رشد بورس برای تامین کسری بودجه یا پایان ترس‌ها؟
جهان صنعت – با اعلام بازگشت تحریم‌ها بسیاری از تحلیلگران بازار بورس انتظار داشتند بازار سهام ایران با سقوطی جدی روبه‌رو شود اما خلاف پیش‌بینی‌ها شاخص بورس تهران در روزهای پس از «اسنپ‌بک» به شکلی غیرمنتظره سبز شده و رکوردهایی تازه ثبت کرد. این اتفاق در حالی رخ داد که بازار طلا و ارز از قبل با جهش مواجه شده بود و در حالی که بازارسرمایه واکنشی آرام و حتی مثبت نشان می‌داد و بعد یک‌باره اسنپ‌بک و یک‌باره هجوم رنگ سبز به تابلو؛ چرا؟ آیا بورس تهران به مرحله‌ای از بلوغ رسیده که تحریم‌ها را پیش‌خور کرده و با ثبات به مسیر خود ادامه دهد یا این رشد صرفا نمایش دولت برای تامین کسری بودجه است؟
پیش‌خور شدن ترس‌ها در بورس
رضا عباسی، کارشناس بازارسرمایه در مورد مسیر سبز جدید در بازارسرمایه می‌گوید ترس بازار از اتفاقات اقتصادی و بین‌المللی زودتر تخلیه شده است. او می‌گوید: تعدیل قیمت‌ها پیش از اعلام تحریم‌ها رخ داده و اکنون بازار در وضعیتی به‌سر‌می‌برد که بسیاری از ریسک‌ها را پشت سر گذاشته است. اوضاع بورس برای ماه‌های آینده را پرریسک نمی‌بینم و حتی می‌توان گفت که بازار بورس رشد خواهد داشت و همچنان مثبت باقی خواهد‌ماند. ارزش واقعی شرکت‌های بورسی ایران بسیار بیشتر از قیمت فعلی سهام‌شان است و به همین دلیل پیش‌بینی می‌کنم که بازار به رشد ادامه خواهد داد.
ارزش بالای بنگاه‌های بورسی
به گزارش ایسنا، این تحلیل که بازار ترس‌هایش را از قبل به قیمت‌ها منطبق کرده و حالا دیگر دوران رشد است تحلیل کمیابی نبوده و بردی برزینی، فعال دیگری در بازارسرمایه هم همین استدلال را در مورد رشد بورس تکرار کرده و می‌گوید قیمت‌های سهام فعلا به صورت تصنعی پایین نگه داشته شده است. اگر ارزش دلاری بنگاه‌ها را با هزینه‌ای که امروز باید برای ساخت آنها پرداخت کرد مقایسه کنید متوجه می‌شوید که ارزش این بنگاه‌ها از قیمت‌های آنها بسیار بیشتر است. مثلا فولاد مبارکه که یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های بورسی ایران است و امروز تنها ۳۳۰میلیون دلار ارزشگذاری شده در حالی که اگر کسی بخواهد چنین کارخانه‌ای با این ظرفیت تولید بسازد حداقل به ۲۰میلیارد دلار سرمایه نیاز داشته و این یعنی بازار تا ۱۰ برابر ظرفیت رشد دارد.
او بر این باور است که با اندکی حمایت و تشویق سهامداران می‌توان شاهد بازاری «پربازده و باثبات» بود اما تحریم‌ها چطور؟ پاسخ او این است که ما مسیر تحریم را قبلا تجربه کرده‌ایم. کشور یاد گرفته چگونه از آسیب‌های آن کم کند. با حمایت دولت بازار آسیب نخواهد دید.
واکنش عقلانی یا دستکاری سازمان‌یافته؟
در مقابل برخی مدیران و کارشناسان باسابقه بازار دیدگاه محتاطانه‌تری دارند. فردین آقابزرگی، مدیر یکی از شرکت‌های سبدگردان بورس ایران معتقد است که جهش اخیر شاخص نه محصول عقلانیت بازار بلکه نتیجه نقش‌آفرینی «بازیگر بزرگ» است. در شرایطی که انتظار می‌رفت بورس در سطحی باثبات باقی بماند یک‌باره با شتابی عجیب مثبت شد. این نشانه دخالت بازیگر بزرگ بازار است؛ یعنی حاکمیت و نهادهای وابسته به دولت که منابع را تجهیز کرده تا نشان دهند تحریم‌ها اثری بر اقتصاد نداشته است.
او با اشاره به رشد صفر شاخص از ابتدای سال می‌گوید: بورس از اول سال تاکنون هیچ بازدهی واقعی نداشته اما ناگهان ظرف چند روز جهش می‌کند. این حرکت طبیعی بازار نبوده بلکه پیامی سیاسی دارد.
دولتِ سهامدار، داور یا بازیکن؟
گفته می‌شود که بیش از ۸۰درصد شرکت‌های بورسی ایران به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم در اختیار دولت و نهادهای شبه‌دولتی هستند. این ساختار از دید کارشناسان یکی از چالش‌های اصلی بازارسرمایه است. آقابزرگی در این‌باره می‌گوید در هیچ‌بازار آزادی در دنیا چنین سهمی از دولت دیده نمی‌شود. وقتی دولت هم سهامدار بزرگ است، هم ناظر و هم قانونگذار نمی‌توان انتظار شفافیت داشت. سازمان بورس باید مدافع سهامداران خرد باشد اما درعمل یکی از بازوهای اجرایی دولت شده است.
او یادآوری می‌کند که طبق قانون بازار اوراق بهادار سازمان بورس موظف است از حقوق سهامداران خرد در برابر تصمیماتی که به زیان آنان است دفاع کند. با این حال نبود نهادهای خودانتظام و انجمن‌های‌مستقل سبب شده تا سرمایه‌گذاران کوچک در عمل «بی‌پناه» بمانند.
رشد بورس؛ واقعی یا بودجه‌ای؟
یکی از نکات کلیدی در تحلیل رشد اخیر بورس به مساله کسری بودجه دولت بازمی‌گردد. گفته می‌شود که دولت در سال جاری حدود ۸۰۰همت(حدود ۷میلیارد دلار) کسری بودجه دارد و برای جبران آن باید اوراق قرضه منتشر کند.
آقابزرگی در این باره می‌گوید: یکی از دلایل سبز شدن بورس بعد از تحریم‌ها همین است. دولت نیاز دارد نشان دهد بازارسرمایه وضعیت خوبی داشته تا بتواند اوراق خود را فروخته و کسری بودجه را پوشش دهد. وقتی شاخص‌ها مثبت باشند شرکت‌های دولتی راحت‌تر منابع مالی جذب می‌کنند. به باور او این تاکتیک موقت است و نمی‌تواند به رشد پایدار منجر شود چراکه با خروج مداوم پول حقیقی و بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران خرد پایه بازار تضعیف می‌شود.
سرمایه‌گذاران حقیقی؛ غایبان بزرگ بازار
یکی از شاخص‌های کلیدی سلامت بازار جریان ورود یا خروج پول حقیقی است. در ماه‌های اخیر اگرچه گه‌گاه شاهد ورود کوتاه‌مدت پول هوشمند بوده‌ایم اما در مجموع آنچه از بازار بر می‌آید این است که روند خروج سرمایه حقیقی ادامه دارد. این خروج سرمایه در اقتصاد به معنی و در نتیجه بی‌اعتمادی است.
به گفته آقابزرگی سال‌هاست در بدنه تصمیم‌گیری اقتصادی کشور نگاهی وجود دارد که می‌خواهد سهامداران خرد از بازار حذف شده تا نوسان‌گیری و اعتراض‌های جمعی کمتر شود. این نگاه اشتباه است و موجب کوچک شدن بخش خصوصی و انحصار بیشتر دولت می‌شود.
او یادآوری می‌کند که در حالی که در کشورهای توسعه‌یافته ده‌ها انجمن و نهاد تخصصی برای حمایت از فعالان بازار وجود دارد در ایران تنها دو کانون رسمی مرتبط با بازارسرمایه فعالیت دارند که آنها نیز مستقیما زیر نظر سازمان بورس هستند. وقتی هیچ‌نهادی برای حمایت از سرمایه‌گذاران و سرمایه‌های خرد وجود ندارد بازار عملا به بازیچه‌ای در اختیار قدرتمند‌ترین بازیگران تبدیل می‌شود.
