آغاز فصل نوین تحول در گردشگری پایدار
حسن تقی‌زاده‌انصاری، نایب‌رییس شبکه جهانی متخصصین گردشگری فارسی‌زبان
روز جهانی گردشگری۲۰۲۵ فرصتی استثنایی است برای بازاندیشی در جایگاه گردشگری به عنوان نیرویی تحول‌آفرین در جهان معاصر. این روز فراتر از یک جشن نمادین است چراکه گردشگری امروز نه‌تنها وسیله‌ای برای لذت و تفریح بلکه ابزاری موثر در خدمت تغییرات اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی به‌شمار می‌رود. سفر در مفهوم نوین خود مسوولیتی عمیق در قبال زمین، فرهنگ‌ها و جوامع انسانی به همراه دارد. شعار سال۲۰۲۵ با عنوان «گردشگری و تحولات پایدار» پیام روشنی را منتقل می‌کند: گردشگری باید به‌عنوان یک رکن بنیادین توسعه پایدار جهانی دیده شود نه صرفا یک صنعت اقتصادی بلکه محرکی برای ارتقای کیفیت زندگی، حفاظت از محیط‌زیست و تقویت عدالت اجتماعی.
گردشگری و اهداف توسعه پایدار
براساس گزارش سازمان جهانی گردشگری (UNWTO)، گردشگری نزدیک به ۱۰درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را به خود اختصاص می‌دهد و اگر با رویکردی مسوولانه مدیریت شود، می‌تواند به یکی از مهم‌ترین ابزارهای دستیابی به اهداف توسعه پایدار (SDGs) بدل گردد. گردشگری پایدار تنها در جذب گردشگر خلاصه نمی‌شود بلکه در ایجاد تعادل میان منافع اقتصادی، حفاظت از منابع طبیعی و تقویت سرمایه‌های فرهنگی و اجتماعی جوامع محلی معنا پیدا می‌کند.
نمونه‌های موفق جهانی در گردشگری پایدار
برخی کشورها توانسته‌اند الگوهایی برجسته از همسویی میان گردشگری و توسعه پایدار ارائه دهند:
- کاستاریکا: پیشگام گردشگری زیست‌محیطی و نمونه‌ای از همزیستی میان حفاظت از طبیعت و توسعه اقتصادی محلی.
- نیوزیلند: کشوری که حفاظت از تنوع زیستی و میراث فرهنگی را در قلب سیاست‌های گردشگری خود قرار داده است.
- بوتان: با تمرکز بر شاخص خوشبختی ملی ناخالص، مدلی منحصربه‌فرد از گردشگری را بنیان نهاده که رفاه اجتماعی، محیط‌زیست و فرهنگ را هم‌زمان در اولویت دارد.
این نمونه‌ها نشان می‌دهند که توسعه پایدار در گردشگری نه یک آرمان دوردست بلکه یک رویکرد عملی و دست‌یافتنی است.
گردشگری مسوولانه؛مسیر تحول پایدار
طبق پژوهش‌های اخیرUNTOURISM، نزدیک به ۴۵درصد گردشگران جهانی ترجیح می‌دهند مقصدهایی را انتخاب کنند که به اصول زیست‌محیطی و اجتماعی پایبند باشند. این روند بیانگر شکل‌گیری نسل جدیدی از گردشگری است:
- گردشگری سبز و زیست‌محیطی: کاهش اثرات مخرب بر طبیعت و ارائه تجربیات دوستدار محیط‌زیست.
- گردشگری مبتنی بر جامعه: مشارکت مستقیم مردم بومی در فرآیندهای گردشگری و بهره‌مندی آنان از منافع آن.
- گردشگری بازسازی‌کننده: فراتر از پایداری، با هدف بازسازی زیست‌بوم‌ها و توانمندسازی دوباره جوامع.
چالش‌ها و فرصت‌ها در مسیر آینده
اگرچه گردشگری به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین صنایع درآمدزای جهان مطرح است اما چالش‌هایی جدی نیز پیش‌رو دارد؛ یکی از مسائل کلیدی، توزیع ناعادلانه درآمدهای گردشگری است به‌گونه‌ای که در بسیاری از مقاصد، سود عمده در اختیار شرکت‌های بزرگ یا سرمایه‌گذاران خارجی قرار می‌گیرد و سهم واقعی جوامع محلی ناچیز می‌ماند.
راهکار این چالش در مشارکت همه ذی‌نفعان، شفافیت اقتصادی و حمایت هدفمند از جوامع میزبان نهفته است. ورود منطقی و پایدار درآمدهای گردشگری به اقتصادهای محلی، علاوه بر ارتقای رفاه اجتماعی، به تقویت زیرساخت‌ها و پایداری بلندمدت مقاصد گردشگری کمک خواهد کرد. گفتنی است روز جهانی گردشگری۲۰۲۵ ما را به تاملی عمیق فرا می‌خواند: اینکه سفر، فراتر از جابه‌جایی از مکانی به مکان دیگر، یک تعهد جهانی برای ساختن آینده‌ای پایدارتر است
