پیامدهای حذف ارز ترجیحی بر بازار تجهیزات پزشکی
جهان‌صنعت- در حالی که حدود یک‌میلیارد دلار ارز ترجیحی سالانه به حوزه تجهیزات پزشکی کشور اختصاص می‌یابد چالش‌های تامین و توزیع این ارز همچنان از دغدغه‌های اصلی صنعت سلامت ایران است. مدیرکل تجهیزات و ملزومات پزشکی سازمان غذا و دارو با اشاره به اینکه تخصیص ارز به کالا و نه به شرکت‌ها صورت می‌گیرد، تاکید کرد که فرآیند تخصیص ارز براساس نیاز واقعی کشور، سابقه واردات و اولویت‌های استراتژیک انجام می‌شود. با حذف ارز ترجیحی در سال‌های اخیر قیمت دستگاه‌های تشخیصی مانند سی‌تی‌اسکن افزایش قابل‌توجهی یافته و مراکز درمانی مجبور به استفاده از کمک خیرین برای تامین این تجهیزات شده‌اند. در این میان خدمات پس از فروش و نگهداری تجهیزات به عنوان یکی از اولویت‌های اصلی وزارت بهداشت مطرح است.
همچنین ذخایر استراتژیک تجهیزات پزشکی که برای مواقع بحرانی و اضطراری در نظر گرفته شده‌اند تا دوماه آینده به انبارهای وزارت بهداشت منتقل خواهند شد. با وجود مشکلات ناشی از تحریم‌ها و کمبود نقدینگی تولیدکنندگان داخلی در حوزه تجهیزات پزشکی توانسته‌اند سهمی ۴۰درصدی از بازار را پوشش دهند و در بخش کالاهای مصرفی این رقم به ۷۰تا ۸۰درصد می‌رسد. برگزاری نمایشگاه«ایران‌مد۲۰۲۵» با هدف نمایش توانمندی‌های داخلی و تسهیل ارتباط میان صنعت و دانشگاه‌ها فرصتی است تا علاوه بر معرفی ظرفیت‌ها، مشکلات و نیازهای این حوزه به مسوولان منتقل شود. در نهایت فعالان این صنعت بر ضرورت حمایت بیشتر و تسویه منظم مطالبات تاکید دارند تا صنعت تجهیزات پزشکی بتواند در شرایط سخت فعلی به تامین نیازهای کشور ادامه دهد.
در این راستا نشست خبری نمایشگاه تجهیزات پزشکی، دندانپزشکی، آزمایشگاهی و ملزومات دارویی (ایران‌مد۲۰۲۵) با حضور سعیدرضا شاهمرادی، مدیرکل تجهیزات و ملزومات پزشکی سازمان غذا و دارو و جلیل سعیدلو رییس انجمن تولیدکنندگان تجهیزات پزشکی در سازمان غذا و دارو برگزار شد.
افزایش قیمت دستگاه‌های تشخیصی برای بیمارستان‌ها در پی حذف ارز ترجیحی
سعیدرضا شاهمرادی، مدیرکل تجهیزات و ملزومات پزشکی سازمان غذا و دارو در نشست خبری برگزاری نمایشگاه تجهیزات پزشکی، دندانپزشکی، آزمایشگاهی و ملزومات دارویی(ایران‌مد) که در سازمان غذا و دارو برگزار شد، اظهار کرد: اقلام مصرفی بیشترین ارزبری را در حوزه تجهیزات پزشکی دارند که سالانه یک‌میلیارد دلار ارز ترجیحی دریافت می‌کنند. ۳۰۰تا۴۰۰میلیون‌دلار نیز در حوزه دستگاه‌های تجهیزات ارزبری داریم که باتوجه به اینکه نرخ ارز این دستگاه‌ها از سال گذشته دیگر ترجیحی نیست قیمت برخی دستگاه‌های تجهیزاتی مانند سی‌تی‌اسکن به حدی گران شده که مراکز درمانی برای خریداری آنها از ظرفیت خیرین استفاده می‌کنند.
وی افزود: ما به خدمات پس از فروش دستگاه‌ها نیاز داریم تا دستگاه‌های مراکز درمانی به روز شوند و تامین قطعات یدکی دستگاه‌ها یکی از اولویت‌های سازمان است.
شاهمرادی درباره توجه به شرکت‌های کوچک‌تر در حوزه تولید تجهیزات پزشکی بیان کرد: ما مخالف این نیستیم که شرکت‌های کوچک خود را معرفی کنند و انجمن‌ها باید پاویونی برای شرکت‌ها کوچک در نظر بگیرند تا بازدیدکنندگان بیشتری به سوی این شرکت‌ها هدایت شوند. در کشوری مانند آلمان و امارات سالانه یک نمایشگاه تجهیزات پزشکی برگزار می‌شود اما در کشور ما چند نمایشگاه در دانشگاه‌های مختلف برگزار می‌شود که علاوه بر تحمیل هزینه به شرکت‌ها و کشور زحمات زیادی برای شرکت‌ها به همراه دارد.
وی افزود: یکی از مهم‌ترین دلایل برگزاری نمایشگاه ایران‌مد نمایش توانمندی‌های کشور در عرصه تامین تجهیزات پزشکی است و در عین حال حل مشکلات صنعت نیز در این نمایشگاه موردتوجه قرار دارد زیرا نمایشگاه‌ها بهترین فرصت برای اطلاع مسوولان از مشکلات تولیدکنندگان است.
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر دلیل تخصیص ارز بیشتر به برخی شرکت‌های تجهیزات پزشکی نسبت به سایر شرکت‌ها نیز توضیح داد: ما براساس میانگین واردات ماه‌های گذشته برای هر کالا مشخص می‌کنیم که چه حجم از واردات نیاز داریم. خروجی از سامانه تی‌تک براساس الگوی مشخصی است و توزیع ارز بین شرکت‌ها براساس نیاز کشور، سابقه واردات و دسته‌بندی کالاها اولویت‌بندی می‌شود. وقتی کالایی از گمرک ترخیص می‌شود در سامانه انبار مجازی شرکت مشخص می‌شود و براساس برچسب اصالتی که به آن تعلق گرفته کالا ردیابی می‌شود که امکان رصد واردات و مصرف کالا را فراهم می‌کند.
شاهمرادی با اشاره به وجود بیش از ۱۸۰۰شرکت تجهیزات پزشکی در کشور گفت: ۴۰درصد حجم ارزی بازار توسط تولید داخل پوشش داده می‌شود. آمار دقیقی از تجهیزات پزشکی فرسوده نداریم اما شرکت‌هایی دانش‌بنیان ایجاد شده‌اند که کار آنها اورهال و نوسازی تجهیزات بیمارستانی است و در حوزه‌های مختلف فعالیت می‌کنند تا در تامین دستگاه‌های موردنیاز در بیمارستان‌ها دچار مشکل نشویم.
تامین ذخایر تجهیزات پزشکی حیاتی برای انبارهای وزارت بهداشت تا ۲ماه آینده
سعیدرضا شاهمرادی در خصوص وضعیت ذخایر استراتژیک تجهیزات پزشکی برای مواقع ضروری و بحرانی اظهار کرد: ما از سال گذشته با مشورت دانشگاه‌های علوم پزشکی، معاونت درمان و وزارت بهداشت فهرستی تهیه کرده‌ایم: بخش اول مربوط به تجهیزات حیاتی است؛ تجهیزاتی که بیشتر در شرایط جنگی یا مواقع اضطراری مورد استفاده قرار می‌گیرند و بخش دوم تجهیزاتی که نبود آنها می‌تواند منجر به مرگ‌ومیر شود. در بخش تجهیزات حیاتی حدود ۳۴قلم تجهیزات به‌عنوان اقلام استراتژیک شناسایی شده‌اند و خوشبختانه در حوزه تامین تجهیزات حیاتی در حال حاضر مشکل خاصی وجود ندارد.
وی افزود: ذخیره‌سازی این اقلام به میزان کافی انجام شده، مجوزهای لازم صادر شده و بخش قابل‌توجهی از کالاها نیز وارد کشور شده است. مدیرکل تجهیزات پزشکی سازمان غذا و دارو با بیان اینکه درباره سایر اقلام ذخیره استراتژیک فرآیند خرید آغاز شده و قراردادها منعقد شده است،تصریح کرد: براساس برنامه‌ریزی انجام‌شده نهایی‌سازی این قراردادها در هفته جاری و هفته آینده انجام خواهد شد. وی خاطرنشان کرد: حداکثر ظرف دوماه آینده تمامی کالاهای مربوط به ذخایر استراتژیک تجهیزات پزشکی به انبارهای وزارت بهداشت منتقل خواهند شد.
واردات تجهیزات پزشکی در شرایط تحریم
شاهمرادی در پاسخ به پرسش «جهان‌صنعت» در خصوص اینکه در نیمه‌نخست سال۱۴۰۴ حدود ۲۶۳میلیون‌دلار معادل ۶۲درصد کل ارز تخصیصی در حوزه تجهیزات و ملزومات پزشکی تنها به ۲۰شرکت اختصاص یافته است، معیار این سطح از تمرکز در تخصیص ارز چه بوده است؟ آیا شاخص‌هایی مانند نیاز فوری، سابقه واردات یا وابستگی نهادی مبنا قرار گرفته یا خیر؟ این شرکت‌ها دقیقا برای چه نوع کالاهایی ارز دریافت کرده‌اند و سهم اقلام سرمایه‌ای(مانند دستگاه‌های تصویربرداری و آی‌سی‌یو) در مقایسه با اقلام مصرفی(مثل کیت‌های آزمایشگاهی یا سرنگ‌ها) چقدر است؟ گفت: به‌طور کلی حدود یک‌میلیارد دلار ارز ترجیحی در حوزه تجهیزات پزشکی تخصیص یافته که بخشی از آن مربوط به همین شرکت‌هاست. اینکه ۲۰شرکت نخست در صدر فهرست قرار گرفته‌اند نیاز به بررسی دقیق دارد اما بسیاری از آنها شرکت‌های بزرگ و باسابقه در حوزه تجهیزات پزشکی هستند که از گذشته در این عرصه فعال بوده‌اند و تنوع کالایی بالایی دارند. بنابراین اگر شرکتی بیش از سایرین ارز دریافت کرده دلیلش آن است که اقلام و خدمات متنوع‌تری ارائه می‌دهد. ماهیت فنی کالا، نیاز مراکز درمانی و ضرورت‌های استراتژیک کشور از عوامل تعیین‌کننده در این تخصیص‌ها بوده است. در شرایط محدودیت منابع ارزی این موضوع به‌صورت تخصصی و با در نظر گرفتن اولویت‌ها بررسی می‌شود. گزارشی از ورود کالاها به گمرک و توزیع آنها در مراکز درمانی نیز موجود است و امکان دسترسی برای شفافیت عمومی هم وجود دارد.
وی در ادامه اضافه کرد: بانک مرکزی در فرآیند تخصیص ارز از سامانه‌های مختلفی استفاده می‌کند. براساس میانگین واردات سال‌های گذشته حجم واردات هر کالا مشخص است. اطلاعات ثبت سفارش‌ها از سامانه«TTAC» استخراج و براساس الگویی دقیق دسته‌بندی می‌شود؛ به‌عنوان نمونه کالاهای مرتبط با اعصاب، گوارش یا سایر حوزه‌ها به‌صورت سیستمی و نه دستی طبقه‌بندی می‌شوند. سپس نیاز کشور و سابقه واردات در نظر گرفته شده و فهرست به بانک مرکزی معرفی می‌شود.
در سامانه‌های مربوط مسیر ورود کالا تا مرحله فروش قابل ردیابی است. با استفاده از برچسب‌اصالت مشخص می‌شود هر کالا چه ارزی دریافت کرده، به کدام مرکز درمانی فروخته شده و با چه قیمتی عرضه شده است. به جرأت می‌توان گفت چنین سطحی از شفافیت در هیچ دستگاه اجرایی دیگری وجود ندارد. در سال گذشته حدود یک‌میلیارد دلار ارز ترجیحی برای اقلام مصرفی تخصیص یافته است. در حوزه تجهیزات سرمایه‌ای نیز حدود ۳۰۰تا۴۰۰میلیون‌دلار ارز تخصیص پیدا کرده است. با توجه به حذف ارز ترجیحی و تغییر نرخ‌ها واردات تجهیزات سنگین برای مراکز درمانی دشوارتر شده و اغلب با کمک خیرین انجام می‌شود. درعین‌حال همچنان خدمات پس از فروش و نگهداری دستگاه‌ها از اولویت‌های اصلی حوزه تجهیزات پزشکی است.
باید توجه داشت که ارز به کالا تخصیص می‌یابد نه به شرکت. ممکن است شرکتی که تازه وارد بازار شده برای کالایی خاص ارز دریافت کند اما میزان آن با نیاز واقعی کشور سنجیده می‌شود. در تمام دوران کاری من از دهه۶۰ تاکنون هیچ‌گاه ارز بدون در نظر گرفتن نیاز واقعی کالا تخصیص نیافته است. ما باید پیش‌بینی کنیم تا دچار کمبود نشویم؛ تخصیص ارز امروز برای جلوگیری از کمبودهای فرداست. بنابراین لازم است پرسش‌ها را با در نظر گرفتن این واقعیت مطرح کنیم که هدف تامین نیاز مردم و پایداری بازار درمان است. تولیدکنندگان و واردکنندگان هردو در شرایط سخت تحریم فعالیت می‌کنند و باید از آنها حمایت و دلگرمی داده شود. وارد کردن حتی یک‌دستگاه یا کیت پزشکی در این شرایط دشوار است. بنابراین به جای تمرکز بر نام شرکت‌ها باید به نیاز کشور و تداوم خدمات درمانی توجه کرد.
جلیل سعیدلو، رییس هیات مدیره انجمن تولیدکننگان تجهیزات پزشکی نیز در این نشست خبری اظهار کرد: نمایشگاه ایران‌مد برای سومین‌بار در شهر آفتاب برگزار خواهد شد. در دو دوره گذشته با ارزیابی صورت گرفته مشخص شد که نمایشگاه بازتاب و اثربخشی خوبی داشت و شرکت‌کنندگان در این نمایشگاه رضایتمندی داشتند. این نمایشگاه توانمندی کشور را در حوزه تولید و تامین تجهیزات پزشکی به نمایش خواهد گذاشت.
وی با بیان اینکه امروزه سیستم درمان بدون تجهیزات پزشکی قابل تصور نیست، افزود: از ابتدای ورود بیمار به مجموعه درمانی اثر تجهیزات پزشکی خود را نمایان می‌کند. ما در منطقه جزو کشورهای پیشرو در حوزه تامین و تولید بوده‌ایم و الان در حوزه تجهیزات دستگاهی بین ۴۰تا۵۰درصد تجهیزات موردنیاز کشور توسط تولیدکنندگان داخلی تولید می‌شود و در حوزه کالاهای مصرفی ۷۰تا۸۰درصد تامین محصولات از مسیر تولید داخلی است.
وی ادامه داد: اگر صنعت تجهیزات پزشکی وجود نداشت قطعا میزان مرگ و میر ناشی از نبود تجهیزات بسیار بیشتر می‌شد. صنعت تجهیزات پزشکی در شرایط بحرانی و سختی که پیش رو دارد به تولید می‌پردازند و در خدمت مردم و جامعه است.
مریم قاسمی، دبیر انجمن تولیدکنندگان تجهیزات پزشکی نیز در ادامه این نشست خبری بیان کرد: نمایشگاه ایران‌مد ۱۷مهرماه در شهر آفتاب برگزار می‌شود و تا ۲۰مهرماه ادامه دارد. حضور ۳۰۰شرکت در این نمایشگاه قطعی شده و کارگاه‌ها و کلاس‌های آموزشی نیز در قالب این نمایشگاه برگزار می‌شود و ارتباط صنعت با دانشگاه و ارائه ایده نخبگان مورد توجه قرار گرفته است. در حاشیه نمایشگاه به مشکلات صنف نیز پرداخته خواهد شد.
وی افزود: اگر مساله نقدینگی صنعت تجهیزات پزشکی برطرف شود هیچ تولیدکننده‌ای نیاز و تمایل به دریافت ارز ترجیحی نخواهد داشت. اگر بتوانیم مساله مطالبات و نقدینگی را حل کنیم این چالش‌ها حل می‌شود. اصلی‌ترین مساله تولیدکنندگان و واردکنندگان تجهیزات پزشکی منظم شدن پرداخت‌ها و تامین نقدینگی موردنیاز برای صنعت است.
امید شهبندی، رییس کارگروه مطالبات تامین‌کنندگان تجهیزات پزشکی نیز در ادامه با بیان اینکه بدون پرداخت منظم تامین تجهیزات پزشکی دچار مشکل می‌شود، گفت: تسویه منظم مطالبات نه فقط یک تعهد مالی بلکه یک ضرورت ملی است. وی ادامه داد: در حال حاضر میزان مطالبات تامین‌کنندگان تجهیزات پزشکی تا پایان شهریورماه به ۲۵همت رسیده و عمق مطالبات به ۵۰۰روز رسیده است.
همچنین علی‌پور، عضو انجمن تولیدکنندگان تجهیزات پزشکی گفت: برنامه‌های علمی در حاشیه برگزاری نمایشگاه ایران‌مد برپا خواهد شد. عباس براتی نایب‌رییس اتحادیه بازرگانان نیز خاطرنشان کرد: در این شرایط کارهای بازرگانی به دلیل تحریم‌های ناجوانمردانه و عدم انتقال پول سخت است اما اتحادیه در کنار تولیدکنندگان تجهیزات پزشکی است.
