ایران در میدان دیپلماسی
جهان‌صنعت – رییس‌جمهور که صبح روز سه‌شنبه هفته گذشته ساعتی پس از به صدا درآوردن زنگ آغاز سال تحصیلی در راس هیاتی کم‌شمار و عالی‌رتبه از مقام‌های دولتی، تهران را به مقصد نیویورک ترک کرد تا با حضور در مقر سازمان ملل متحد در هشتادمین نشست مجمع عمومی این سازمان شرکت و سخنرانی کند، طی این چند روز گذشته، روزهایی پرکار و شلوغ را پشت سر گذاشته است.
مسعود پزشکیان که پس از سفری طولانی‌مدت، سرانجام در نخستین دقایق بامداد چهارشنبه دوم مهرماه به نیویورک رسید و وارد خاک ایالات متحده شد، حوالی غروب چهارشنبه به وقت تهران در جمع سران کشورهای جهان در صحن سازمان ملل متحد سخنرانی کرد و ساعتی پس از آن نیز در دیداری دوجانبه در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد با امانوئل ماکرون، همتای فرانسوی خود دیدار کرد.
مذاکرات پزشکیان و ماکرون در نیویورک
پزشکیان که در نطق اصلی خود در نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد از «جنگ ۱۲روزه» و «صلح‌طلبی ایرانیان» سخن گفت و تاکید کرد که «ما به‌دنبال منطقه‌ای هستیم که در آن نه صلح از طریق قدرت بلکه قدرت از طریق صلح دنبال شود.» رییس‌جمهور که در یکی از مهم‌ترین فرازهای سخنانش، «حمله آمریکا و اسرائیل به خاک ایران» را «خیانتی بزرگ به دیپلماسی و صلح» توصیف کرد، در نخستین ساعات شامگاه چهارشنبه در دیداری دوجانبه با رییس‌جمهور فرانسه شرکت کرد و بار دیگر تاکید کرد که «ایران به هیچ‌وجه به‌دنبال ساخت بمب هسته‌ای نیست و آماده است در چارچوبی قابل‌قبول با طرف‌های اروپایی در بحث هسته‌ای خود گفتوگو کند.»
این در حالی بود که ماکرون نیز در این دیدار از «اراده فرانسه برای حل‌وفصل مسائل مرتبط با جمهوری اسلامی» سخن گفت و تاکید کرد که پاریس مایل به «حفظ صلح و ثبات در خاورمیانه» و «جلوگیری از جنگ» است.»
دیدار با امانوئل ماکرون اما تنها دیدار شامگاه چهارشنبه پزشکیان در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد نبود، چه آنکه او پس از اتمام دیدار با رییس‌جمهور فرانسه، طی چند ساعت پایانی شامگاه چهارشنبه در دو نشست مهم دیگر شرکت کرد.
رییس‌جمهور ابتدا در نشستی دوجانبه با یوناس گار استوره، نخست‌وزیر نروژ حاضر شد و بار دیگر بر «مبنای اعتقادی» و «رویکرد روشن سیاسی» ایران تاکید کرد و با بیان اینکه «ایران هرگز به دنبال سلاح هسته‌ای نبوده و نخواهد بود» و «بدبینی کشورهای غربی نسبت به برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران نیز بخشی ناشی از سوءتفاهم و بخشی به‌دلیل تبلیغات غیرواقعی رژیم صهیونیستی» است، گفت: «وضعیت فعلی به‌دلیل عدم پایبندی طرف غربی به تعهداتشان پدید آمده است.»
پزشکیان همچنین تصریح کرد: «اگر اسنپ‌بک اتفاق بیفتد، گفتوگو دیگر معنایی ندارد!» این در حالی بود که نخست وزیر نروژ نیز در این دیدار تاکید کرد که «اراده کشورهای غربی بر حل مشکلات است» و گفت: «باید به‌دنبال راه‌حل‌هایی برای تفاهم و رفع نگرانی‌ها بود در این صورت امکان جلوگیری از اسنپ‌بک وجود خواهد داشت.»
پزشکیان همچنین با شماری از فعالان ضدجنگ دیدار کرد و در بخشی از سخنانش با اشاره به اینکه «کشورهای زیاده‌خواه مرتکب هر تجاوز و جنایتی می‌شوند و هر دفاعی در برابر این تجاوزات و جنایات را تروریسم توصیف می‌کنند»، گفت: «ایران خواهان صلح و آرامش است اما هرگز زیر بار زور نمی‌رود.»
رییس‌جمهور همچنین تصریح کرد: «از سوی دیگر اگرچه بازگشت هر تحریمی ناخوشایند است اما پایان راه نیست و قرار نیست ما در برابر آن تسلیم شویم.»
دیدار پزشکیان و کوستا در نیویورک
پزشکیان همچنین در نشست مهم دیگری که اخبار آن در نخستین ساعات بامداد پنجشنبه روی خروجی رسانه‌های داخلی رفت، در دیدار با آنتونیو کوستا رییس شورای اتحادیه اروپا تاکید کرد که «ایران هرگز خواهان هیچ جنگ و درگیری نیست.» او که در این دیدار نیز بر موضع اصولی جمهوری اسلامی در ارتباط با برنامه هسته‌ای خود تاکید کرد و با یادآوری اینکه «جمهوری اسلامی قاطعانه اعلام کرده و می‌کند که هرگز به دنبال ساخت سلاح هسته‌ای نیست»، گفت: «ما آماده همکاری برای شفاف‌سازی در این زمینه و اثبات غلط بودن فضاسازی‌ها در این رابطه هستیم.» وی همچنین تصریح کرد: «مسوول وضعیت فعلی کسانی هستند که تعهدات خود را نقض و از توافق برجام خارج شدند.» همزمان آنتونیو کاستا، رییس شورای اتحادیه اروپا نیز در این دیدار با ابراز علاقه به تقویت ارتباط با ایران خاطرنشان کرد: «باید با گفتوگو و تفاهم مشکلات را برطرف کنیم.»
دیدارهای جداگانه پزشکیان با سران سوییس، فنلاند و بولیوی
پزشکیان که در دومین روز سفر خود نیز در چندین و چند دیدار و نشست مختلف شرکت کرد، ازجمله با کارین کلر سوتر رییس‌جمهور سوئیس، الکساندر اشتوب رییس‌جمهور فنلاند و لوییس آرسه کاتاکورا رییس‌جمهور بولیوی و در هر سه نشست به تشریح مواضع اصولی جمهوری اسلامی درخصوص برنامه هسته‌ای خود پرداخت و ضمن تاکید موکد بر عدم تمایل تهران به ساخت تسلیحات هسته‌ای و خواست مشروع ایرانیان برای استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای، «گفتوگو و مذاکره» را تنها راه‌حل پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی عنوان کرد و خواستار جلوگیری از فعال‌سازی مکانیسم ماشه و بازگشت قطعنامه تحریمی شورای امنیت علیه ایران شد.
پزشکیان بر این اساس در بخشی از سخنانش در دیدار با رییس‌جمهور سوئیس بر آمادگی تهران برای «راستی‌آزمایی برنامه‌های هسته‌ای ایران در چارچوب قوانین بین‌المللی» تاکید کرد و گفت: «ما از گفت‌وگوهای دیپلماتیک برای حل مساله استقبال می‌کنیم اما طبیعتا اگر اسنپ‌بک فعال شود دیگر گفتوگو معنایی نخواهد داشت.»
رییس‌جمهور که در ادامه برنامه‌های کاری روز پنجشنبه با الکساندر اشتوب همتای فنلاندی خود نیز دیدار کرد، ضمن تاکید بر اینکه «روند تقویت روابط با کشورهای اروپایی آنچنان که مدنظر ایران بوده، پیش نرفته است»، بار دیگر به برنامه‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی و تلاش تروئیکای اروپایی و ایالات‌متحده آمریکا برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه اشاره کرد و یادآور شد که این تلاش‌های آمریکا، انگلیس، فرانسه، آلمان و برخی دیگر از متحدان غربی آنها برای بازگشت تمامی آن شش قطعنامه تحریمی شورای امنیت که بیش از یک دهه پیش، درپی امضای توافق هسته‌ای ایران و گروه ۱+۵ به حالت تعلیق درآمد، زمینه‌ساز شکل‌گیری نوعی بی‌اعتمادی نسبت به غرب شده است. بی‌اعتمادی عمیقی که البته به باور پزشکیان رفع‌شدنی است و «دیپلماسی تنها راه رفع بی‌اعتمادی ایران به کشورهای غربی است.»
رییس‌جمهور ایران در ادامه روز پنجشنبه با لوییس آرسه کاتاکورا، رییس‌جمهور بولیوی نیز دیدار کرد و در این نشست نیز بار دیگر از حقوق هسته‌ای مشروع جمهوری اسلامی سخن گفت و با اشاره به اینکه چند روزی بیشتر تا پایان مهلت ۳۰روزه تروئیکای اروپایی برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه باقی نمانده، تاکید کرد که «در صورت فعال شدن اسنپ‌بک، نوع تعامل ایران متناسب با وضعیت جدید تنظیم خواهد شد.»
او ضمن ابراز امیدواری نسبت به توقف این روند تصریح کرد: «با این حال، جمهوری اسلامی برای مواجهه با هر سناریو و شرایطی آمادگی کامل دارد.»
دیپلماسی رسانه‌ای پزشکیان از نیویورک
پزشکیان اگرچه در این چند روز گذشته در مقر سازمان ملل متحد و محل گردهمایی اغلب سران کشورهای جهان حضور داشت اما دیپلماسی رسانه‌ای را نیز فراموش نکرد و از جمله با استفاده از تریبون شخصی خود در شبکه اجتماعی ایکس (توئیتر)، پیام‌هایی را منتشر کرد؛ رییس‌جمهور ایران که در یکی از این پیام‌های مجازی که در جریان سفر به نیویورک منتشر کرد به «گفت‌وگوی صریح و مفصل با ماکرون» اشاره کرد و نوشت: «در صورت پایبندی به حق و انصاف و تامین منافع طرفین راه‌حل قطعی در دسترس است.» پزشکیان همچنین در جریان این سفر دست‌کم در دو گفت‌وگوی تفصیلی با رسانه‌های بین‌المللی نیز شرکت و بر این اساس با شبکه‌های تلویزیونی فاکس‌نیوز آمریکا و العربی قطر گفتوگو کرد.
رایزنی‌های دیپلماتیک عراقچی در نیویورک
همزمان با دیدارها و رایزنی‌های دیپلماتیک رییس‌جمهور در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک، سیدعباس عراقچی هم پرکار بود. وزیر خارجه ایران که در این چند روز با قریب به ۱۰تن از همتایانش از کشورهای مختلف دیدار کرد، در دو روز نخست سفر خود به نیویورک، در نشست‌هایی جداگانه با رادوسواف سیکورسکی وزیر خارجه لهستان، بدر بن حمد البوسعیدی وزیر خارجه عمان، سیمون هریس وزیر خارجه ایرلند، شیخ محمد بن عبدالرحمن بن جاسم آل‌ثانی نخست‌وزیر و وزیر خارجه قطر و ایگنازیو کاسیس وزیر خارجه سوئیس دیدار کرد و روز پنجشنبه نیز با وزیران خارجه چند کشور دیگر به گفتوگو نشست و ازجمله در دیدار با ژان نوئل بارو همتای فرانسوی خود، به تشریح مواضع اصولی جمهوری اسلامی در ارتباط با برنامه هسته‌ای ایران پرداخت.
همزمان باتوجه به اینکه فرانسه به‌عنوان یکی از سه کشور اروپایی عضو برجام، نقشی موثر در اقدام‌های اخیر علیه ایران در راستای فعال‌سازی مکانیسم ماشه دارد، عراقچی در گفتوگو با نوئل بارو، از محورهای اصلی برخی ابتکارهای دیپلماتیک تهران به‌منظور جلوگیری از بازگشت تمامی آن شش قطعنامه تحریمی شورای امنیت سخن گفت.
عراقچی در ادامه روز پنجشنبه با یووت کاپر، وزیر خارجه انگلیس نیز دیدار کرد و از اقدام‌های این کشور اروپایی عضو برجام که در روزها و هفته‌های گذشته، به‌شدت در راستای فعال‌سازی مکانیسم ماشه فعال بوده، انتقاد کرد.
وزیر خارجه ایران با مائورا ویرا همتای برزیلی خود نیز دیدار کرد. او دیروز هم در دیدارهایی جداگانه با وزیران خارجه چند کشور گفتوگو کرد و ازجمله در دیدار با چو هیون، وزیر خارجه کره‌جنوبی تصریح کرد: «بازگرداندن قطعنامه‌های لغوشده شورای امنیت ضربه‌ای مهلک به دیپلماسی است.»
عراقچی در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک، در نشست‌هایی جداگانه علاوه‌بر گفتوگو با معاون وزیر خارجه چین، همچنین با تانیا آنا فیون وزیر خارجه اسلوونی، ایوان گیل پینتو وزیر خارجه ونزوئلا و هنری اوکلو آریم وزیر خارجه اوگاندا نیز گفتوگو کرد.
