آلودگی گوگردی و ذرات معلق در تهران؛ کانونهای آلاینده در جنوب پایتخت
جهان صنعت، تازهترین ارزیابی سازمان حفاظت محیطزیست از وضعیت آلودگی هوای تهران نشان میدهد برای نخستینبار منشأ آلودگی بر اساس ترکیبات ذرات PM2.5 و مکان انتشار گاز SO2 مورد تحلیل قرار گرفته است و نتایج آن تصویری نگرانکننده از وضعیت جنوب تهران ارائه میکند.
مطابق این گزارش، گازوئیل بیکیفیت و پر از گوگرد در نیروگاهها، صنایع و کامیونهای دیزلی در محورهای جنوبی و جنوبغربی تهران، نقش اصلی در ورود آلایندهها به شهر داشته و میزان گوگرد در برخی نیروگاهها بین ۱۰ تا ۱۰۰ برابر استاندارد مجاز است.
در بخش نخست گزارشی که دنیای اقتصاد منتشر کرده، آمده است که انتشار گاز SO2 در نیروگاههای اطراف تهران بسیار بالاتر از سطح استاندارد است. نیروگاه دماوند با وجود آن که کمترین میزان انتشار را در بین نیروگاههای استان دارد، سالانه حدود ۵۳۰ ppm، گاز SO2 تولید میکند که بیش از ۱۰ برابر حد مجاز است.
در مقابل، نیروگاه شهرری با انتشار ۶۰۱۲ ppm از همین گاز در حدود ۱۰۰ برابر بیشتر از حد مجاز، آلایندگی ثبت کرده است. این ارقام نشان میدهد بخش مهمی از آلودگی گوگردی پایتخت از سمت جنوب و جنوبشرق وارد تهران میشود.
این وضعیت در حالی رقم خورده است که پنج نیروگاه اطراف تهران، از جمله دماوند، شهرری، پرند و واحدهای کوچکتر در غرب و جنوب استان، در مجموع سهم بالایی در انتشار آلایندههای SO2 و PM2.5 دارند و وزش باد نیز این آلایندهها را به مناطق مرکزی منتقل میکند.
کانون آلودگی تهران
بر اساس یافتههای این گزارش، غلظت ذرات معلق PM2.5 در جنوب تهران ۲۰ درصد بالاتر از میانگین شهر و در برخی حریمهای جنوبی سه تا چهار برابر بیشتر از جنوب شهر ثبت شده است. وجود «کربن سیاه» و «کربن آروماتیک» در نمونههای PM2.5 نشان میدهد که نقش ناوگان دیزلی فرسوده و زبالهسوزی در جنوب تهران بسیار بالاست و نقش پررنگی در آلودگی پایتخت دارد.
همچنین مصرف گازوئیل پرگوگرد در شهرکهای صنعتی جنوب آزادگان، باقرشهر، شهرری و منطقه ۱۸ به افزایش انتشار SO2 در این محدودهها منجر شده که با جهت باد غالب، وارد مرکز تهران میشود. به علاوه، بخشی از آلایندگی جنوب شهر مستقیماً ناشی از فعالیت صنایع، کامیونهای دیزلی و پسماندسوزی است.
در بازه زمانی ابتدای سال ۱۴۰۴ تا روز گذشته (نهم آذرماه)، میانگین شاخص آلودگی هوا ۱۰۴ واحد بوده، در حالی که این عدد در دوره مشابه سال قبل ۹۱ واحد ثبت شده است. علاوه بر این، میانگین PM2.5 در پنج روز نخست آذرماه امسال نسبت به سال گذشته حدود ۱۳ درصد افزایش داشته است. بیشترین افزایش مربوط به ایستگاههای مناطق ۲۲، شهرری، دانشگاه شریف، میدان فتح و باقرشهر بوده که به ترتیب بیش از ۲۰ درصد رشد آلایندگی را ثبت کردهاند.
مسیر ورود آلودگی
اتوبان آزادگان مسیر اصلی ورود آلودگی گوگردی و PM2.5 به شهر تهران است. کامیونهایی که در این محور تردد میکنند به دلیل مصرف گازوئیل با محتوای گوگرد بالا، حجم قابل توجهی SO2 منتشر میکنند. ترکیب این آلاینده با تردد شبانه ناوگان دیزلی باعث افزایش غلظت کربن سیاه از ساعت ۲۰ تا صبح روز بعد شده است.
بررسی الگوی روزانه آلودگی در این گزارش نشان میدهد غلظت PM2.5 در ساعات پیک ترافیک صبح و عصر به حداکثر میرسد، اما غلظت کربن سیاه در ساعات پایانی شب افزایش پیدا میکند که ارتباط مستقیم با ناوگان دیزلی و عمر بالای این خودروها دارد. همچنین ۲۰ درصد ترکیب PM2.5 از نیترات تشکیل شده که مصرف گاز در منازل، صنایع و واحدهای تجاری در آن نقش دارد.
کیفیت سوخت گازوئیل در اغلب جایگاههای تهران مناسب بوده اما برخی کامیونها از شهرهای دیگر با سوخت بیکیفیت وارد تهران میشوند. ارزیابی کیفیت بنزین در ۱۸ جایگاه نیز نشان داده است میزان سولفور تنها در یک مورد بالاتر از استاندارد است. اما انتشار بنزن در بیشتر جایگاهها ۱۵ تا ۹۰ درصد فراتر از حد مجاز ثبت شده است.
بسیاری از کارشناسان محیط زیست معتقدند اقداماتی مانند دورکاری، تعطیلی مراکز آموزشی و اجرای طرح زوج و فرد، تاثیر محسوسی بر کاهش غلظت آلایندههای پایتخت ندارد؛ زیرا بخش عمده آلودگی در حریم جنوبی و بیرون از محدوده شهری تولید میشود. پیشنهادهای ارائهشده شامل محدودیت سختگیرانه بر تردد ناوگان دیزلی در جنوب تهران، مقابله با پسماندسوزی، پایش مداوم نیروگاهها و رایگانسازی حملونقل عمومی در شرایط اضطرار است.
زومیت
