بازگشت به عقلانیت و حرکت در مسیر توسعه
جهان‌صنعت- انتهای هفته‌ای که گذشت، آیین رونمایی از کتاب خاطرات اسحاق جهانگیری، معاون اول حسن روحانی، رییس دولت‌های یازدهم و دوازدهم تحت عنوان «در اندیشه ایران» در سالن حکمت مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار شد. مراسمی که در آن شماری از شخصیت‌های سیاسی و فرهنگی برجسته همچون رضا فرجی‌دانا وزیر علوم پیشین، لعیا جنیدی معاون حقوقی رییس‌جمهوری در دولت حسن روحانی، جواد ظریف وزیر امور خارجه پیشین، بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت پیشین، حسین مرعشی دبیرکل حزب کارگزاران سازندگی، محسن هاشمی‌رفسنجانی رییس شورای مرکزی این تشکل سیاسی، محمد نهاوندیان معاون اقتصادی دولت روحانی و علی جنتی وزیر ارشاد دولت نخست حسن روحانی حضور داشتند. همچنین در این نشست برخی اعضای دولت پزشکیان ازجمله حسین سیمایی صراف وزیر علوم و زهرا بهروزآذر معاون امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری حضور داشتند.
موانع توسعه ایران به روایت اسحاق جهانگیری
اسحاق جهانگیری که این کتاب را به‌عنوان تجربیات خود در سمت معاون اولی تدوین کرده، سالیان تصدی خود بر این جایگاه را دورانی پیچیده و دشوار و پرفراز و نشیب در فرآیند حکمرانی و چالش‌های آن و نیز تحولات اجتماعی و سیاسی و اقتصادی کشور توصیف کرده است. او که معتقد بوده شناخت مساله بر درمان آن مقدم است، در بخشی از سخنانش در این مراسم گفت: «اگر در برخورد با حوادث موضوع خودی و غیرخودی مطرح نشده بود، ما امروز در چنین شرایطی قرار نداشتیم.» او با تاکید بر اینکه همه نهادهای قدرت باید حامی آن تیمی باشند که می‌خواهد بحران را مدیریت کند، تصریح کرد: «نمی‌شود از جای دیگری چوب لای چرخ آنهایی گذاشت که برای مدیریت انتخاب شده‌اند.» جهانگیری در ادامه برخی موانع توسعه ایران را برشمرد و گفت: «نخست، غلبه رویکردهای فکری بر نظام سیاستگذاری و اجرایی است. نظامی که تصور می‌کند توسعه ایران با برخی منابع اعتقادی در تضاد است و مانع دوم، غلبه ساختارهای مدیریتی است که سبب می‌شود منافع کلان و ملی قربانی منافع شخصی شود.» جهانگیری که تاکید دارد «لازمه خروج از این چرخه، توجه به سه نکته است»، می‌گوید: «یکی اراده جمعی برای توسعه پایدار کشور که در همه کشورها این اتفاق افتاده است؛ دوم سیاست‌های عالمانه و سوم استمرار سیاست‌های عالمانه.»
هشدار فرجی‌دانا نسبت‌به «ناترازی عقلانیت» در مدیریت کشور
رضا فرجی‌دانا، رییس پیشین دانشگاه تهران که چند صباحی در ماه‌های آغازین دولت حسن روحانی به‌عنوان وزیر علوم فعالیت کرد اما در ادامه به‌دلیل افشای پرونده بورسیه‌ها مورد غضب تندروهای اصولگرا در مجلس وقت قرار گرفت و در یک استیضاح کاملا سیاسی برکنار شد، دیگر سخنران این مراسم بود. او با تاکید بر اینکه محور اصلی کتاب جهانگیری، مفهوم توسعه است، آن را شرط و رمز بقا نامید. این استاد دانشگاه با تاکید بر این موضوع که مسائل کشور تنها با توسعه علمی و بازگشت عقلانیت حل می‌شود، گفت: «امروز بزرگ‌ترین ناترازی ما آب و انرژی نیست؛ ناترازی عقلانیت در اداره کشور است. توسعه با شعار محقق نمی‌شود؛ شاخص دارد، معیار دارد و باید نهایتا به رشد و پیشرفت قابل سنجش منجر شود.» وزیر علوم دولت نخست حسن روحانی خاطرنشان کرد: «اگر قرار است نظام اسلامی توان اداره جامعه مدرن را نشان دهد، نمی‌توان از شاخص‌های توسعه بی‌اعتنا عبور کرد. نقش دانشگاه‌ها در این مسیر بی‌بدیل است.» نجفی دانا در ادامه با یادآوری بیتی از رودکی، شاعر بزرگ تاریخ ایران بر درس گرفتن از گذشته تاکید کرد و گفت: «آن‌که از گذشته روزگار نیز ناموزد / زِ هیچ آموزگار نخواهد آموخت.»
تاکید جنیدی بر اهمیت لوایح «شفافیت» و «مدیریت تعارض منافع»
لعیا جنیدی که با روی کار آمدن دولت دوم روحانی به‌عنوان معاون حقوقی ریاست‌جمهوری به عضویت کابینه درآمد نیز در این نشست به سخنرانی پرداخت و ابتدا با طرح این سوال که «چرا به خودمان اجازه بدهیم که از ایران غافل باشیم؟» گفت: «چقدر مهم است حال که دولت، مردم و همه نهادها از ایران و مواهب کشور بهره‌مند شویم. بخش مهمی از وقت‌مان را در اندیشه ایران و توسعه و پیشرفت بگذرانیم.» او در ادامه با اشاره به زمینه‌هایی نامناسب تصمیم‌گیری در کشور گفت: «بسیاری از چیزهایی که ما دیدیم حاصل بسترهای نادرست تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی بود. اگر دو لایحه «شفافیت» و «مدیریت تعارض منافع» زودتر تصویب می‌شد، شاید با بسیاری از مشکلات سیاست خارجی مواجه نبودیم. لازم است به آقای جهانگیری از بابت دو لایحه‌ای تبریک بگوییم که هم فرآیند تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی در قلمرو قوای سه‌گانه را در بر می‌گرفت و از نظر تنوع موضوعی نیز تمام تصمیمات را پوشش می‌داد.» جنیدی تاکید کرد که این دو لایحه، لوایح جامعی بودند که تمام تصمیمات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی را در برمی‌گرفتند. جواد ظریف که دیگر سخنران این مراسم بود نیز با تاکید بر اینکه «قطب‌نمای جهانگیری، توسعه ایران بوده»، گفت: «مردم همیشه باید قطب‌نمای ما باشند زیرا آنها بزرگ‌ترین سرمایه ما بوده و هستند.»
انتقاد زنگنه از انقطاع در مسیر شایسته‌گزینی
بیژن نامدار زنگنه نیز در این مراسم با بیان اینکه نسل نخست مدیران پس از انقلاب «خودساخته، وطن‌دوست، سالم و ضد فساد» بودند، گفت: «شاید امروز جوانان باور نکنند که عموم این مدیران در جریان یک فرآیند پرتلاش و مبتنی‌بر تلاقی اندیشه‌ها مطرح شدند. اداره کشور در آن سال‌ها بدون رانت، بر پایه شایستگی و توانمندی‌های به‌دست‌آمده در میدان عمل صورت می‌گرفت.» وزیر نفت دولت روحانی مهم‌ترین ویژگی این مدیران را «میهن‌پرستی، سلامت مالی، تحول‌پذیری، تلاش برای یادگیری، تعامل سازنده با جهان، پذیرش قواعد زندگی در دنیای متکثر، مردمداری و پرهیز از پوپولیسم» خواند و در ادامه با گنجینه دانستن مدیرانی همچون جهانگیری برای کشور، نسبت‌به شرایط کنونی و تصدی مدیران ناشایست انتقاد کرد. او گفت: «متاسفانه در مسیر شایستگی‌محور مدیریت دچار انقطاع شدیم. روزگاری مدیریت کشور برمبنای عقلانیت، توسعه‌خواهی و ایران‌دوستی بود، نه روابط فامیلی و انتصابات مبتنی‌بر نسبت‌ها.»
افسوس مرعشی از بی‌توجهی هاشمی‌رفسنجانی به تحزب
حسین مرعشی، دبیرکل حزب کارگزاران سازندگی نیز با انتقاد نسبت‌به شیوه نگاه به مسائل گفت: «این نقد به همه، از اولین نفر که آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی به‌عنوان موثرترین شخصیت تاریخ انقلاب باشد تا آقای خاتمی و ظریف وارد است که با مسائل کشور مسوولانه برخورد کردیم اما کارها را پروژه‌ای پیش بردیم و سازمانی برای توسعه ایران ایجاد نشد.» او با اشاره به روی کار آمدن محمود احمدی‌نژاد پس از دولت اصلاحات گفت: «اگر پس از ۱۶سال دولت‌های هاشمی و خاتمی، کشور را به «پدیده هزاره سوم» سپردیم، به دلیل این بود که سازمان سیاسی موثر برای کنار هم قرار دادن همه شخصیت‌های سیاسی خود نداشتیم. ما از کار جمعی و تشکیلاتی فرار می‌کنیم و سازمان سیاسی نداریم. کاش آیت‌الله‌هاشمی پس از پایان ریاست‌جمهوری به‌جای نشستن در کرسی ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام، در موضع یک حزب فراگیر می‌نشست تا شخصیت‌های موثر سیاسی را کنارهم ساماندهی کند.» دبیرکل کارگزاران سازندگی در ادامه تصریح کرد: «نمی‌شود کشوری را بدون جایگاه تشکیلات سیاسی موثر و بابرنامه اداره کرد. دولت‌هایی تشکیل دادیم که از پشتوانه حزبی موثر برخوردار نبود.» محمد نهاوندیان، رییس دفتر رییس‌جمهور و سرپرست نهاد ریاست‌جمهوری در دولت یازدهم نیز در رابطه با اهمیت نگارش آثاری همچون کتاب جدید جهانگیری اظهارنظر کرد و گفت: «متاسفانه تاریخ اقتصادی کشور تاریخ اشتباهات مکرر است؛ در وقایع‌نگاری‌ها این فایده وجود دارد که نیت خوب کافی نیست بلکه علم، حکمت و استفاده از تجربیات دیگران هم لازم است.»
