آینده بیمه روی ریل تنظیم‌گری نوآورانه

فناوری در پنج سال گذشته با سرعتی حرکت کرده که بسیاری از مدل‌های نظارت سنتی را دست‌کم یک دهه عقب‌تر از واقعیت بازار قرار داده است. امروز، جریان‌های جدیدی چون تحلیل داده‌های کلان، الگوریتم‌های قیمت‌گذاری پویا و هوش مصنوعی در مدیریت ریسک، صنعت بیمه را از یک «بازار محصول‌محور» به یک «کارخانه داده‌محور» تبدیل کرده‌اند. در این شرایط، ساختار نظارتی بیمه ایران همچنان بر پایه گزارش‌های مرحله‌ای، کنترل‌های پیشینی و فرآیندهای طولانی بنا شده است؛ وضعیتی که نه با سرعت نوآوری سازگار است و نه با نیازهای پیچیده ریسک در اقتصاد امروز. بنابراین، نخستین گام در مسیر تحول، پذیرش این واقعیت است که نظارت سنتی دیگر توانایی هدایت صنعت بیمه در دوره جدید را ندارد.

همکاری داده‌محور؛ مسیر استاندارد در جهان

نگاهی به کشورهایی که در تحول دیجیتال بیمه پیشرو بوده‌اند، یک الگوی مشترک را آشکار می‌کند: نظارت مبتنی بر همکاری داده‌ای.

در این کشورها:

• نهادهای ناظر پلتفرم‌های تحلیل داده ایجاد کرده‌اند که داده‌های ناشناس شده بخش خصوصی در آن تجمیع می‌شود.
• شرکت‌های بیمه از داده‌های مشترک برای طراحی محصولات، قیمت‌گذاری دقیق و تشخیص تقلب استفاده می‌کنند.
• نهاد ناظر در مقابل، محیط آزمایش محصولات نوآورانه (regulatory sandbox) فراهم می‌کند و به شرکت‌ها اجازه می‌دهد مدل‌های جدید را بدون نیاز به عبور از دیوارهای سخت مقررات سنتی، آزمایش و اصلاح کنند.

نتیجه این رویکرد، افزایش کارایی، رشد نوآوری و ایجاد ساختاری است که هم بازار را شفاف‌تر کرده و هم نظارت را هوشمندتر. سؤال کلیدی برای ایران این است: آیا بیمه مرکزی آماده است از یک نهاد کنترل‌محور به یک شریک تکنولوژیکِ فعال تبدیل شود؟

اینشورتک‌ها؛ تسریع‌کننده گذار دیجیتال

پلتفرم‌های بیمه آنلاین طی سال‌های اخیر نقشی فراتر از انتظار ایفا کرده‌اند. آن‌ها نه فقط مسیر خرید را کوتاه کرده‌اند، بلکه بازار را وارد عصر جدید رقابت، شفافیت و تولید داده کرده‌اند:

• دسترسی فراگیر و کاهش بی‌بیمگی
• تولید انبوه محتوا و افزایش سواد بیمه‌ای
• ایجاد رقابت سالم میان شرکت‌ها
• افزایش اعتماد عمومی از طریق شفافیت قیمت و خدمات

اما نقش بزرگ‌تر اینشورتک‌ها تازه در مرحله آغاز است.

نسل تازه پلتفرم‌ها می‌توانند به منابع حیاتی داده برای تحلیل ریسک، پیش‌بینی خسارت و حتی مدل‌سازی رفتار اقتصادی تبدیل شوند. اما این ظرفیت تنها زمانی فعال می‌شود که نهاد ناظر آن‌ها را در زنجیره خلق ارزش داده به رسمیت بشناسد. پرسش بنیادین این است: آیا بیمه مرکزی اینشورتک‌ها را بازیگران حاشیه‌ای می‌داند یا ستون اصلی تحول دیجیتال؟

پرسش‌هایی که مسیر نسل جدید بیمه را تعیین می‌کنند

برای اینکه صنعت بیمه ایران وارد فاز «همکاری داده‌ای» شود، چند سؤال کلیدی باید پاسخ داده شود:

• آیا زیرساخت فنی لازم برای اتصال و تبادل امن داده وجود دارد؟
• آیا نهاد ناظر رویکرد حمایتی نسبت به نوآوری دارد یا همچنان بر کنترل و محدودسازی متمرکز است؟
• آیا سیاست‌گذاری به اندازه کافی منعطف است تا به مدل‌های جدید مانند بیمه مبتنی‌بر رفتار، قیمت‌گذاری لحظه‌ای یا محصولات خرد بیمه‌ای اجازه رشد دهد؟
• آیا صنعت بیمه توانایی ورود به شبکه ملی حکمرانی داده را دارد؟

این پرسش‌ها تنها پرسش‌هایی فنی نیستند؛ بلکه مسیر آینده تنظیم‌گری، سهم بیمه در اقتصاد دیجیتال و حتی نقش آن در حل مسائل کلان کشور را تعیین می‌کنند.

 بیمه؛ کارخانه داده در اقتصاد دیجیتال

در اقتصاد جدید، بیمه دیگر نهادی برای فروش بیمه‌نامه یا پرداخت خسارت نیست؛ بیمه در حال تبدیل شدن به یکی از بزرگ‌ترین کارخانه‌های تولید داده در کشور است.

داده‌هایی که می‌تواند:

• الگوهای بیماری و سلامت عمومی را پیش‌بینی کند
• رفتار رانندگی و نقاط پرخطر شهری را مشخص کند
• خسارات اقلیمی و تغییرات محیط‌زیستی را پایش کند
• روندهای اقتصادی و الگوهای مالی خانوارها را آشکار سازد

این داده‌ها برای دولت، پژوهشگران و سیاست‌گذاران اهمیت استراتژیک دارند و می‌توانند کیفیت تصمیم‌گیری را به‌طور بنیادین تغییر دهند. اما فعال‌سازی این ظرفیت منوط به یک شرط است:

تغییر نقش ناظر از دریافت‌کننده داده به سازنده داده. اگر این اتفاق رخ دهد، بیمه ایران می‌تواند به ضلع سوم اقتصاد داده‌محور، در کنار بانک و پرداخت، تبدیل شود و نقشی فراتر از یک صنعت تجاری در حکمرانی ریسک کشور پیدا کند.