شکاف جهانی سرعت و هزینه اینترنت
جهان صنعت – رشد چشمگیر تعداد کاربران اینترنت در سال۲۰۲۵ به نقطه مهمی رسیده و اکنون جمعیت متصل جهان از مرز ۶میلیاردنفر عبور کرده است. انتشار گزارش تازه اتحادیه بین‌المللی مخابرات نشان می‌دهد که طی سال۲۰۲۵ به‌تنهایی بیش از ۲۴۰میلیون‌نفر برای نخستین‌بار آنلاین شدند؛ رقمی که روند افزایشی سال‌های اخیر را تثبیت می‌کند و به‌روشنی بیانگر سرعت بالای دیجیتالی‌شدن زندگی بشر است. با این حال این گسترش پرشتاب با چالش‌های ساختاری همراه است؛ چالش‌هایی که سبب می‌شود بخش قابل‌توجهی از جامعه جهانی نتواند از فرصت‌های دیجیتال بهره‌مند شود. این گزارش تاکید دارد که رشد کاربران آنلاین لزوما به معنای برابری در کیفیت اتصال نیست. درکنار ۶میلیاردنفری که اکنون از اینترنت استفاده می‌کنند حدود ۲/۲میلیاردنفر همچنان به شبکه جهانی دسترسی ندارند. اکثریت این گروه در کشورهای کم‌درآمد و متوسط زندگی می‌کنند؛ جایی که زیرساخت‌ها ضعیف‌تر، هزینه‌ها بالاتر و مهارت‌های دیجیتال محدودتر است. در این وضعیت هرچند اینترنت به‌عنوان یک‌عنصر حیاتی در زندگی روزمره جهانیان شناخته می‌شود بهره‌مندی از آن همچنان نابرابر است. دورین بوگدان مارتین، دبیرکل اتحادیه بین‌المللی مخابرات ضمن اشاره به همین واقعیت هشدار می‌دهد که شکاف دیجیتال امروز تنها به «دسترسی» محدود نشده بلکه کیفیت، سرعت، قابلیت اطمینان، هزینه و توانایی استفاده موثر نیز به عوامل تعیین‌کننده تبدیل شدند. درحالی که فناوری‌های پیشرفته مانند هوش‌مصنوعی با سرعتی بی‌سابقه در زندگی خارق‌العاده روزمره نفوذ می‌کنند نبود زیرساخت کافی و مهارت‌های لازم باعث می‌شود بسیاری از مردم عملا از این تحولات جا بمانند.
گسترش نامتوازن نسل‌پنجم و کیفیت نابرابر اتصال
یکی از محورهای مهم گزارش بررسی وضعیت فناوری‌های تلفن همراه است. برای نخستین‌بار ITU برآوردی رسمی از تعداد اشتراک‌های نسل‌پنجم ارائه کرده که نشان می‌دهد حدود ۳میلیارد نفر اکنون از 5G استفاده می‌کنند؛ رقمی که به معنی یک‌سوم کل اشتراک‌های اینترنت پرسرعت همراه بوده و باوجود این رشد قابل‌توجه توزیع آن کاملا نابرابر است. کشورهای با درآمد بالا به‌طور متوسط ۸۴درصد جمعیت خود را تحت پوشش نسل‌پنجم قرار دادند؛ درحالی که این رقم در کشورهای کم‌درآمد تنها به ۴درصد می‌رسد. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد شبکه‌های نسل‌پنجم تا پایان دوره زمانی گزارش ۵۵درصد جمعیت جهان را پوشش خواهد داد اما همچنان نابرابری جغرافیایی و اقتصادی به‌طور واضح به چشم می‌خورد. ضعف زیرساخت‌ها در بسیاری از مناطق، هزینه بالای توسعه شبکه‌های پیشرفته و اولویت‌بندی‌های متفاوت دولت‌ها سبب شده رشد نسل‌پنجم در جهان سرعتی نامتوازن داشته باشد.
تفاوت محسوس در الگوی مصرف داده
این گزارش همچنین نشان می‌دهد شکاف دیجیتال تنها به زیرساخت و پوشش شبکه مربوط نبوده بلکه در میزان مصرف داده نیز نمود پیدا می‌کند. الگوهای استفاده از اینترنت به‌طور قابل‌توجهی میان کشورها متفاوت است. یک‌کاربر معمولی در کشورهای با درآمد بالا تقریبا هشت‌برابر بیشتر از یک‌کاربر در کشورهای کم‌درآمد داده تلفن همراه مصرف می‌کند. این اختلاف بزرگ بازتاب‌دهنده تفاوت در توان مالی، تنوع خدمات آنلاین، کیفیت شبکه و مهارت‌های دیجیتال است. مقرون‌به‌صرفه‌نبودن خدمات اینترنت در کشورهای کم‌درآمد از عوامل اصلی این تفاوت محسوب می‌شود. هرچند متوسط قیمت یک بسته اینترنت پرسرعت همراه کاهش یافته اما همچنان در حدود ۶۰درصد از کشورهای کم‌درآمد و متوسط هزینه‌ها بالا و دسترسی دشوار باقی مانده است. برای بسیاری از خانوارها حتی خرید یک بسته پایه داده ممکن است بار مالی سنگینی ایجاد کند و همین موضوع مانع استفاده پایدار و روزمره می‌شود.
نقش حیاتی مهارت‌های دیجیتال در بهره‌مندی واقعی
مهارت‌های دیجیتال یکی دیگر از موضوعات کلیدی گزارش است. یافته‌ها نشان می‌دهد بخش بزرگی از کاربران اینترنت تنها به مهارت‌های اولیه مجهز هستند؛ مهارت‌هایی مانند جست‌وجوی ساده، ارتباطات پایه یا استفاده از برنامه‌های مرسوم اما توانایی‌های پیشرفته‌تر که برای حضور فعال و ایمن در محیط دیجیتال ضروری هستند با سرعت کمتری توسعه می‌یابند. از جمله این مهارت‌ها می‌توان به امنیت آنلاین، حل مساله، مدیریت داده و تولیدمحتوای دیجیتال اشاره کرد. فقدان این مهارت‌ها سبب می‌شود حتی در صورت دسترسی به اینترنت بخش‌هایی از جامعه نتوانند از آن به شکل موثر یا مفید استفاده کنند. این موضوع به‌ویژه برای گروه‌هایی که در معرض خطر بیشتر هستند(مانند سالمندان یا ساکنان مناطق دورافتاده) اهمیت دوچندان دارد. کاسماس لاکیسون زاوازاوا، مدیر دفتر توسعه مخابرات ITU تاکید می‌کند که بدون داده‌های دقیق برای سیاستگذاری دیجیتال و بدون سرمایه‌گذاری مستمر در زیرساخت‌ها، مهارت‌ها و سیستم‌های اطلاعاتی شکاف دیجیتال هرگز برطرف نخواهد شد.
اثرات نابرابری اقتصادی و جنسیتی بر دسترسی به اینترنت
تحلیل داده‌های گزارش نشان می‌دهد میزان توسعه اقتصادی همچنان یکی از مهم‌ترین تعیین‌کننده‌های دسترسی به اینترنت است. نرخ استفاده از اینترنت در کشورهای پردرآمد به ۹۴درصد رسیده اما در کشورهای کم‌درآمد این رقم تنها ۲۳درصد است؛ اختلافی که نه‌تنها از نظر سطح زندگی بلکه از نظر فرصت‌های آموزشی، شغلی و اجتماعی تاثیرات چشمگیری دارد. از سوی دیگر نابرابری جنسیتی نیز همچنان قابل‌توجه است. براساس یافته‌ها ۷۷درصد مردان در جهان آنلاین هستند در حالی که این رقم برای زنان ۷۱درصد است. هرچند شکاف جنسیتی در برخی مناطق کاهش یافته در بسیاری از کشورها هنوز فاصله قابل‌توجهی میان دو گروه دیده می‌شود. عوامل فرهنگی، محدودیت‌های اقتصادی و نابرابری در دسترسی به آموزش دیجیتال در شکل‌گیری این وضعیت نقش دارند. گزارش ITU نشان می‌دهد که فاصله میان مناطق شهری و روستایی نیز همچنان گسترده است. ۸۵درصد از جمعیت شهری به اینترنت دسترسی دارند اما تنها ۵۸درصد از ساکنان مناطق روستایی آنلاین هستند. نبود زیرساخت‌های ارتباطی مناسب، پراکندگی جمعیت و هزینه بالای توسعه شبکه‌ها در مناطق کم‌جمعیت از مهم‌ترین علل این شکاف است. این نابرابری پیامدهای جدی برای توسعه اقتصادی و اجتماعی داشته زیرا زندگی روزمره، خدمات عمومی و آموزش به‌طور فزاینده‌ای دیجیتالی می‌شوند.
حضور پررنگ جوانان در فضای دیجیتال
یکی از نکات مثبت گزارش نرخ بالای اتصال در میان جوانان است. حدود ۸۲درصد از افراد ۱۵تا۲۴ساله از اینترنت استفاده می‌کنند؛ رقمی که با اختلاف قابل‌توجه بالاتر از میانگین سایر گروه‌های سنی یعنی ۷۲درصد است. جوانان هم از نظر انگیزه و هم از نظر توانایی سریع‌تر با فناوری‌های دیجیتال سازگار می‌شوند و این موضوع نقش مهمی در شکل‌گیری آینده اقتصاد دیجیتال دارد. با این حال همین وابستگی بالا به اینترنت لزوم توجه به آموزش مهارت‌های ایمنی دیجیتال را برجسته می‌کند.
