تشنگی با طعم گس فرونشست زمین
جهان صنعت– در حالی که گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد که سه سد تهران به حجم مرده رسیده، استفاده از منابع زیرزمینی آب هم شدت گرفته است؛ موضوعی که نگرانی‌ها درباره تبعات این بهره‌برداری‌های بی‌رویه را گسترش داده است.
آخرین گزارش‌ها از وضعیت منابع آبی کشور نشان می‌دهد که در شروع مهرماه امسال ذخایر سدها ۱۸میلیارد و ۸۳۰میلیون مترمکعب رسیده که کاهشی ۲۵درصدی نسبت به سال گذشته را نشان می‌دهد. در واقع در ۳۶۴روز گذشته از سال آبی جاری (از ابتدای مهرماه۱۴۰۳ تا ۲۹شهریورماه۱۴۰۴) در مجموع ۲۴میلیارد و ۶۳۰میلیون مترمکعب آب وارد سدهای ایران شده که نسبت به ورودی ۴۲میلیارد و ۳۱۰میلیون مترمکعبی آب به سدها در مدت مشابه سال آبی گذشته کاهشی ۴۲درصدی داشته است. گزارش شرکت مدیریت منابع آب ایران نشان می‌دهد که در روزهای نخستین سال آبی جدید- از ابتدای مهرماه- هم بارش‌ها در ۲۲ استان کشور صفر بوده در حالی که در سال آبی بسیار خشک قبلی در همین مدت تنها شش استان بدون بارش بوده‌اند. این وضعیت که طی ۵۰سال اخیر بی‌سابقه بوده است، باعث شده که استفاده از منابع آب زیرزمینی در کشور افزایش یابد. منابع آب زیرزمینی که روزگاری ذخیره‌ای مطمئن برای تاب‌آوری کشور در برابر خشکسالی تلقی می‌شد و حالا به یکی از مهم‌ترین محورهای بحران آبی ایران تبدیل شده است.کارشناسان می‌گویند ترکیب برداشت‌های بی‌رویه، توسعه نامتوازن و تغییرات اقلیمی، شرایطی ایجاد کرده که تداوم آن می‌تواند تهدیدی برای امنیت سرزمینی باشد. برآوردها نشان می‌دهد بیش از ۱۵۰میلیارد مترمکعب از منابع زیرزمینی برداشت شده که پیامد آن فرونشست زمین در صدها محدوده مطالعاتی کشور است. فرونشست برخلاف کم‌آبی یا خشکسالی، پدیده‌ای بازگشت‌ناپذیر است به‌گونه‌ای که حتی بارش‌های پرحجم نیز توانایی جبران آبخوان‌های تخلیه‌شده را ندارند. این پدیده امروز در بسیاری از دشت‌ها و حتی پایتخت، نشانه‌ای آشکار از عمق بحران است. نگرانی‌ها از وضعیت منابع آبی به خصوص منابع آبی زیرزمینی رو به افزایش است.
محمد جوان‌بخت، معاون وزیر نیرو نسبت به وضعیت بحرانی منابع آب زیرزمینی هشدار داده و گفته که اجرای طرح‌های تعادل‌بخشی تکلیفی قانونی و غیرقابل اجتناب است. او اعلام کرده که تالاب‌ها، رودخانه‌ها و آبخوان‌ها در معرض تهدید جدی قرار دارند و خواسته است که کارگروهی ویژه برای تمرکز بر اقدامات تعادل‌بخشی در این زمینه تشکیل شود. به گفته جوان‌بخت، هرچند طرح‌های توسعه‌ای بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرند اما مسیر حفاظت از منابع آب، مسیری دشوار و غیرقابل بازگشت است. سیاوش خردمند، کارشناس حوزه مدیریت منابع آبی هم
در این رابطه گفته است: افزایش جمعیت از ۱۹میلیون نفر در میانه دهه۳۰ به بیش از ۸۵میلیون نفر در سال‌های اخیر فشار مضاعفی بر منابع آبی تحمیل کرده است. استقرار صنایع و تمرکز جمعیت در مناطق خشک و کم‌آب بدون توجه به ظرفیت طبیعی، بحران را تشدید و الگوهای نادرست مصرف را به ساختاری پایدار تبدیل کرده است. وی با تاکید بر اینکه خشکسالی‌های پیاپی و افزایش دما ناشی از تغییر اقلیم نیز وضعیت را بغرنج‌تر کرده است،گفت: در حالی که منابع آب کشور محدودتر می‌شوند، الگوی مصرف همچنان رو به گسترش است، در چنین شرایطی تعادل‌بخشی به آبخوان‌ها بیش از آنکه انتخابی مدیریتی باشد، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. این کارشناس معتقد است: با وجود هشدارها، تمرکز بخش بزرگی از برنامه‌های آبی کشور همچنان بر پروژه‌های بزرگ عمرانی مانند سدسازی است. این در حالی است که استفاده از آب‌های نامتعارف، اجرای آبخیزداری و آبخوان‌داری، اصلاح حکمرانی آب و افزایش بهره‌وری باید مورد توجه قرار گیرد.
این کارشناس حوزه مدیریت منابع با بیان اینکه آبخوان‌ها روزگاری به عنوان پشتوانه‌ای مطمئن برای توسعه و امنیت کشور شناخته می‌شدند اما امروز به نقطه آسیب‌پذیر تبدیل شده‌اند، گفت: آینده این منابع بیش از هر چیز به تغییر نگاه و تصمیمات جدی در حکمرانی آب وابسته است؛ تصمیماتی که اگر به تعویق بیفتند، ممکن است فرصتی برای اصلاح باقی نماند.
منبع: ایسنا
