صادرات، یگانه راه خروج از رکود
جهان صنعت– آفریقا دومین قاره بزرگ جهان از لحاظ مساحت و جمعیت است که از شمال به دریای مدیترانه، از غرب به اقیانوس اطلس، از جنوب به آب‌های اقیانوس هند و اطلس و از شرق به اقیانوس هند و دریای سرخ محدود می‌شود. طبق آمار جدید جمعیت آفریقا فراتر از یک‌میلیارد و ۵۰۰میلیون نفر است و در واقع می‌توان گفت تقریبا از هر پنج و نیم نفر مردم کره زمین یک نفر در این قاره زندگی می‌کند.
قاره آفریقا طی دو دهه اخیر در عرصه‌های سیاسی و خصوصا اقتصادی به یکی از مناطق مهم راهبردی جهان و صحنه تقابل و رقابت کشورهایی همچون ایالات‌متحده آمریکا، چین، ژاپن، فرانسه، انگلستان، ترکیه، هند و برزیل مبدل شده است به‌گونه‌ای که بسیاری از تحلیلگران هزاره سوم را هزاره آفریقا نامیده‌اند. علت اصلی این امر نیز بهبود نسبی وضعیت اقتصادی و شاخص‌های عمومی حاصله از آن است؛ ازاین‌رو باوجود فقر و مسکنت عمومی و مشکلات اقتصادی ثابت این قاره، طی یک دهه اخیر وضعیت اقتصادی آفریقا تا حدودی بهبود یافته و رشد ناخالص ملی در برخی کشورها همچون آنگولا، موزامبیک، گینه استوایی، جمهوری دموکراتیک کنگو و اتیوپی که در زمره فقیرترین کشورهای جهان به‌شمار می‌رفته‌اند به‌صورت قابل‌ملاحظه‌ای افزایش یافته است که این امر نویدبخش پیشرفت‌هایی در آینده اقتصاد این کشورها محسوب می‌شود.
باوجود مناسبات درازمدت ایران با آفریقا و اقدامات صورت‌گرفته در دولت‌های مختلف پس از انقلاب اسلامی در زمینه توسعه مناسبات تجاری اقتصادی با قاره آفریقا حجم مبادلات اقتصادی ایران با آفریقا در بهترین شرایط گردش مالی اعم از صادرات و واردات در سال۲۰۲۳ به ۲/۱میلیارد دلار ارتقا یافته که این امر حکایت از جدی گرفته نشدن این بازار بسیار مستعد و پررونق است. بخش عمده کالاهای صادراتی ایران به کشورهای مختلف آفریقایی طی دهه‌های اخیر را نفت، بوتان مایع، آهن و فولاد، قیر، پروپان مایع، متانول، محصولات پتروشیمی، کالاهای ساختمانی و سیمان و مقاصد عمده صادراتی ایران در قاره آفریقا را عمدتا کشورهای مصر، کنیا، سودان، آفریقای جنوبی، موزامبیک، تانزانیا، سومالی، ساحل‌عاج و تونس تشکیل داده‌اند.
رییس اتاق مشترک ایران و آفریقا ضمن اشاره به ظرفیت بالای قاره آفریقا برای توسعه تجارت، اصلی‌ترین مانع را کمبود زیرساخت حمل‌ونقل و حمایت ناکافی دولت دانست و تاکید کرد که فعال شدن مکانیسم‌ماشه نباید مسائل اقتصادی را تحت‌الشعاع قرار دهد.
سایه سنگین تحریم‌ها
مسعود برهمن درباره شرایط فعلی تجارت ایران با قاره آفریقا توضیح داد که با توجه به همه مسائل و سختی‌های تحریم‌ها در همه زمینه‌ها، خوشبختانه توانستیم کشور را جلو ببریم و از طریق به اصطلاح واسطه‌ها نیازهای کشور را تامین کنیم. تحریم‌ها تهدید هستند و هیچ کشوری استقبالی از آنها نمی‌کند چون کشورها و انسان‌ها به هم نیاز دارند. متاسفانه این تحریم‌های ظالمانه در رابطه با ایران باعث شده تا یکسری مشکلات ایجاد شود.
او ادامه داد: خوشبختانه نخبه‌های ما موفق شده‌اند این تهدیدها را به فرصت تبدیل کنند و در جهان شرایط خوبی داریم. ایجاد بازارهای جدید یکی از راه‌حل‌های دور زدن تحریم است. متاسفانه ما از برخی بازارها دور مانده‌ایم که یکی از این بازارها قاره آفریقاست. این قاره ۵۵کشور دارد و با جمعیتی بالغ‌بر یک‌میلیارد و ۴۵۰میلیون‌نفر جمعیت، دارای ظرفیتی است که نباید از آن غافل شویم. ضمن اینکه چیزی حدود هزار و ۵۰۰میلیارد دلار در این قاره فقط واردات و صادرات می‌شود. فارغ از پروژه‌ها و کار روی زیرساخت‌ها مثل راه‌سازی و… باید ارتباطات خود را با قاره آفریقا نزدیک کنیم خصوصا در سرفصل‌هایی که خیلی هم استقبال می‌کنند، مثل تهاتر.
آفریقا، معدن مواد اولیه
رییس اتاق مشترک ایران و آفریقا، با بیان اینکه ما برای کار کردن با قاره آفریقا نیاز به رد و بدل کردن پول نداریم، توضیح داد که آنچه قاره آفریقا دارد مواد معدنی و اولیه است که ما نیاز داریم. آنچه هم که آفریقا نیاز دارد کالا، ماشین‌آلات و حضور در پروژه‌های فنی- مهندسی است که در کشور ما این توانمندی وجود دارد. به‌عنوان مثال می‌توانیم در برخی کشورها که از ما درخواست ساخت‌وساز دارند بحث فنی و مهندسی را پیش بگیریم و در قبال آن‌هم مواد مهمی مثل فسفات، منگنز، مس و طلا را وارد کنیم که مشکل انتقال پول به وجود نیاید. ۳۰درصد معادن دنیا و به روایتی ۳۰درصد جدول مندلیف در آفریقاست و ما هم به این معادن نیاز داریم پس می‌شود این کار را به‌راحتی انجام داد.
برداشتن عوارض گمرکی و سود دو طرف
برهمن با تاکید بر اینکه اگر عوارض گمرکی میان آفریقا و ایران را برداریم هردو طرف سود می‌کنند، ادامه داد: ما با کشتیرانی صحبت‌هایی داشتیم، کشتیرانی دولتی است، گفتند دولت باید کمک کند. نباید تنها توجه به چین و ترکیه مدنظر باشد، ما نیاز داریم زیرساخت را برای بخش آفریقا هم فراهم کنیم. بخش‌خصوصی به‌دنبال سود است و ما باید با حمایت دولت این شرایط را برای بخش‌خصوصی فراهم کنیم. معاون رییس‌جمهور که در ستاد آفریقا هستند باید به شکل دستوری به کشتیرانی بگویند که شما موظف هستید برای آفریقا (شمال، جنوب، شرق و غرب) کشتی بگذارید، چه استقبال کم باشد چه زیاد. تاجر اگر ببیند خط راه افتاد، قطعا سرمایه‌گذاری می‌کند. این بخش کشتیرانی نیازمند ورود دولت است.
وی گفت: وقتی کشتیرانی رفت و برگشت کار کند قطعا مشکل حمل‌ونقل برطرف می‌شود و تجار می‌توانند تجارت بیشتری داشته باشند تا این یک‌میلیارد و ۵۰۰میلیون دلار افزایش یابد. درواقع اصلی‌ترین مانع ما حمل‌ونقل است. الان ۲میلیارد یورو اعتبار برای کار با آفریقا گذاشته‌اند اما صندوق توسعه ملی و ستاد آفریقا باید رقمی را برای بازپرداخت در نظر بگیرند که برای تجار صرفه اقتصادی داشته باشد. تاجر باید جرات کند تا کار کند. اینکه ۸ونیم‌درصد ارزی بازپرداخت بگیرند خوب نیست و تجار ورود نمی‌کنند. بخش‌خصوصی را باید جدی به بازی بگیریم و در تصمیم‌گیری‌ها دعوت کنند. بخش‌خصوصی ما صرفا به‌دنبال منفعت شخصی نیست و می‌توان از نظرات آنها استفاده کرد.
برهمن با بیان اینکه ما در داخل کشور رکورد داریم، تصریح کرد: ما راهی جز صادرات نداریم و در فروش مانده‌ایم. باید قرارگاه تشکیل دهیم و اینگونه حرکت کردن معنا ندارد. اسنپ‌بک از یک‌طرف، تهدید به جنگ هم در طرف دیگر و…، ما باید برای صادرات خود اتاق جنگ تشکیل دهیم. باید از آدم‌های قدر در بحث اقتصاد استفاده کرده و بانک مرکزی و گمرک را به پای میز بیاوریم تا بتوان تصمیمات خوبی گرفت. رییس‌جمهور، وزیر صمت و… باید یکسری قوانین با توجه به شرایط فعلی وضع کنند. ما نیاز به همراهی دولت داریم. متاسفانه ما برای ارسال یک نمونه به خارج از ایران در گمرک بدبختی داریم!
رییس اتاق مشترک ایران و آفریقا با بیان اینکه متاسفانه هنوز هیچ حمایتی از تجارت با آفریقا به شکل گسترده نمی‌شود، تصریح کرد: ما باید روی امکانات داخلی حساب باز کنیم. باید در هر رشته‌ای سرمایه‌گذاری کنیم و نباید مسائل اقتصادی را به اسنپ‌بک گره بزنیم و کشور را بی‌حرکت بگذاریم، نیاز است شب و روز کار کنیم. بدتر از این شرایط ما، وضعیتی وجود ندارد. باید دور هم جمع شده و حرف بزنیم تا با مشورت مشکل حل شود. متاسفانه ما شفاف‌سازی در کشور نداریم. باید از بخش‌خصوصی کمک بگیریم تا مشکل حل شود، همه‌چیز را نمی‌توان از معاونت‌ها فهمید باید با کف بازار ارتباط گرفت تا مشکل حل شود. وزرای ما اگر هفته‌ای یکبار با مردم و فعالان اقتصادی دیدار کنند، خیلی از تصمیمات تغییر می‌کند.
دخالت‌های بیجای دولت
برهمن در پایان صحبت‌های خود افزود که دولت باید یک تابلو سردر وزارتخانه‌ها بگذارد و روی آن بنویسد که وظیفه من هدایت، حمایت و نظارت است و دخالت را کنار بگذارد. باید به بخش‌خصوصی اعتماد کنند. بخش‌خصوصی هم کاری کند که اگر خودشان در دولت بودند، بتوان به آنها اعتماد کرد. باید خودمان را بازنگری و آسیب‌شناسی کنیم تا تجاری که در این کشور کم هم نیستند، آسیب نبینند و بتوانیم منفعت ملی را اولویت بدانیم. در آن صورت منفعت شخصی هم حاصل خواهد شد.
منبع: تجارت نیوز
