جان امدادگر؛ تاوان صعودهای بی‌ضابطه و خدمات امدادی رایگان
هما میرزایی– صبح روز یازدهم مهرماه هلیکوپتر امدادی هلال‌احمر برای نجات یک زن کوهنورد که در ارتفاعات اشترانکوه گرفتار شده و درخواست کمک کرده بود به منطقه اعزام اما در حین ماموریت دچار سانحه شد و خلبان جان خود را از دست داد و هشت عضو دیگر تیم امداد و نجات نیز دچار مصدومیت‌هایی شدند. براساس اعلام مدیر امداد و نجات استان لرستان شش تیم امدادی به محل اعزام شدند تا مجروحان را به پایین کوه منتقل کنند.
هزینه‌تراشی برخی کوهنوردان برای هلال‌احمر
طبق گزارش‌ها، این کوهنورد در مسیر صعود به قله از تیم خود جدا شده و در مسیری اشتباه به حرکتش ادامه می‌داده است و همین اتفاق به اضافه نداشتن تجهیزات و خوراکی‌های لازم و همچنین صعب‌العبور بودن مسیر باعث بروز چنین حادثه‌ای شده است. اتفاقاتی از این دست در یکی، دو سال گذشته باعث انتقادات فراوانی از سوی مردم نسبت به عملکرد کوهنوردان شده و بسیاری بی‌احتیاطی این افراد را عامل هزینه‌تراشی جانی و مالی برای تیم‌های امدادی هلال‌احمر می‌دانند. رییس سازمان امداد و نجات جمعیت هلال‌احمر می‌گوید: «شماره۱۱۲ را برای امدادرسانی به کوهنوردانی که در ارتفاعات و مناطق صعب‌العبور دچار حادثه شده و در وضعیت بحرانی بین مرگ و زندگی قرار دارند اعلام کرده‌ایم اما گاهی تماس‌هایی گرفته می‌شود و درخواست بالگرد امداد می‌کنند و وقتی امدادگران ما به محل می‌رسند متوجه می‌شوند وضعیت کوهنورد موردنظر بحرانی نبوده بلکه فقط دچار ضعف و خستگی شده و برای اعزام به پایین درخواست بالگرد کرده‌اند. حال آنکه امدادرسانی با بالگرد مستلزم مقدمات بسیار و هزینه هنگفتی است.» رییس اداره اورژانس هوایی سازمان اورژانس کشور نیز هزینه‌های قرارداد و نگهداری هر هلیکوپتر را اینگونه اعلام کرده است: « هزینه قرارداد هر بالگرد سالانه حدود ۵ تا ۶میلیارد تومان است. به‌طور مثال در استان تهران دو بالگرد فعال داریم که هزینه سالانه آنها حدود ۷۲میلیارد تومان برآورد می‌شود. اگر یک بالگرد در ماه ۱۲ماموریت انجام دهد، هزینه هر ماموریت براساس تقسیم این مبلغ محاسبه می‌شود.»
هر هفته ۱۰هزار نفر به دماوند صعود می‌کنند!
تب کوهنوردی چندین سال است که بین ورزشکاران و حتی مردم عادی که تجربه ورزشی آنچنانی ندارند، فراگیر شده است. طبق آخرین آمارهای رسمی اعلام‌شده در دو روز آخر هفته به طور میانگین بین ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰نفر تنها به قله دماوند صعود می‌کنند که این رقم با احتساب کل روزهای هفته به ۸ تا ۱۰هزار نفر می‌رسد؛ آماری که نشان از محبوبیت روزافزون این رشته سخت و چالشی در میان مردم دارد اما نکته اینجاست که بسیاری از این افراد بدون آگاهی از پیش‌نیازهای اولیه و مخاطرات مسیر قدم در این راه می‌گذارند. بی‌توجهی به زمان مناسب برای صعود، عدم تهیه تجهیزات کافی به دلیل قیمت بالا، عدم دریافت آموزش و اصرار بر تک‌روی در مسیر از عمده‌ترین دلایل به خطر افتادن جان کوهنوردان و درخواست کمک از گروه‌های امدادی است. حمید مساعدیان، مسوول کمیته امداد و نجات فدراسیون کوهنوردی در مورد تعداد فوتی‌ها می‌گوید: «در سال گذشته تقریبا
۸ یا ۹مرگ در قله دماوند داشتیم. امسال تا روز ۲۰شهریور‌ماه تقریبا پنج نفر فوتی در دماوند داشتیم.» زمستان سال گذشته بود که خبر گیر افتادن چهار کوهنورد در مسیر صعود به قله دماوند به سرتیتر خبرهای روز تبدیل شد. دو نفر در مسیر جان خود را از دست دادند و ردی از دو نفر دیگر نیز به دست نیامد. مدیر تیم‌های عملیاتی سازمان امدادونجات در همان زمان اعلام کرد شرایط جوی بسیار سخت، با سرعت باد ۸۰کیلومتر در ارتفاعات ۵هزارمتری و دمای منفی ۴۵درجه، امکان بقا را برای هر موجود زنده‌ای بسیار دشوار می‌کند.
ناتوانی در تهیه تجهیزات گران‌قیمت؛ عامل خسارات جانی
برای یک کوهنورد حرفه‌ای تجهیزات پایه مورد نیاز شامل کوله‌پشتی، کفش کوهنوردی، چادر، کیسه‌خواب، هارنس، کلاه ایمنی، باتوم، کارابین و طناب است. براساس قیمت‌های موجود در بازار لوازم ورزشی و تجهیزات تخصصی کوهنوردی، هزینه تقریبی تامین این مجموعه بسته به برند، کیفیت و درجه حرفه‌ای بودن می‌تواند تا چند ده‌میلیون تومان باشد. برای مثال در بازار فعلی کوله‌پشتی‌های کمپینگ یا کوهنوردی سبک با ظرفیت ۲۰ تا ۳لیتر، معمولا بین یک تا ۳میلیون تومان قیمت دارند و عمدتا شامل مدل‌های ساده یا برندهای داخلی هستند.
در مقابل کوله‌پشتی‌های حرفه‌ای با ظرفیت بالاتر (۵۰لیتر به بالا) که به فریم آلومینیومی، سیستم تهویه پیشرفته و طراحی ارگونومیک مجهز هستند، از ۱۰ تا ۲۰میلیون تومان قیمت‌گذاری می‌شوند و اغلب متعلق به برندهای شناخته‌شده خارجی یا داخلی با کیفیت بالا هستند. برخی مدل‌های پیشرفته‌تر که دارای ویژگی‌هایی مانند ضدآب بودن و طراحی فنی برای صعودهای بلندمدت هستند ممکن است حتی به ۲۰ تا ۳۰میلیون تومان نیز برسند.
برای تهیه یک جفت کفش کوهنوردی ساده از بین گزینه‌های داخلی باید از حدود ۲ تا ۳میلیون تومان هزینه کنید و این در حالی است که مدل‌های حرفه‌ای‌تر خارجی ممکن است به ۲۰میلیون تومان نیز برسند. بسیاری از افراد مشتاق به کوهنوردی از پس پرداخت چنین قیمت‌های سرسام‌آوری برنمی‌آیند و به همین دلیل با کمترین امکانات اقدام به صعود می‌کنند؛ اقدامی که گاهی بهای آن با جان خود کوهنورد و تیم امداد و نجات پرداخت می‌شود.
دلایل بی‌توجهی کوهنوردان به ایمنی
رییس سازمان امداد و نجات هلال‌احمر می‌گوید: همانگونه که برای رانندگی قوانین محدودکننده وجود دارد، برای کوهنوردان نیز باید از این دست قوانین اعمال شود چراکه صعود بی‌برنامه این افراد می‌تواند هزینه‌های مالی و جانی هنگفتی روی دست سازمان بگذارد. بابک محمودی می‌گوید: «هرکسی بدون در نظر گرفتن هشدارها صعود می‌کند و وقتی حادثه‌ای رخ می‌دهد، انتظار دارند تیم امداد و نجات بدون توجه به شرایط خطرناک، عملیات نجات انجام دهد. کوهنوردان باید ضمن هماهنگی صعود و فرود خود را با فدراسیون کوهنوردی، مسیرهایشان را هم از قبل اعلام کنند تا در صورت بروز حادثه امکان امدادرسانی سریع‌تر فراهم شود.»
محمودی همچنین با اشاره به عدم هزینه‌بر بودن امداد و نجات کوهنوردان می‌گوید: «در کشورهای دیگر هزینه عملیات نجات را خود کوهنوردان پرداخت می‌کنند و در صورت عدم رعایت قوانین، با آنها برخورد قضایی می‌شود اما در ایران امدادگران بدون دریافت هزینه حتی برای کوهنوردانی که قوانین را رعایت نکرده‌اند، عملیات نجات انجام می‌دهند. در اروپا، اگر کوهنوردی بخواهد صعود کند، باید هزینه بیمه و حتی هزینه بالگرد نجات را پرداخت کند اما در ایران افراد انتظار دارند همه چیز رایگان باشد. سال گذشته یک کوهنورد ژاپنی در تابستان قصد صعود به دماوند را داشت اما دچار مشکل شد. وقتی بالگرد فرستاده شد که او را نجات دهیم، حاضر نبود سوار شود چون اعلام کرد که توانایی پرداخت هزینه بالگرد را ندارد زیرا در کشور خودش چنین خدماتی رایگان نیست.»
