تعویض بخاری‌ها به امسال نمی‌رسد
جهان‌صنعت– بخاری‌های گازی فرسوده روزانه نزدیک به ۱۲۰میلیون مترمکعب گاز هدر می‌دهند. این بخش کوچکی از هدررفت گاز در کشور است. اتلاف منابع انرژی باعث توقف تولید در زمستان و فشار به نیروگاه‌ها برای استفاده از سوخت‌های جایگزین شده است. هرچند که تولید گاز همزمان با رشد مصرف افزایش نیافته اما هدررفت انرژی مساله اول امروز کشور است.
بخاری‌های گازسوز یکی از پرمصرف‌ترین بخش انرژی خانگی در زمستان محسوب می‌شوند. برآوردها نشان می‌دهد راندمان مصرف بخاری‌ها که تعدادشان به‌صورت تقریبی ۲۱میلیون- در خوشبینانه‌ترین حالت- بوده، حدود ۲۵ تا ۴۰درصد برآورد شده است. این یعنی بیش از نیمی از گازی که این بخاری‌ها دریافت می‌کنند را رسما هدر می‌دهند. این هدررفت می‌تواند به‌صورت از دست رفتن گرما از مسیر دودکش، انتشار به فضای نامطلوب، احتراق ناقص و انتقال به سیستم‌های ناکارآمد اتفاق بیفتد.
این میزان هدررفت گاز، در ۹۰روز فصل زمستان، ۱۲۰میلیون مترمکعب برآورد شده است. عددی که به جمع شدت مصرف انرژی در کشور اضافه و باعث شده که شدت انرژی در ایران حدودا دو برابر متوسط جهانی در زنجیره تولید تا مصرف باشد.
بخاری‌های گازسوز مرسوم در ایران یا همان بخاری‌های بدون محفظه احتراق راندمان حرارتی پایین و سهم قابل‌توجهی در مصرف گاز خانگی کشور و هدررفت انرژی در کشور دارند. از سال‌های اخیر دولت و شرکت‌های گاز برنامه‌ها و طرح‌هایی برای جایگزینی و بهینه‌سازی بخاری‌ها مثل طرح‌های میلیون‌دستگاهی و تولید بخاری‌های راندمان بالااعلام کرده اما به نتیجه نرسیده است.
سال گذشته کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی و صنایع و معادن به دولت پیشنهاد کرد که با هماهنگی صنایع، بخاری‌های فرسوده جایگزین بخاری‌های نو با راندمان بالاتر شوند؛ طرحی که مورد استقبال دولت قرار گرفت و در نهایت اواخر تیرماه امسال قراردادی بین کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی و سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران بسته شد تا برمبنای آن ۱۰میلیون بخاری گازی طی سه‌سال با جذب سرمایه‌گذاری خارجی از چین به میزان ۵میلیارد دلار تعویض شوند. طرحی که بنا به‌گفته آرش نجفی رییس کمیسیون انرژی اتاق می‌تواند بیش از یک‌سوم ناترازی گاز کشور را کاهش دهد.
آغاز فصل ناترازی و ناهماهنگی!
نخستین برف پاییزی که طی دو روز گذشته ارتفاعات اردبیل را سفیدپوش کرد، به‌تدریج استان‌های سردسیر را آماده استفاده از وسایل گرمایشی خواهد کرد و دولت هم باید از همین روزها برای ناترازی گاز که امسال بیش از ۳۰۰میلیون مترمکعب در پیک مصرف پیش‌بینی شده است، آماده کند. هرچند مقامات وزارت نفت از ذخیره‌سازی گاز خبر می‌دهند اما برای صنایع به‌خصوص فولادی‌ها و پتروشیمی‌ها قطع گاز غیرقابل پیش‌بینی نیست بنابراین اجرای طرح‌های بهینه‌سازی مصرف و جلوگیری از هدررفت گاز می‌تواند بخشی از ناترازی را در زمستان پیش‌رو جبران کند.
آرش نجفی، رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی درباره آخرین وضعیت قرارداد تعویض بخاری‌های گازسوز فرسوده به «جهان‌صنعت» می‌گوید: کارهای قانونی این قرارداد در حال اجراست و به محض پایان یافتن پروسه قانونی، قطعا وارد مرحله اجرا خواهیم شد.
او تاکید می‌کند: قطعا نتایج این قرارداد به زمستان امسال نمی‌رسد. نجفی دلیلش را کندی در پیشرفت روند اداری ذکر می‌کند. با این حال اضافه می‌کند: ما در حال تلاش برای اجرای این طرح هستیم. ضمن اینکه سازمان گسترش هم با قدرت و حسن‌نیت کار را دنبال می‌کند تا به سرانجام برسد.
نجفی اظهار امیدواری می‌کند که این طرح سال آینده به مرحله نصب و اجرا برسد. او توضیح می‌دهد: امیدواریم سال آینده بتوانیم دست‌کم ۲ تا ۳میلیون دستگاه بخاری فرسوده را در سطح کشور تعویض کنیم.
او ادامه می‌دهد: این مهم قابل دستیابی است، مگر آنکه مخالفتی از سوی سازمان جدیدالتاسیس بهره‌وری و بهینه‌سازی انرژی رخ بدهد. در غیر این صورت قابل اجراست زیرا ما مراحل کار را طی کرده‌ایم و قابلیت اجرا دارد.
رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی در پاسخ به این سوال که دلیل اینکه ممکن است سازمان جدیدالتاسیس بهره‌وری و بهینه‌سازی انرژی مانعی ایجاد کند، چیست؟ می‌گوید: کسانی که درحال راه‌اندازی این سازمان هستند، به اندازه ما تجربه ندارند و از سویی نظراتشان ممکن است با نظرات ما تطابق نداشته باشد. در نتیجه این موضوع باعث می‌شود که چون آنها قانونا جایگاه قانونی محکم‌تری نسبت‌به ما دارند، در نتیجه در اعمال دیدگاه‌ها و نظراتشان دست برتر را خواهند داشت.
به‌گفته رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی، بخاری‌های گازی اگر در سال ۹۰روز در مدارمصرف باشند، روزانه نزدیک به ۱۲۰میلیون مترمکعب گاز هدر می‌دهند.
هر بخاری به‌‌طور متوسط روزانه ۱۵مترمکعب گاز مصرف می‌کند که قابلیت صرفه‌جویی ۸مترمکعب وجود دارد.
از همین رو اگر مثلا ۲۱میلیون بخاری به مرور تعویض و بهینه‌سازی شوند در نتیجه نهایی بیش از ۱۰۰میلیون مترمکعب صرفه‌جویی گاز در روز انجام خواهد شد که این میزان برای ۱۰۰روز فصل سرما حدود ۱۰میلیارد مترمکعب یا معادل بیش از یک‌سوم ناترازی کشور در حوزه گاز است.
او درباره مراحل اجرای این طرح در سال آینده توضیح داد: پروسه کار اینطور است که بخاری‌های فرسوده با بخاری‌های نو به‌صورت رایگان تعویض می‌شود.
در ازای میزان صرفه‌جویی که رخ می‌دهد، این میزان صرفه‌جویی نصیب سرمایه‌گذار در مدت معین می‌شود.
همچنین درخواست داده‌ایم که به همان میزان صرفه‌جویی اتفاق‌افتاده در جریان تعویض بخاری‌ها، نرخ تحویل گاز هم برای مصرف‌کننده اصلاح شود.
نجفی تاکید می‌کند: تلاش می‌کنیم عدد ریالی گاز برای مصرف‌کننده تغییر نکند، در عین حال صرفه‌جویی اتفاق بیفتد.
وقتی گره کار به دست چینی‌ها افتاد
هرچند رییس کمیسیون انرژی اتاق اظهار امیدواری می‌کند که با کمک سرمایه‌گذاری خارجی این طرح به اجرا برسد، با این حال تجربه طرح‌های مشابه برای بهینه‌سازی مصرف- مثل کولرها یا گازسوز کردن خودروها- به‌دلیل نداشتن منابع مالی مطمئن به نتیجه کامل نرسیده و اگر اجرا شده در مقطعی کوتاه اجرا شده و نیمه کاره رها شده است. با این حال نجفی می‌گوید که در طرح پیش‌بینی‌شده ۲میلیون بخاری کم‌مصرف وارد و ۸میلیون هم در کشور تولید شود. به گفته او جمع این دو عدد نزدیک به ۵میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد که چینی‌ها قرار است آن را ظرف سه سال آینده عملیاتی کنند. هرچند تجربه سرمایه‌گذاری چینی‌ها به‌خصوص در شرایط تحریمی پیش‌رو قابل اطمینان نیست اما وی می‌گوید که در این طرح بخش‌خصوصی هم در تولید و هم در واردات قرار است مشارکت کند.
رییس کمیسیون انرژی اتاق اضافه می‌کند: شرکت چینی خط تولید و قطعات را می‌آورد و واردات و نصب و راه‌اندازی و خدمات پس از فروش ۲میلیون بخاری وارداتی هم برعهده شرکت‌های داخلی خواهد بود همچنین قرار است این طرح بین ۵واحد تولیدی تقسیم شود تا هرکدام یک تا ۲میلیون دستگاه بخاری را به‌صورت بخشی در قالب واردات و بخشی هم تولید به مراحل نصب و راه‌اندازی و خدمات پس از فروش خواهند رساند.
نتایج این طرح به‌نظر خوشبینانه است. با این حال کارشناسان می‌گویند اولا کارخانه‌های داخلی بخاری هنوز توان تولید چند میلیون دستگاه در کوتاه‌مدت را ندارند و از سویی اجرای چنین طرحی در کوتاه‌مدت بسیار دشوار است، به این دلیل که سیاستگذاران معمولا ترکیبی از راهکارها مثل افزایش واردات گاز، مدیریت مصرف صنعتی، تعطیلی موقت کارخانه‌ها و بهینه‌سازی تجهیزات خانگی را دنبال می‌کنند که همین دنبال‌کردن چندین طرح همزمان باعث به‌هم‌ریختگی برنامه‌ها می‌شود.
به‌هم‌ریختگی مدیریتی که از همین امروز پیداست؛ همانطورکه ولی‌الله دینی، مدیرعامل شرکت بازرگانی گاز ایران اخیرا گفته تنها تعویض بخاری‌ها نمی‌تواند همه چالش‌های مصرف انرژی را برطرف کند.
