پاتک طالبان به اسلام‌آباد
جهان‌صنعت – درگیری‌های مرزی افغانستان و پاکستان در امتداد «خط دیورند» به مرحله جدیدی رسیده است. این تنش‌ها که با حمله هوایی پاکستان به داخل خاک افغانستان آغاز شد، اکنون با عملیات زمینی گسترده حکومت سرپرست طالبان و ادعای تصرف پایگاه‌های مرزی پاکستان وارد فاز تازه‌ای شده است. در این میان جامعه بین‌المللی از دو طرف می‌خواهد با خویشتنداری و گفت‌وگو، تنش‌ها را کاهش دهند. در پی حملات هوایی اخیر پاکستان به کابل که ادعا شد بر اثر آن «نورولی محسود»، رهبر گروه تحریک طالبان پاکستان (TTP) کشته شده است، تنش‌های بین دو کشور همسایه به شدت افزایش یافته و درگیری‌های گسترده‌ای در امتداد خط مرزی دیورند رخ داده است. این تحولات نشان‌دهنده تنش‌های عمیق تاریخی و چالش‌های امنیتی پیچیده در منطقه است. خط دیورند که در سال ۱۸۹۳ میلادی توسط انگلیس تعیین شد، مرز سیاسی میان افغانستان و پاکستان را تشکیل می‌دهد و همواره به عنوان یک موضوع مناقشه‌برانگیز و عامل تنش‌های تاریخی بین دو کشور تلقی شده است.
آغاز چرخه درگیری؛ از آسمان تا زمین
این دور جدید از تنش‌ها پس از آن شعله‌ور شد که براساس گزارش‌های متعدد، نیروی هوایی پاکستان در تاریخ ۱۷مهرماه (۹ اکتبر) حملاتی را در کابل و چند ولایت مرزی افغانستان از جمله پکتیکا، خوست و ننگرهار انجام داد. مقامات پاکستانی با خودداری از تایید یا تکذیب مستقیم این حمله، بر «حق دفاع از امنیت خود» تاکید و هدف آن را عناصر گروه «تحریک طالبان پاکستان» (TTP) عنوان کردند. در مقابل حکومت سرپرست افغانستان این اقدام را به عنوان «نقض آشکار حاکمیت ملی و قوانین بین‌المللی» محکوم کرد.
عملیات تلافی‌جویانه طالبان و ادعای پیشروی مرزی
در پاسخ به این حمله، نیروهای طالبان در شبانگاه ۱۹مهر (۱۱ و ۱۲اکتبر) حملات گسترده‌ای را علیه مواضع مرزی پاکستان در امتداد خط دیورند آغاز کردند. وزارت دفاع افغانستان در بیانیه‌ای اعلام کرد این عملیات، پاسخی به «نقض مکرر حریم هوایی» توسط پاکستان بوده است. به گزارش ایرنا، براساس ادعاهای منابع وابسته به طالبان که از سوی رسانه‌های مختلف گزارش شده، نیروهای آنان موفق به تصرف چندین پاسگاه مرزی پاکستان در ولایت‌های مختلف از جمله کنر، ننگرهار و هلمند شده‌اند. برخی از این گزارش‌ها حتی از عقب‌نشینی نیروهای پاکستانی در برخی مناطق و ورود طالبان به عمق ۱۰کیلومتری خاک پاکستان خبر می‌دهند.
روایت‌های متعارض و واکنش‌های دیپلماتیک
از سوی دیگر پاکستان به شدت حملات مرزی طالبان را محکوم کرده و آن را «اقدام تجاوزکارانه» خوانده است. وزیر کشور پاکستان تاکید کرد که پاکستان «پاسخ کوبنده و دقیق» به این اقدامات خواهد داد. منابع امنیتی پاکستانی نیز ادعا کردند که در عملیات متقابل خود، یک پایگاه کلیدی طالبان به نام «منوجبا» را منهدم و ۱۹پایگاه دیگر را به تصرف درآورده‌اند. این تنش‌ها با واکنش‌های بین‌المللی همراه بوده است. سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران با ابراز نگرانی بر ضرورت احترام متقابل به تمامیت سرزمینی تاکید و اعلام کرد که ایران آماده هرگونه مساعدت برای کاهش تنش بین این دو کشور همسایه و مسلمان است. عربستان سعودی نیز از طرفین خواست تا با خویشتنداری و در پیش گرفتن گفت‌وگو، از تشدید تنش‌ها خودداری کنند.
چشم‌انداز بحران؛ جنگ یا گفت‌وگو؟
به اعتقاد تحلیلگران تحولات اخیر نشان‌دهنده وجود تنش‌های عمیق تاریخی و چالش‌های امنیتی در منطقه است. وجود گروه‌های تروریستی: گروه‌های تروریستی مانند TTP که در هر دو کشور فعال هستند، منجر به ایجاد تنش‌های بین دو کشور شده‌اند. هر دو کشور یکدیگر را به حمایت از این گروه‌ها متهم می‌کنند.
مسائل مرزی: خط دیورند به عنوان مرز تاریخی میان افغانستان و پاکستان همواره مورد مناقشه بوده است. این خط نه‌تنها به عنوان یک مرز سیاسی، بلکه به‌عنوان یک خط فرهنگی و اجتماعی نیز عمل می‌کند که پیوندهای عمیق‌تری میان مردم دو طرف دارد.
عدم اعتماد متقابل: سیاست‌های ناپایدار و عدم اعتماد میان دو کشور به تشدید تنش‌ها کمک کرده است. هر دو طرف به جای دیپلماسی، به اقدامات نظامی و تنش‌آفرینی روی آورده‌اند که فقط وضعیت را بدتر می‌کند. اگرچه وزارت دفاع افغانستان پایان عملیات خود را اعلام کرده اما پاکستان تاکید دارد که عملیات انتقام‌جویانه خود را «با قدرت تمام ادامه خواهد داد». با این حال تحلیلگران تاکید می‌کنند که «جنگ و درگیری بزرگ به نفع هیچ‌کدام از دو کشور نیست» چراکه اقتصاد هر دو وضعیت مطلوبی ندارد و یک جنگ فرسایشی می‌تواند تبعات بسیار بدی برای مردم آنان داشته باشد. در همین راستا مقامات دو کشور نیز بر اهمیت «مذاکره و دیپلماسی» به عنوان کلید حل مشکلات تاکید کرده‌اند.
