آنفلوآنزا و ورزش، دشمن یا درمانگر؟

دکتر الهام باقری‌یکتا*– وقتی سرماخوردگی یا آنفلوآنزا سراغمان می‌آید، معمولا در بدترین زمان ممکن است. درست وقتی تصمیم گرفته‌ایم از شنبه زندگی سالمی را شروع کنیم. هنوز کفش‌های ورزشی نو را نپوشیده‌ایم که عطسه و تب و آبریزش بینی به صف می‌شوند. طبیعی است که اولین فکر، پتو، چای داغ و خواب بی‌پایان باشد اما آیا واقعا باید مثل مجسمه‌ای از خستگی در رختخواب بمانیم، یا کمی حرکت می‌تواند کمک کند تا زودتر خوب شویم؟

بدن انسان اصولا موجودی است که از تحرک لذت می‌برد. مثل موتوری است که اگر مدتی خاموش بماند، به صدا می‌افتد. پژوهش‌ها نشان داده‌اند کسانی که فعالیت بدنی منظم با شدت متوسط دارند، کمتر سرما می‌خورند و اگر هم بگیرند، زودتر بهبود پیدا می‌کنند. ورزش باعث می‌شود سیستم ایمنی در حالت آماده باش متعادل بماند؛نه تنبل شود، نه بیش فعال.

حالا اگر ویروس در بدن مستقر شده باشد، تکلیف چیست؟ در این مرحله پزشکان معمولا از قاعده معروف «بالای گردن» حرف می‌زنند: اگر علائم فقط محدود به بینی و گلوست (مثل عطسه و آبریزش)، فعالیت سبک ضرری ندارد ولی اگر تب، بدن درد یا سرفه سینه‌ای دارید، بهتر است فرمان بدن را به خودش بسپارید و فعلا تمرین را فراموش کنید. بدن شما در این حالت در حال جنگ تمام عیار است و نیازی به باز شدن جبهه جدید ندارد.

در دوره بیماری، ورزش باید چیزی بین استراحت مطلق و دویدن ماراتن باشد یعنی پیاده‌روی آرام، حرکات کششی یا تمرینات خیلی سبک در خانه. اگر احساس کردید بدنتان پس از چند دقیقه تمرین به شدت خسته می‌شود یا علائم بازمی‌گردند، نشانه این است که هنوز زمان مناسب نیست. گوش دادن به بدن در این دوران، هوش بالاست نه تنبلی!

وقتی تب کاملا قطع شد و حال عمومی رو به بهبود رفت، می‌توان با فعالیت‌های سبک بازگشت را آغاز کرد. پیشنهاد می‌شود حداقل ۲۴ساعت بعد از پایان تب (بدون مصرف داروهای تب بر) صبر کرده، سپس با پیاده‌روی ۱۰ تا ۱۵دقیقه‌ای شروع کنید. بدن مثل موبایلی است که تازه از شارژ بیرون آمده، اگر همان اول تمام برنامه‌ها را باز کنید، سریع خالی می‌شود. پس آرام آرام پیش بروید تا انرژی واقعی برگردد.

در مورد آنفلوآنزا شرایط جدی‌تر است. برخلاف سرماخوردگی، آنفلوآنزا می‌تواند بدن را کاملا از پا بیندازد. اگر در این دوران ورزش کنید، ممکن است سیستم ایمنی را بیش از حد تحت فشار قرار دهید یا حتی خطر التهاب قلبی (میوکاردیت) را افزایش دهید. در این وضعیت بهترین تمرین صبر است. اجازه دهید بدن کاملا برنده نبرد با ویروس شود، بعد به تدریج فعالیت را آغاز کنید.

در دوران نقاهت حرکت ملایم کمک می‌کند خون بهتر جریان پیدا کند، اکسیژن بیشتری به عضلات برسد و روحیه هم سرحال‌تر شود. خیلی‌ها بعد از چند روز بیماری احساس بی‌حوصلگی می‌کنند. ورزش سبک مثل زدن دکمه «ری استارت» ذهن است. علاوه‌بر این به حفظ قدرت عضلانی و انعطاف کمک می‌کند تا بازگشت به زندگی عادی راحت‌تر شود.

نکته‌ای که کمتر به آن توجه می‌شود این است: مراقب داروهایی باشید که هنگام سرماخوردگی مصرف می‌کنید. داروهای دکونژستانت (ضداحتقان) مثل سودوافدرین (Pseudoephedrine) یا فنیلافرین (Phenylephrine) در بسیاری از قرص‌ها و شربت‌های سرماخوردگی وجود دارند. این داروها ضربان قلب و فشار خون را کمی بالا می‌برند. حالا تصور کنید در همین شرایط، ورزش را هم اضافه کنید! ترکیب این دو می‌تواند باعث تپش قلب، سرگیجه یا حتی احساس اضطراب شود بنابراین اگر از داروهای ضداحتقان استفاده می‌کنید، ورزش را فعلا سبک‌تر و کوتاه‌تر نگه دارید. مثلا به جای دویدن، فقط چند دقیقه راه بروید. بدن در این حالت به آرامش بیشتر نیاز دارد تا ضربان بیشتر.

در روزهای سرد سال هم مراقب هوای بیرون باشید. سرما می‌تواند راه‌های تنفسی را تحریک و شرایط را برای بدنی که هنوز درگیر ویروس است، بدتر کند. پس اگر می‌خواهید کمی پیاده‌روی کنید، لایه‌لایه لباس بپوشید، مسیر کوتاه انتخاب کنید و به محض احساس ضعف یا سرفه به خانه برگردید.

در نهایت همه چیز به تعادل برمی‌گردد. فعالیت بدنی منظم در روزهای سالمی بهترین سپر دفاعی شما در برابر ویروس‌هاست و در روزهای بیماری، صبر و ملایمت بهترین درمان. اگر بدن درد، تپش قلب غیرعادی، تنگی نفس یا خستگی ماندگار دارید، فعالیت را متوقف و با پزشک مشورت کنید.

ورزش در دوران سلامت مثل سرمایه‌گذاری بلندمدت برای بدن است اما در دوران بیماری باید مثل یک حساب بانکی محتاط رفتار کرد؛ نه خرج زیاد، نه برداشت ناگهانی. بدن شما دقیقا می‌داند چه وقت به استراحت نیاز دارد و چه وقت به حرکت. کافی است کمی به حرفش گوش بدهید.

به زبان ساده، ورزش مثل یک دوست صبور است؛ وقتی حالتان خوب است، همراهتان می‌دود و وقتی مریض می‌شوید، می‌گوید «نگران نباش، من همینجا منتظرم تا دوباره با هم بدویم.»

* دکترای تخصصی فیزیوتراپی و توانبخشی