شفافیت،تنها مسیر نجات!
نادر نینوایی– گردشگری درمانی و سلامت یکی از حوزه‌های دارای ظرفیت بالا در اقتصاد ایران بوده که تاکنون به‌طور مطلوب از پتانسیل‌های آن بهره‌برداری نشده است. برخورداری کشور از پزشکان حاذق و شناخته‌شده، ارزان بودن خدمات درمانی نسبت به سایر کشورها و وجود بیمارستان‌ها و مراکز درمانی متعدد، پتانسیل‌های قابل‌توجهی در حوزه گردشگری درمانی برای ایران ایجاد کرده است.
با این حال در سال‌های گذشته مجموعه‌ای از عوامل مانع استفاده حداکثری از مزایای گردشگری درمانی در کشور شده و اقدامات برخی دلالان نیز به برند ایران در این حوزه آسیب‌های جدی وارد آورده است. از سوی دیگر جزیره‌ای عمل کردن نهادهای درگیر در گردشگری درمانی نیز چالش‌هایی را به همراه داشته است. مجموعه این عوامل باعث شده‌اند که گردشگری پزشکی در ایران نتواند از ظرفیت‌های قابل‌توجه خود بهره‌برداری کند. آنطور که معاون گردشگری کشور به «جهان‌صنعت» گفته اما اقداماتی برای اصلاحات در حوزه گردشگری پزشکی و درمانی انجام شده و قرار است با ایجاد سامانه‌ای جامع، مسائل ریز و درشت این حوزه سامان یابد.
گام اول؛ تقسیم وظایف بین نهادها
شاید مهم‌ترین مشکل امروز گردشگری درمانی کشور شفاف نبودن حدود وظایف و اختیارات متولیان اصلی این حوزه است. وزارت گردشگری، وزارت بهداشت و وزارت امور خارجه هر یک عهده‌دار بخشی از وظایف مرتبط با گردشگری پزشکی هستند اما مشخص نبودن حدود فعالیت‌های
هر یک، چالش‌هایی را به وجود آورده است.
انوشیروان محسنی بندپی، معاون گردشگری کشور در تشریح اقداماتی که برای ساماندهی وضعیت گردشگری درمانی و مشخص شدن حدود وظایف نهادهای مختلف انجام شده به «جهان‌صنعت» گفت: «چهار جلسه مشترک با حضور نهادهای مربوطه داشتیم و برای هر وزارتخانه وظایفی را تعریف کردیم. تبلیغ و ترویج حوزه گردشگری، پذیرش، هتلینگ و ترانسفر مسافر برعهده وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی است در حالی که ارائه خدمات سلامت و مباحث فنی و تخصصی بر دوش وزارت بهداشت است.»
وی در پاسخ به این پرسش که برای اجتناب از جزیره‌ای عمل کردن وزارت بهداشت، وزارت گردشگری و وزارت امور خارجه چه برنامه‌ای دارد، گفت: «تمام نابسامانی‌ها و جزیره‌ای عمل کردن‌ها با راه‌اندازی «سامانه جامع سلامت» برطرف می‌شود. بیمار وقتی به بیمارستان می‌آید، اطلاعات او در سامانه ثبت و اتصال برقرار می‌شود بنابراین اینکه بیمار چه خدمتی، با چه کیفیتی و با چه قیمتی دریافت کرده در این سامانه مشخص است و پیگیری‌های مربوط به بیمار خارجی (گردشگر درمانی) نیز انجام می‌شود. با دنبال کردن این سازوکار، گردشگر درمانی که از بیمارستان خارج شد، دوباره به هتل یا محل اقامت خود بازمی‌گردد. به این جمع‌بندی رسیده‌ایم که تمامی وزارتخانه‌های مرتبط همراه با نهادهای خصوصی مانند سازمان نظام پزشکی و اتاق بازرگانی وضعیت ارائه خدمات در حوزه گردشگری پزشکی و درمانی را ساماندهی کنند.»
محسنی بندپی ادامه داد: «هر گردشگری که برای دریافت خدمات درمانی به کشور بیاید، به خدمتی که قصد دریافت آن را دارد یک کد اختصاص می‌دهیم و به این ترتیب در خصوص کیفیت و قیمت خدمت درمانی ارائه شده، شفافیت وجود خواهد داشت. مشخص می‌کنیم (بیمار- گردشگر درمانی) در کجا خدمت موردنظر خود را دریافت کرده و حتی توسط چه کسی و با چه نرخی این خدمت به او ارائه شده است. تمام این موارد در سامانه جامع سلامت ثبت می‌شود. با اتخاذ این تدبیر اگر در آینده مشکلی پیش بیاید، مشخص می‌شود که این مشکل از کجا بوده است؛ آیا مشکل مربوط به نقل و انتقال هوایی بوده و مثلا به بخش آژانس‌های مسافرتی مربوط می‌شود یا مشکل در بیمارستان بوده و به کیفیت خدمت ارائه‌شده مربوط می‌شود. همه اینها در سامانه جامع سلامت مشخص شده و با شفافیت و دقت پیگیری می‌شود.»
شفافیت؛ راهکار مقابله با دلالی
حضور و فعالیت‌های گسترده دلالان یکی از معضلات اصلی گردشگری درمانی در کشور محسوب می‌شود. باید توجه داشت که گردشگر خارجی متقاضی دریافت خدمات درمانی به محض ورود به کشور، با دلالانی مواجه می‌شود که او را به سوی مراکز پزشکی با کیفیت پایین رهنمون کرده و در مواردی هزینه‌های چندبرابری از او مطالبه می‌کنند. این شرایط چالش‌های جدی برای گردشگری درمانی ایران به وجود آورده و به برند ایران در این حوزه آسیب می‌زند. محسنی بندپی در خصوص اقدامات انجام شده برای حل معضل ورود و فعالیت‌های نامناسب برخی دلال‌ها در بحث گردشگری درمانی گفت: «به ۷۰۰نفر از متقاضیان فعالیت در حوزه بازاریابی گردشگری درمانی مجوز داده‌ایم و برای افرادی که مجوز دریافت کرده‌اند قطعا کنترل و ارزیابی اعمال خواهیم کرد. در نتیجه هرکسی از افراد دارای مجوز شکایت کند، بررسی خواهد شد و اگر تخلفی ثابت شود، نسبت به ابطال مجوز آن فرد اقدام خواهیم کرد. در سامانه مربوطه نیز بررسی‌های لازم انجام شده تا همه کسانی که در این زمینه عهده‌دار وظایفی هستند، وظایفشان اصلاح شود و با تداوم این روند، تمام کسانی که غیرمجاز هستند، خود به خود حذف خواهند شد.» وی افزود: «در واقع با فعالیت سامانه جامع سلامت، غیرمجازها دیگر نمی‌توانند به فعالیت خود ادامه دهند زیرا سامانه مشخص می‌کند که فرد بیمار یا گردشگر درمانی توسط چه آژانسی وارد کشور و از آنجا وارد کدام بیمارستان شده است و همه چیز شفاف در دسترس خواهد بود.»
آینده روشن در گرو انجام اقدامات عملی
آنچه مسلم است ایجاد سامانه‌های جامع و شفاف می‌تواند به بهبود وضعیت گردشگری درمانی کمک کند اما تحقق این موضوع نیازمند این است که صرفا به ساخت سامانه اکتفا نشود و پیگیری‌های عملی نیز انجام شود. در صورت توجه به همه جوانب امر، سامانه‌ها قادر خواهند بود اطلاعات دقیقی از خدمات ارائه شده، کیفیت و قیمت آنها را ثبت و پیگیری کنند. با استفاده از فناوری و اطلاعات دقیق می‌توان به شفافیت بیشتری در این حوزه دست یافت و از دلالی تا حدودی جلوگیری کرد. علاوه بر این تقسیم وظایف بین نهادهای مختلف به‌گونه‌ای که هر یک مسوولیت‌های مشخصی داشته باشند، می‌تواند به ساماندهی بهتر گردشگری درمانی کمک کند. اگر وزارت بهداشت، وزارت گردشگری و سایر نهادهای مرتبط به‌صورت هماهنگ و مشترک عمل کنند، می‌توانند چالش‌های موجود را برطرف کرده و از پتانسیل‌های ایران در گردشگری درمانی بهره‌برداری کنند. در نهایت برای تحقق این اهداف نیاز به همکاری و هم‌افزایی بین تمامی نهادها، پزشکان و فعالان حوزه گردشگری و درمانی وجود دارد. باید اذعان داشت که تنها در این صورت می‌توان به آینده‌ای روشن و موفق برای گردشگری درمانی در ایران امیدوار بود.
