گفت: در ایران، گواهی سپرده کالایی از سال ۱۳۹۴ با محوریت بورس کالای ایران آغاز شد و اکنون برای کالاهایی مانند طلا، نقره، زعفران، پسته، زیره و اخیرا محصولات صنعتی، فلزات اساسی و پتروشیمی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ابزار از نظر ساختار مشابه مدل‌های بین‌المللی طراحی شده اما هنوز با استانداردهای جهانی فاصله دارد و مهم‌ترین تفاوت‌ها در زیرساخت انبارداری منطبق با استانداردهای بین‌المللی و کم‌عمقی بازار ثانویه است. همچنین محدودیت‌های مقرراتی و مالیاتی مانعی برای توسعه این ابزار هستند. پرنیان با اشاره به مهم‌ترین مزیت‌ها و ریسک‌های گواهی سپرده کالایی افزود: قابلیت نقدشوندگی بالا، کاهش نیاز به جابه‌جایی فیزیکی کالا، تامین مالی آسان از طریق وثیقه‌گذاری گواهی و شفافیت در قیمت‌گذاری از مزیت‌های اصلی این ابزار هستند. در مقابل ریسک‌های اصلی آن شامل ریسک کیفیت کالا، ریسک انبارش محصول (عدم رعایت استانداردها یا فساد کالا) و ریسک تغییر مقررات می‌شود.
حمیدرضا پرنیان ادامه داد: توسعه گواهی سپرده کالایی می‌تواند نقش موثری در عمق‌بخشی به بازار سرمایه داشته باشد زیرا با تبدیل کالا به اوراق بهادار، امکان جذب سرمایه‌های خرد، افزایش شفافیت قیمت‌ها، کاهش واسطه‌گری غیرشفاف، مدیریت ریسک نوسانات قیمتی و تسهیل تامین مالی تولیدکنندگان فراهم می‌شود. این امر به‌ویژه در بخش کشاورزی و معدنی ایران می‌تواند زنجیره تامین را کاراتر و شفاف‌تر کند. او با تاکید بر اینکه توسعه گواهی سپرده کالایی در ایران با چالش‌هایی روبه‌رو است، ادامه داد: ضعف نظام استاندارد انبارها، نبود بازارهای مشتقه فعال متصل به این گواهی‌ها، محدودیت حضور بازیگران مالی بزرگ و آگاهی کم فعالان از جمله چالش‌های توسعه این ابزار در ایران هستند.
این کارشناس بازار افزود: برای بهبود وضعیت باید انبارهای استاندارد تحت نظارت رگولاتوری تقویت، مقررات مالیاتی با درج مشوق‌های مالیاتی اصلاح، مشوق‌های سرمایه‌گذاری برای بازارگردانی تخصصی با هدف افزایش نقدشوندگی اعمال شود، آموزش عمومی درباره مزایای این ابزار گسترش یابد و همچنین ارتباط میان گواهی سپرده و ابزارهای مشتقه برای مدیریت ریسک و تعمیق بازار سرمایه برقرار شود.
