ترامپ در ونزوئلا به دنبال چیست؟ ؛نمایش قدرت از غرب به شرق
جهان صنعت، در آخرین روزهای اکتبر، ناو غول‌پیکر یواس‌اس جرالد آر. فورد، بزرگ‌ترین ناو هواپیمابر جهان، بندر اسپلیت در کرواسی را ترک کرد تا به سمت دریای کارائیب حرکت کند. این مأموریت به دستور مستقیم وزیر دفاع آمریکا انجام شد و بخشی از استقرار گسترده نظامی در محدوده تحت فرماندهی جنوبی ایالات متحده به‌شمار می‌رود؛ منطقه‌ای که عملیات آمریکا در آمریکای مرکزی و جنوبی را پوشش می‌دهد. در حال حاضر، بیش از ۱۰ درصد از ناوگان فعال نیروی دریایی آمریکا در همین منطقه مستقر شده‌اند که رقمی بی‌سابقه از زمان بحران موشکی کوبا در سال ۱۹۶۲ محسوب می شود.
آیا آمریکا در حال آماده‌سازی برای درگیری نظامی با ونزوئلا است؟
در هفته‌های اخیر، ایالات متحده موجی از حملات هوایی را علیه قایق‌هایی که گفته می‌شود با قاچاق مواد مخدر ارتباط دارند، آغاز کرده است. آخرین حمله در ۲۴ اکتبر موجب کشته شدن شش نفر شد و شمار کل تلفات این عملیات‌ها را به حدود ۴۳ نفر در ۱۰ حمله رساند.
با این حال، حقوق‌دانان بین‌المللی این حملات را غیرقانونی می‌دانند. دولت آمریکا مدعی است در درگیری مسلحانه با کارتل‌های مواد مخدر قرار دارد اما هیچ پشتوانه حقوقی یا مصوبه کنگره برای چنین جنگی وجود ندارد. حتی برخی فرماندهان ارشد ارتش نیز نسبت به تداوم این سیاست تردید دارند. دریادار آلوین هولسی، اعلام کرده که تا دسامبر از سمت خود کناره‌گیری می‌کند؛ اقدامی که برخی ناظران آن را نشانه اختلاف او با وزیر دفاع بر سر حملات اخیر می‌دانند.
منابع نزدیک به پنتاگون می‌گویند بخشی از این صف‌آرایی نظامی مستقیماً متوجه نیکلاس مادورو است؛ رهبر ونزوئلا که پس از شکست در انتخابات ۲۰۲۴ از انتقال قدرت خودداری کرد. دولت آمریکا او را متهم به دست داشتن در شبکه‌های مواد مخدر کرده، اما کارشناسان مستقل این ادعا را بیشتر سیاسی می‌دانند.
دونالد ترامپ که پس از بازگشت به قدرت بار دیگر سیاست خارجی تهاجمی‌تری در پیش گرفته، اخیراً از احتمال اقدام نظامی محدود علیه ونزوئلا سخن گفته و تصریح کرده است: «مقدار زیادی مواد مخدر از خاک ونزوئلا وارد آمریکا می‌شود؛ قرار است جلوی آن را از زمین هم بگیریم، نه فقط از دریا.»
این اظهارات، همراه با تحرکات گسترده نیروی دریایی، این گمانه را تقویت کرده که واشنگتن قصد دارد از دیپلماسی تهدید نظامی برای واداشتن کاراکاس به عقب‌نشینی استفاده کند.
بزرگ‌ترین تجمع نظامی از زمان بحران کوبا
به گفته تحلیلگران اندیشکده مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی در واشنگتن، استقرار فعلی ناوها و بمب‌افکن‌ها در منطقه بزرگ‌ترین آرایش نظامی آمریکا در آمریکای لاتین طی شصت سال گذشته است. سه ناوشکن همراه با ناو جرالد فورد توانایی شلیک حدود ۱۸۰ موشک کروز تاماهاک را دارند. هم‌زمان پرواز بمب‌افکن‌های B-1 و B-52 در نزدیکی سواحل ونزوئلا گزارش شده که ممکن است هدف آن بررسی سامانه‌های پدافند هوایی ونزوئلا باشد.
در ۲۶ اکتبر یکی از ناوشکن‌های آمریکایی در جزیره ترینیداد و توباگو، تنها ۱۱ کیلومتر با خاک ونزوئلا فاصله دارد، پهلو گرفت. پنتاگون این اقدام را تمرین مشترک دریایی عنوان کرده اما منابع نظامی احتمال می‌دهند این رزمایش پوششی برای نزدیک‌تر کردن نیروهای رزمی به سواحل ونزوئلا باشد.
مأموریت‌های دوگانه: از مقابله با مواد مخدر تا آماده‌سازی رزمی
وزارت دفاع آمریکا در کنار استقرار ناوها، از تشکیل کارگروه جدید مقابله با مواد مخدر به رهبری تفنگداران دریایی خبر داده است. اما واقعیت میدانی فراتر از یک عملیات ضدقاچاق است. تحلیلگران معتقدند این تحرکات بیشتر با هدف ایجاد بازدارندگی روانی و سیاسی علیه دولت مادورو طراحی شده‌اند؛ به‌ویژه در شرایطی که ونزوئلا پس از سقوط درآمدهای نفتی، بیش از هر زمان دیگری آسیب‌پذیر است.
با وجود این، احتمال وقوع جنگ تمام‌عیار پایین ارزیابی می‌شود. منابع نزدیک به پنتاگون می‌گویند گزینه‌های محتمل‌تر شامل عملیات ویژه محدود یا افزایش حملات دقیق هوایی به مراکز مشکوک به قاچاق مواد مخدر است؛ اقدامی که می‌تواند برای دولت آمریکا پیروزی سیاسی بدون درگیری زمینی تلقی شود.
در درون دولت آمریکا نیز درباره هدف این صف‌آرایی اختلاف نظر وجود دارد. برخی مشاوران امنیتی از ایده تغییر رژیم حمایت می‌کنند، در حالی که دیگران نگران درگیرشدن آمریکا در باتلاق نظامی تازه‌ای در نیمکره غربی هستند. ترامپ آشکارا از عملیات مخفی سیا علیه مادورو خبر داده است؛ برنامه‌ای که به آژانس اجازه می‌دهد عملیات مرگبار در خاک ونزوئلا انجام دهد. هدف ممکن است نه حمله مستقیم، بلکه شکستن انسجام حلقه داخلی قدرت در کاراکاس از طریق فشار چندوجهی باشد.
با این حال، پاداش ۵۰ میلیون دلاری آمریکا برای اطلاعات منجر به دستگیری مادورو تاکنون بی‌اثر مانده و نشانه‌ای از فروپاشی درونی رژیم مشاهده نمی‌شود. دولت ونزوئلا در پاسخ، حالت آماده‌باش امنیتی، بسیج نیروهای شبه‌نظامی و آماده‌سازی وضعیت اضطراری ملی را اعلام کرده است.
فریب استراتژیک یا مقدمه یک بحران واقعی؟
سناریوی دوم، ادامه حملات محدود و تبلیغاتی به‌نام مبارزه با مواد مخدر است؛ رویکردی که به دولت ترامپ اجازه می‌دهد بدون جنگ، چهره‌ای قاطع از خود ارائه دهد. اما کارشناسان یادآور می‌شوند که فنتانیل، مهم‌ترین ماده مخدر واردشده به آمریکا در مکزیک تولید می‌شود، نه ونزوئلا. بنابراین هدف‌گیری کاراکاس بیش از آنکه عملیاتی باشد، سیاسی و نمادین است.
چنین درگیری‌هایی در نیمکره غربی می‌تواند تمرکز ارتش آمریکا را از دو جبهه اصلی خود یعنی اروپا و اقیانوس آرام منحرف کند؛ مسئله‌ای که در تضاد با راهبرد رسمی پنتاگون مبنی بر تمرکز بر تهدید فزاینده چین است.
الگوبرداری از جنگ خلیج فارس؟
وزیر دفاع آمریکا، در سخنرانی اخیر خود برای فرماندهان نظامی، جنگ خلیج فارس ۱۹۹۱ را نمونه‌ای از عملیات محدود با نیروی قاطع و هدف مشخص توصیف کرد و از گسترش بی‌پایان مأموریت‌ها در ویتنام به‌عنوان خطای تاریخی یاد کرد. او معتقد است هرگونه مداخله باید کوتاه، هدفمند و با توان بالا و نه جنگی فرسایشی و پرهزینه باشد.
اما تحلیلگران هشدار می‌دهند که حتی سقوط احتمالی مادورو نیز به معنای ثبات نخواهد بود. گروه بین‌المللی بحران در گزارش خود تأکید کرده که در هر سناریوی پسامادورو، خطر درگیری داخلی و مقاومت ارتش وفادار بسیار بالاست.
ناو جرالد فورد اکنون در مسیر کارائیب قرار دارد. طبق ارزیابی مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی، این ناو به‌دلیل جایگاه راهبردی‌اش، یک دارایی استفاده‌شدنی یا از دست‌رفتنی است؛ یعنی نمی‌توان آن را برای مدت طولانی بدون مأموریت مشخص در منطقه نگه داشت. در نتیجه تا یک یا دو هفته آینده باید مشخص شود آیا مأموریت به عملیات تبدیل می‌شود یا نه.
به گفته تحلیلگران، دو نشانه کلیدی برای احتمال اقدام نظامی وجود دارد: ورود ناو جرالد فورد به آب‌های کارائیب (که اکنون در حال انجام است) و ایجاد اردوگاه‌های موقت در پورتوریکو برای استقرار احتمالی نیروهای زمینی که تاکنون مشاهده نشده است.
چشم‌انداز: بازگشت دکترین مونرو؟
تحلیلگران آمریکای لاتین می‌گویند این استقرار یادآور بازگشت به دکترین مونرو (Monroe Doctrine) است؛ سیاستی که از قرن نوزدهم، آمریکای جنوبی را حوزه نفوذ طبیعی ایالات متحده می‌دانست. واشنگتن با تکیه بر همین منطق در طول قرن بیستم در کوبا، پاناما، نیکاراگوئه و گواتمالا مداخله کرد. اکنون با حضور ناوهای هواپیمابر در کارائیب، خاطره آن دوران بار دیگر زنده شده است.
با وجود ادعای مقابله با مواد مخدر، ناظران معتقدند واشنگتن در پی نمایش قدرت ژئوپلیتیکی در برابر چین و روسیه است که در سال‌های اخیر روابط اقتصادی و نظامی خود با ونزوئلا را گسترش داده‌اند. پکن بزرگ‌ترین خریدار نفت سنگین ونزوئلا و مسکو تأمین‌کننده اصلی تسلیحات کاراکاس است. در نتیجه، هرگونه فشار نظامی بر مادورو پیامی غیرمستقیم به دو رقیب جهانی آمریکا نیز خواهد بود.
آمریکا اکنون در حال آزمودن مرز باریک میان بازدارندگی و تحریک است. یک حرکت اشتباه یا حادثه در خلیج کارائیب می‌تواند بحران دیپلماتیک یا حتی درگیری نظامی تمام‌عیار را رقم بزند. ونزوئلا نیز با اتکا به متحدان خود و شبکه‌های شبه‌نظامی، برای هر سناریویی آماده می‌شود.
با این حال، بعید است واشنگتن خواهان جنگی تمام‌عیار در آمریکای جنوبی باشد. آنچه محتمل‌تر به نظر می‌رسد، ادامه فشار چندلایه سیاسی، اطلاعاتی و نظامی برای واداشتن کاراکاس به عقب‌نشینی یا تغییر تدریجی قدرت از درون است.
در نهایت این تحرکات را باید نه نشانه آغاز جنگ بلکه بخشی از نمایش قدرت و پیام بازدارندگی آمریکا در نیمکره غربی دانست؛ پیامی که هم برای مادورو نوشته شده، هم برای پکن و مسکو.
