دیپلماسی هوشمند میان پکن و واشنگتن
جهانصنعت – چین و اماراتمتحدهعربی قرار است به زودی مرحله جدیدی از رزمایشهای مشترک نیروی هوایی را در خاک امارات برگزار خواهند کرد؛ امری که تازهترین نشانه از تعمیق روابط دفاعی میان دو کشور است. جیانگ بین، سخنگوی وزارت دفاع چین در نشست خبری روز جمعه گفت رزمایش«سپر شاهین۲۰۲۵» از ۹تا۲۲دسامبر در این کشور عربیِ حاشیه خلیجفارس برگزار میشود.
به گفته او، این رزمایشها به تقویت یادگیری متقابل و همکاری میان نیروهای مسلح چین و امارات کمک خواهد کرد. به گزارش المانیتور، سپر شاهین۲۰۲۵ سومیندوره از این نوع رزمایش میان دو کشور است.
نخستین رزمایش مشترک جنگندهها در آگوست۲۰۲۳ در استان سینکیانگ در شمالغرب چین برگزار شد. در جولای۲۰۲۴ نیروی هوایی دو کشور در دور قبلی رزمایش سپر شاهین شرکت کردند که آن نیز در سینکیانگ انجام شد.
در همین رابطه سومینرزمایش دو کشور از آنجا حائز اهمیت است که امارات که یکی از شرکای مهم آمریکا در منطقه بوده اما در سالهای اخیر روابط نظامی و دفاعی خود با چین را تعمیق کرده است. بهطوری که ماه گذشته تیم آکروباتیک نیروی هوایی امارات به نام فرسان نخستینپرواز عمومی جتهای آموزشی جدید چینی هونگدو ۱۵-L را در نمایشگاه هوایی دوبی۲۰۲۵ انجام داد.
این نمایش آکروباتیک با هفتفروند ۱۵-L انجام شد که نماد هفتامارت کشور بود و پرچم امارات بر زیرِ بالهای آنها نقش بسته بود. این هفتفروند بخشی از سفارش ۱۲فروندی هستند که در سال۲۰۲۲ با شرکت چینی CATIC اعلام شد و شامل گزینه خرید ۳۶فروند دیگر در آینده است.
لازم به ذکر است که این قرارداد در نمایشگاه دفاعی ۲۰۲۳ IDEX در ابوظبی امضا شد. البته این نخستینبار نبوده که امارات برای تقویت توان نظامی خود به چین روی آورده بلکه در سال۲۰۱۷ ابوظبی تعدادی از پهپادهای وینگ لونگ ساخت چین را از CATIC خریداری کرد.
این معامله پس از آن انجام شد که بنا بر گزارشها آمریکا از صادرات پهپادهای مسلح به امارات برای استفاده در جنگ علیه حوثیهای خودداری کرده بود. روابط دفاعی فزاینده میان چین و امارات پس از انتشار گزارشهایی درباره ساخت یک پایگاه احتمالی نظامی چین در امارات در آوریل۲۰۲۳ موجی از نگرانی را در آمریکا ایجاد کرد.
روزنامه واشنگتنپست گزارش داد که اسناد فوقمحرمانهای بهدست آورده که فعالیتهای ساختمانی در نزدیکی یک بندر در ابوظبی را نشان میداد. علاوه بر روابط امنیتی نزدیک چین و امارات در حوزههای تجارت، سرمایهگذاری، علم، انرژی هستهای و فناوری از جمله هوشمصنوعی روابطی مستحکم دارند.
بهعنوان مثال در سپتامبر۲۰۲۴ لی چیانگ، نخستوزیر چین به ابوظبی سفر کرد و با رییس امارات درباره گسترش شراکت راهبردی دو کشور گفتوگو کرد. در ماهمه همینسال شیخ محمد دو روز را در پکن گذراند تا با همتای چینی خود شی جینپینگ درباره توسعه پایدار و گسترش همکاری در حوزههای امنیتی، اقتصادی، توسعهای و فرهنگی مذاکره کند.
رهبران دو کشور چندین توافقنامه و یادداشت تفاهم در حوزههای مختلف از جمله انرژی هستهای، انرژی پاک، علوم و فناوری را امضا کردند. در جدیدترین تعامل چند روز قبل بود که هیاتی از امارات شامل مقاماتی از شورای آموزش، توسعه انسانی و جامعه، وزارت آموزش عالی و پژوهش علمی و وزارت آموزشوپرورش در پکن با نهادهای دولتی چین، موسسات دانشگاهی و سازمانهای پژوهشی دیدار کردند. محور گفتوگوها افزایش همکاری برای نوسازی نظامهای آموزشی، تبادل تجربیات، تقویت توسعه مهارتها و شناسایی فرصتهای جدید برای همکاری بود.
بازی راهبردی ۲گانه ابوظبی
به گفته ناظران تمامی این روندها نشان میدهند که اماراتمتحدهعربی به نقطهای مطلوب رسیده زیرا از یکسو در برابر ایالاتمتحده نوعی موازنه و فاصلهگذاری ایجاد میکند و از سوی دیگر با استفاده از روابط خوب خود در واشنگتن حجم بزرگی از تراشههای هوشمصنوعی را خریداری کرده و در بحرانهایی از یمن تا سودان نقشآفرینی میکند؛ مواردی که این کشور را در تقابل با دیگر شرکای عربِ آمریکا قرار میدهد. ازسوی دیگر امارات پروژههای حساس مرتبط با چین را با سرعت پیش میبرد اما مقامات آمریکایی و عربی به میدلایستآی گفتند که این کشور هزینه چندانی بابت این همکاری نمیپردازد.
بهتازگی میدلایستآی فاش کرد که دستگاه اطلاعاتی آمریکا ارزیابی کرده اعضایی از ارتش آزادیبخش خلق چین در یک پایگاه نظامی مهم در ابوظبی مستقر شدند. پس از انتشار این گزارش یک مقام آمریکایی به میدلایستآی گفت که ناظران چین در سفارت آمریکا در ابوظبی همچنان نسبت به فعالیتهای پکن در بندر خلیفه یعنی جایی که شرکت دولتی کوسکو چین یکترمینال را اداره میکند مشکوک هستند.
در همین رابطه چینزیا بیانکو، کارشناس حوزه خلیجفارس در شورای روابط خارجی اروپا معتقد است: امارات چند قدم عقب نشسته اما همکاری با چین را کاملا کنار نگذاشته است. این نشان میدهد اماراتیها احساس میکنند که میتوانند هرگونه فشار آمریکا را تاب بیاورند.
در دوران دولت بایدن برخی مقامات ارشد چنان نگران استقلال روزافزون امارات از واشنگتن بودند که خواستار بازنگری گسترده در روابط با این کشور شدند؛ طرحی که باربارا لیف در وزارت خارجه هدایت میکرد اما درنهایت بنا به گفته یک مقام سابق آمریکایی، این موضوع بینتیجه ماند. او گفت: نتیجه نهایی بسیار خلاصه شد و فقط به نقش امارات در لیبی پرداخت و همه مسائل حساس مربوط به چین عملا کنار گذاشته شد.
با بازگشت دونالد ترامپ به قدرت و نخستین سفر خارجیاش به منطقه برخی ناظران اعلام کردند که او در عربستان و قطر با تشریفات کامل پذیرفته شد اما سفرش به امارات در بسیار کوتاه و محدود بود. بنابراین چند مقام آمریکایی این موضوع را نشانهای از تنشها بر سر روابط فناوری امارات با چین دانستند.
با این حال ماه گذشته شرکت دولتی فناوری هوشمصنوعی امارات، «G42» از واشنگتن چراغ سبز دریافت کرد تا دههاهزار تراشه پیشرفته هوشمصنوعی انویدیا را خریداری کند؛ همان مجوزی که به رقیب سعودی آن یعنی Humain نیز داده شد.
اینکه عربستان و امارات از نظر واشنگتن در یک سطح قرار گرفتند توجه برخی تحلیلگران را جلب کرد بهطوریکه آنا جیکوبز از گروه بینالمللی بحران معتقد است: امارات توانسته با چین موازنهسازی کند اما دربرابر فشارهای واشنگتن مصون بماند؛ کاری که بسیاری از کشورها حتی نمیتوانند تصور کنند.
بهتر از ناتو و جنگنده F-35
سال جاری تفاوت رویکرد امارات با همسایگانش مانند قطر و عربستان بسیار آشکار بوده است. پس از حمله اسرائیل به مذاکرهکنندگان حماس در دوحه قطر تلاش کرد روابط خود با آمریکا را تقویت و هرگونه نشانه تنش را کمرنگ کند و حتی از ترامپ یک فرمان اجرایی برای دفاع از قطر گرفت.
سپس عربستان نیز در جریان سفر محمد بن سلمان به واشنگتن بهعنوان متحد عمده غیرناتو معرفی شد و مهمتر از آن توافقی دفاعی با آمریکا امضا کرد که روند فروش تسلیحات را تسریع میکند. با این حال برخی ناظران معتقدند امارات خود را فراتر از چیزهایی مانند وضعیت متحد غیرناتو میداند و وارد چنین بازیهایی نمیشود یعنی باوجود میزبانی مشترک از پایگاههای نظامی آمریکا امارات همواره سختگیرانهترین محدودیتها را برای استفاده آمریکا از این پایگاهها اعمال کرده است.
درحالیکه عربستان توانست بدون عادیسازی روابط با اسرائیل چراغ سبز خرید اف- ۳۵ را از دولت ترامپ بگیرد امارات که وعده دریافت این جنگنده را در سال۲۰۲۰ و پس از امضای توافق با اسرائیل دریافت کرده بود با توقف این قرارداد به دلیل نگرانی آمریکا از همکاریهای نظامی امارات با چین مواجه شد و سالگذشته رسما اعلام کرد دیگر علاقهای به خرید اف-۳۵ ندارد.
بنابراین برخی کارشناسان معتقدند امارات در میان کشورهای خلیجفارس جدیترین کشور در زمینه موازنهسازی راهبردی است یعنی درحالیکه عربستان و قطر روی روابط بلندمدت با آمریکا سرمایهگذاری میکنند امارات بیشتر در حال موازنه است و این موضوع انگار برای واشنگتن اهمیتی ندارد.
مسیر مستقل
در چنین شرایطی در برخی پروندهها دولت ترامپ به قطر، ترکیه و عربستان نزدیکتر است. بهعنوان مثال ترامپ گفته بن سلمان و اردوغان او را متقاعد کردند تحریمهای سوریه را لغو کرده و رییسجمهور جدید این کشور را وارد مدار آمریکا کند؛ اقدامی که امارات با آن مخالف است.
در دهه گذشته نیز منطقه به دو محور تقسیم شده بود: محور امارات-عربستان که مخالف تغییر رژیمها بود و محور ترکیه-قطر که نسبت به تحولات پس از اعتراضات مردمی انعطاف بیشتری داشت. اکنون اما این صفبندیها از هم پاشیده زیرا شواهد نشان میدهد چند روز قبل یک گروه مسلح جداییطلب وابسته به امارات در جنوب یمن با نیروهای وابسته به عربستان در حضرموت بهعنوان استان ثروتمند شرقی یمن و منطقه نفوذ سنتی عربستان درگیر شد.
در سودان عربستان، ترکیه و قطر از ارتش این کشور حمایت میکنند درحالیکه امارات از نیروهای پشتیبانی سریع حمایت کرده و طبق گزارشها مسیرهای ارسال تجهیزات از لیبی، چاد و بندر بوساسو در سومالی را برای آنها فراهم کرده است.
بهگفته تحلیلگران و دیپلماتهای فعلی و سابق توان امارات در ایجاد این موازنه پیچیده بهدلیل دیپلماسی ماهرانه و منابع مالی گسترده این است زیرا تنها در یکنمونه طی حدود ۲۰سال یوسف العتیبه، سفیر امارات در واشنگتن با حمایت مالی از اندیشکدهها و ارتباطگیری با شخصیتهای بانفوذ نقشی کلیدی در این روند داشته است.
تحلیلگران میگویند قطر و عربستان نیز بازی مشابهی انجام میدهند اما روابط امارات با رژیم اسرائیل باعث شده این کشور در میان سیاستمداران دو حزب آمریکا جایگاهی ویژه پیدا کند.
