نقشه اقتصادی غرب برای پوتین

محمدرضا ستاری – گزارش برخی رسانه‌های حاکی از آن است که اتحادیه اروپا در حال تکمیل نوزدهمین بسته تحریمی خود علیه روسیه است تا واردات گاز طبیعی و به طور کلی انرژی را از این کشور ممنوع کند. این خبر را اورزلا فون‌درلاین، رییس‌ کمیسیون اروپا اعلام کرده و گفته است، ممنوعیت واردات انرژی از روسیه که قرار بود از ابتدای سال ۲۰۲۷ اجرایی شود، زود انجام خواهد شد و اکنون زمان آن رسیده که شیر را روی مسکو ببندیم.

نکته مهم این است که اروپایی‌ها هر چند در تقابل مستقیم با روسیه قرار دارند اما همچنان برخی کشورها نیاز مبرمی به انرژی روسیه داشته و همچنان واردات خود را ادامه می‌دهند. در چنین شرایطی بود که هفته گذشته دونالد ترامپ به صراحت اعلام کرد، شرط تشدید تحریم‌های روسیه از سوی آمریکا این است که سایر کشورها واردات نفت و گاز خود را از روسیه متوقف کنند.

در همین رابطه مجله پولیتیکو در گزارشی با عنوان اتحادیه اروپا با هدف‌گیری چین، پوتین را تحت فشار می‌گذارد و ترامپ را فریب می‌دهد، آورده است: کمیسیون اروپا بسته جدید و گسترده‌ای از تحریم‌ها علیه روسیه را پیشنهاد کرده که شامل هدف قرار دادن نهادهای بیشتری در چین و هند است. در همین راستا اورزلا فون‌درلاین، در یک نشست خبری اعلام کرد: ما پالایشگاه‌ها، شرکت‌های بازرگانی نفت و شرکت‌های پتروشیمی در کشورهای ثالث از جمله چین را هدف قرار می‌دهیم. این اقدام در عین حال تلاشی دیپلماتیک برای جلب‌نظر رییس‌جمهور آمریکا با وارد آوردن فشار به پکن نیز تلقی می‌شود.

به گفته دو دیپلمات اروپایی، ۱۲نهاد چینی و سه نهاد هندی ممکن است به فهرست سیاه اتحادیه اضافه شوند؛ فهرستی که شرکت‌های اروپایی را از معامله با آنها منع می‌کند. همچنین دو شرکت چینی با ممنوعیت تراکنش روبه‌رو خواهند شد. کایا کالاس، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز در پیامی در شبکه‌های اجتماعی گفته: «ما مواد شیمیایی، قطعات فلزی، نمک‌ها و سنگ معدن بیشتری را به فهرست ممنوعیت‌های صادراتی می‌افزاییم و کنترل‌های سخت‌تری بر صادرات به نهادهای روسی و همچنین چینی و هندی اعمال می‌کنیم.»

همانطور که در بالا نیز اشاره شد، این بسته که نوزدهمین مجموعه تحریم‌ها علیه مسکو از زمان آغاز جنگ اوکراین است، شامل سقف قیمت ۴۷/۶۰دلاری برای نفت، مسدودسازی دارایی شرکت‌ها و تحریم‌هایی تازه علیه ناوگان سایه است که نفت روسیه را برخلاف محدودیت‌های گروه هفت جابه‌جا می‌کنند. اتحادیه اروپا همچنین قصد دارد خرید گاز طبیعی مایع روسیه را تا پایان سال ۲۰۲۶ ممنوع کند؛ اقدامی که در کنار لایحه دیگری از اتحادیه اروپا قرار می‌گیرد که هدف آن قطع کامل واردات انرژی از مسکو تا پایان ۲۰۲۷ است.

در این میان یکی از مقامات اتحادیه اروپا که خواست نامش فاش نشود به پولیتیکو گفته‌است هدف از این تحریم‌ها قطع جریان پول به روسیه است. او افزود: ممنوعیت واردات گاز نیز در واقع برای رهایی دائمی از یک تامین‌کننده غیرقابل اعتماد طراحی شده است. همچنین دَن یورگنسن، مسوول انرژی اتحادیه اروپا هم روز جمعه تاکید کرد که این اتحادیه برای تحریم‌های زودهنگام روسیه آماده می‌شود زیرا اروپا نه‌تنها مصرف گاز را کاهش داده بلکه در انرژی‌های پاک نیز سرمایه‌گذاری کرده است.

مطابق با گفته‌های رییس کمیسیون اروپا، در حال حاضر تحریم ۱۱۸کشتی از ناوگان سایه در دستور کار است که در مجموع ۵۶۰‌کشتی حامل نفت روسیه را تحت تحریم قرار می‌دهد؛ علاوه بر این، شرکت‌های بزرگ انرژی مانند روس‌نفت و گازپروم‌نفت مشمول ممنوعیت کامل تراکنش خواهند شد و دارایی شرکت‌های دیگر نیز مسدود می‌شود. نکته مهم دیگر این است که برای نخستین بار اقدامات محدودکننده اروپا، شامل پلتفرم‌های رمزارزی نیز خواهد شد و تراکنش‌های مرتبط با ارزهای دیجیتال را برای روسیه ممنوع می‌کند.

شرط مهم ترامپ

این اقدام کشورهای اروپایی در ظاهر به این خاطر انجام می‌شود تا پوتین تحت فشار بیشتری قرار گرفته و به جنگ خاتمه دهد. با این حال در شرایطی که شواهد نشان می‌دهد کرملین فعلا تمایلی به مذاکرات صلح ندارد، اروپایی‌ها تاکید دارند به منظور افزایش فشارها بر روسیه، آمریکا نیز باید به تحریم‌های علیه این کشور بپیوندد اما در حالی که اروپا نمایندگانی را به این منظور به واشنگتن فرستاده، ترامپ به صراحت معتقد است که به تحریم‌های بزرگ علیه روسیه ملحق می‌شود، به این شرط که کشورهای عضو ناتو که عمده آنها عضو اتحادیه اروپا هستند نیز واردات نفت و گاز خود را از روسیه متوقف کنند. امری که به گفته کارشناسان برای برخی از کشورهای اروپایی مانند کابوسی وحشتناک خواهد بود زیرا به عنوان مثال ترکیه، مجارستان و اسلواکی  همچنان از وارد کنندگان مهم انرژی هستند و در طول سه سال و نیم گذشته نیز به دنبال تامین کننده جایگزین نرفته‌اند. با تمامی این قضایا، ترامپ اصرار دارد که اگر قیمت نفت کاهش پیدا کند، روسیه به گونه‌ای تحت فشار قرار می‌گیرد که ناچار به خاتمه جنگ خواهد بود.

نقشه راه تحریم‌ها

همین موضوع در واقع اکنون تبدیل به اصل و نقشه‌راه اصلی غرب در برابر پوتین شده است زیرا تحلیلگران آمریکایی‌ها نیز تاکید دارند، تنها راه وادار کردن روسیه برای مذاکره و صلح، تشدید تحریم‌های روسیه است و از آنجا که این کشور حملات خود به اوکراین را تشدید کرده، ترامپ باید بداند که دوران وسوسه کردن پوتین با امتیاز به پایان رسیده و حالا آمریکا لازم است یک فشار مضاعف و قطعی به کرملین وارد کند.

با این حال مجله نشنال‌اینترست به تازگی در گزارش خود آورده که  کاخ سفید تاکنون به‌جای بهره‌گیری از این تحریم‌ها به سراغ تعرفه‌ها رفته و وعده داده کشورهایی مانند هند و چین که نفت روسیه را وارد می‌کنند، مجازات کند اما به گفته برخی تحلیلگران آمریکایی، تعرفه‌ها ابزاری خام و همراه با پیامدهای منفی هستند. به عنوان مثال تعرفه ۲۵‌درصدی اخیر علیه هند، دولت نارندرا مودی را به جست‌وجوی متحدان تازه سوق داده است؛ موضوعی که در عکس یادگاری مشترک مودی، شی و پوتین در اجلاس سران شانگهای نمایان شد و خرید نفت ارزان روسیه که ۴۰‌درصد نیاز انرژی هند را تامین می‌کند کاهش نداده است.

از سوی دیگر چین بزرگ‌ترین خریدار نفت روسیه است و قدرت اقتصادی و مالی عظیم این کشور باعث شده نسبت به تهدیدهای تعرفه‌ای آمریکا مصون بماند. به طوری که دولت ترامپ در ابتدا پکن را با تعرفه‌های سه‌رقمی تهدید کرد اما اقدامات تلافی‌جویانه قدرتمند چین باعث شد مقامات آمریکایی عقب‌نشینی کنند. بنابراین به گفته برخی تحلیلگران موضوع تعرفه‌ها برای افزایش فشارها بر پکن و مسکو فایده‌ای ندارند و اکنون اروپایی‌ها به امید همراهی ایالات ‌متحده در نظر دارند با تحریم انرژی روسیه ماشین جنگی پوتین را در تنگنای مالی قرار دهند تا شاهد از این رهگذر بتوانند چاره‌ای به منظور خاتمه جنگ، البته آنطور که مطلوب و مدنظر آنهاست پیدا کنند.