کورسوی دیپلماسی
علیرضا کیانپور- سرانجام پس از ماه‌ها تشدید تنش در روابط ایران و آژانس و در حالی که تقریبا نیمی از مهلت ۳۰روزه پس از فعال‌سازی مکانیسم ماشه از سوی تروئیکای اروپایی نیز گذشته، ایران و آژانس با میانجیگری طرف مصری درباره چارچوب جدید همکاری با یکدیگر به توافق رسیدند؛ توافقی که سیدعباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی آن را «یک سازوکار عملی برای همکاری» خوانده که به‌گفته او، «هم شرایط استثنائی امنیتی ایران را بازتاب می‌دهد و هم الزامات فنی آژانس را.»
۲ روایت از یک توافق
وزیر امور خارجه ایران اگرچه پس از امضای این توافق در شامگاه سه‌شنبه هفته‌ای که گذشت تاکید کرد که این توافق جدید ضمن توجه به نگرانی‌های امنیتی جمهوری اسلامی، حقوق ایران را به رسمیت شناخته و شکل جدیدی از همکاری با آژانس را تعریف می‌کند اما در ادامه توضیح داد که «ادامه حیات این سند به این شرط است که نباید هیچ اقدام خصمانه‌ای به شمول اسنپ‌بک علیه جمهوری اسلامی صورت گیرد.» عراقچی اما در حالی تاکید کرد طبق توافق جدید ایران و آژانس، «هیچ دسترسی تازه‌ای به بازرسان آژانس داده نخواهد شد مگر در مورد نیروگاه بوشهر که آن هم به دلیل تعویض سوخت و بنا به مصوبه شورای‌عالی امنیت ملی از قبل برقرار بوده» که رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در توضیحاتی که پس از امضای توافق در این رابطه در اختیار خبرنگاران گذاشت گفته بود: «این توافق شامل بازگشت بازرسی به همه تاسیسات هسته‌ای ایران و گزارش‌دهی کامل درباره مراکز هدف قرار گرفته و مواد هسته‌ای موجود در آنها خواهد بود.» از سوی دیگر در حالی که طی این چند روز گذشته شاهد واکنش‌های گسترده داخلی و بین‌المللی به توافق شامگاه سه‌شنبه ایران و آژانس در قاهره بودیم کایا کالاس، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز در این رابطه نوشت: «این توافق می‌تواند گامی حیاتی در مسیر دیپلماسی هسته‌ای باشد، مشروط بر اینکه ایران اجرای سریع آن را تضمین کند.»
واکنش فلاحت‌پیشه به مخالف‌خوانی اقلیت تندرو
در حالی که طی روزهای گذشته عراقچی در چند نوبت درباره جزئیات این توافق اظهارنظر کرده و هر بار نیز به‌نحوی سعی کرده تندروها را اقناع کند که این توافق ناقض مصوبه جنجالی چندی پیش مجلس در راستای تعلیق همکاری ایران و آژانس نیست و توافق قاهره مطابق آن مصوبه مجلس زیرنظر شورای‌عالی امنیت ملی شکل گرفته، در این مدت شاهد داد و قال تندروهای درون و بیرون مجلس علیه توافق بودیم. هرچند حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دهم با اشاره به مخالف‌خوانی‌های طیفی از نمایندگان تندروی مجلس در چند روزی که از توافق قاهره میان ایران و آژانس گذشته به «جهان‌صنعت» گفته است: «متاسفانه واقعیت این است که بخشی از قوانین و نطق‌های نمایندگان کنونی مجلس هر روز بیش از پیش از سیاست‌های کلی نظام دور می‌شود؛ مواضعی که ظاهرا تنها با هدف قانع کردن همان چند‌درصدی از جامعه ایراد می‌شود که در جریان انتخابات اسفندماه ۱۴۰۲ و اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۳ به این نمایندگان رای دادند چراکه به‌واقع امکان تشکیل چنین مجلسی با هیچ نظام انتخاباتی در جهان وجود نداشت و این نمایندگان با نصاب آرای تک‌رقمی و زیر ۱۰درصد آرا، وارد پارلمان شدند و مجلسی را تشکیل دادند که برآمده از رای اکثریت ملت ایران نیست.»
مسیر کشور در راستای خروج از NPT نبوده و نیست
این نماینده ادوار مجلس با تاکید بر اینکه هدف مصوبه مجلس مبنی‌بر «الزام دولت به تعلیق همکاری با آژانس» صرفا «اقناع همان درصد قلیلی از شهروندان بود که معمولا با چنین شعارهایی همراهی می‌کنند»، خاطرنشان کرد که «از همان زمان تصویب این مصوبه نیز روشن بود که کشور در مسیر خروج از NPT گام برنخواهد داشت.» او همچنین براین‌اساس نتیجه‌گیری کرد که «مواضعی که طیفی از تندروهای مجلس علیه این توافق نیز اتخاذ کرده و می‌کنند، همچون دیگر مواضع‌شان در این یک سال و چند ماه گذشته که در پارلمان حضور دارند، لزوما در راستای منافع اکثریت ملت ایران نیست و صرفا می‌خواهند همان پایگاه رای حداقلی خود را حفظ کنند.» این استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل با تاکید بر اینکه وزیر امور خارجه با حکم شورای‌عالی امنیت ملی و بی‌اعتنا به قانونی که در مجلس تصویب شد، موفق به امضای توافقی تازه با آژانس شد»، گفت: «براساس این توافق تازه قرار است بازرسی‌های آژانس زیرنظر شورای‌عالی امنیت ملی ازسر گرفته شود و مجموعه مواضع نمایندگان که به‌ویژه پس از این توافق اتخاذ شد، مواضع ملی نبود و صرفا پاسخی بود به مطالباتی که همان پایگاه رای حداقلی این جریان مطرح می‌کرد.»
توافق قاهره مانع از انسداد معدود روزنه‌های دیپلماسی شد
فلاحت‌پیشه همچنین در واکنش به پرسش دیگر «جهان‌صنعت» درخصوص نتایج توافق ایران و آژانس گفت: «واقعیت این است که هم‌اکنون بسیاری از گزینه‌های سیاست خارجی ایران از بین رفته است چراکه متاسفانه از ۵ سال پیش که کشور در مسیر انحرافی قرار گرفت، هرگز به هشدارهایی که دلسوزان در این رابطه دادند، توجه نشد و نه‌تنها منافع ملی ایران از بحران‌های گاه و بی‌گاه دور نشد؛ بلکه عده‌ای منافع ملت ایران را به عمد در کانون این بحران‌ها قرار دادند و با این حساب توقعی که از توافق ایران و آژانس شکل می‌گیرد نمی‌تواند توقعی حداکثری باشد.» او با تاکید بر اینکه «دستاورد توافق قاهره صرفا حفظ روزنه‌های دیپلماتیک است و نه بیش از آن»، گفت: «در واقع اگر این توافق حاصل نمی‌شد، همین معدود روزنه‌های دیپلماتیک باقی‌مانده نیز مسدود می‌شد. حال آنکه با امضای توافق ایران و آژانس این روزنه‌های دیپلماتیک تاحدی حفظ شده و در ادامه مسیر بسته به همکاری ایران و آژانس، مکانیسم ماشه در مسیری معقول‌تر قرار می‌گیرد.»
امکان تعلیق اجرای مکانیسم ماشه در سایه توافق قاهره
رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس همچنین توضیح داد: «در واقع اگر طرفین بتوانند همکاری سازنده‌ای را شکل بدهند، کشورهای اروپایی نیز باتوجه به اینکه دغدغه اصلی‌شان اوکراین است و نمی‌خواهند گرفتار یک بحران امنیتی تازه شوند، امکان و احتمال تعویق اجرای مکانیسم ماشه وجود دارد.» او در عین حال با تاکید بر اینکه «اجرا یا تعویق اجرای مکانیسم ماشه و اساسا هرگونه همکاری میان ایران و آژانس در نهایت به نوع تعاملات تهران و واشنگتن وابسته است»، گفت: «در واقع این مشکلات همگی مشکلات کوچک هستند و چالش اصلی در سیاست خارجی ایران به مساله روابط ایران با آمریکا مربوط است.» او گفت: «به بیان دیگر این ایران و آمریکا هستند که می‌توانند این چالش‌ها را با یک توافق دیپلماتیک احتمالی مدیریت کنند.» او همچنین با اشاره به نقش مخرب رژیم صهیونیستی به‌عنوان یک «بازیگر آشوب‌ساز در منطقه و جامعه جهانی»، یادآور شد: «این راهبرد جدی در رژیم صهیونیستی وجود دارد که برای جلوگیری از شکل‌گیری اجماع عربی علیه اسرائیل، چالش‌ها را به سمت جریان‌های نزدیک به ایران و حتی خود ایران بکشاند چراکه نتانیاهو هیچ سیاستی به جز بحران‌سازی ندارد. بنابراین سعی خواهد کرد بحران را با بحران مدیریت کند و در حال حاضر که رژیم صهیونیستی درپی حمله به سران حماس در قطر، با نوعی اجماع عربی یا به بیان دقیق‌تر اجماع جهان اهل سنت مواجه است، احتمالا بار دیگر سعی خواهد کرد با ایجاد بحرانی تازه پیرامون نیروهای نزدیک به ایران یا حتی خود ایران، خود را از گوشه رینگ خارج کند.»
دلایل هماهنگی تندروها و صهیونیست‌ها؛ نفوذ و حماقت!
فلاحت‌پیشه همچنین در پاسخ به این پرسش که آیا مخالف‌خوانی‌های نیروهای سیاسی بیرون دولت اعم از نمایندگان مجلس، جریان‌های رسانه‌ای تندرو همچون روزنامه کیهان و دیگر چهره‌های منتسب به ایران می‌توانند عملا جلوی همکاری ایران و آژانس را بگیرند، گفت: «هر روز بیش از گذشته مشخص خواهد شد که خط بحران در ایران یعنی همین خطی که جریان‌های تندرو به کشور تحمیل کرده‌اند، خطی انحرافی بوده که هدف و نتیجه‌ای ندارد جز اینکه فرصت‌های دیپلماسی ایران را از بین ببرد و بسوزاند، کشور را درگیر بحران کند و در ادامه نیز کشور را به سمت جنگی دیگر سوق دهد.» او در عین حال گفت: «نه‌تنها هر روز بیش از گذشته آشکار می‌شود که این تحرکات ناشی از یک جریان و خط انحرافی است بلکه همچنین هر روز بیش از گذشته اثبات می‌شود که نوعی هماهنگی و همخوانی میان این جریان افراطی در داخل کشور و جریان صهیونیستی در خارج از کشور وجود دارد.» رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دهم در پاسخ به این پرسش که این جریان تندرو چگونه چنین هماهنگی و ارتباطی را با جریان صهیونیستی برقرار می‌کند، گفت: «بخشی از این هماهنگی ناشی از نفوذ است و بخشی نیز ناشی از حماقت در تصمیم‌گیری‌هاست. متاسفانه باید اذعان کنیم که در برخی تصمیم‌گیری‌ها در حوزه سیاست خارجی نوعی حماقت آشکار وجود دارد که زیانش نیز بیش از هر کس متوجه ملت ایران می‌شود.» او در عین حال تاکید کرد که «پس از هزینه‌های سنگینی که کشور درپی همین اشتباهات متحمل شد، اکنون در شرایطی قرار داریم که این جریان انحرافی هر روز بیش از گذشته در کنج اقلیت قرار می‌گیرد و آنچه هم‌اکنون می‌شنویم نیز چیزی نیست مگر آخرین فریادهای این جریان تندرو که صرفا برای فرار از پاسخگویی روبه غوغا و بلوا آورده است.»
آخرین فریادهای افراطیون با هدف فرار از پاسخگویی
این استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه همچنین در توضیح دلیل به حاشیه رفتن روزافزون جریان انحرافی و تندرو در سیاست خارجی ایران گفت: «بخش بزرگی از نسل جوان این مملکت جنگ هشت ساله و البته انقلاب اسلامی را تجربه نکرده و در شرایطی پا به عرصه جامعه و زندگی گذاشته که می‌بینند با وضعیتی ناگوار به لحاظ معیشتی روبه‌رو است.» فلاحت‌پیشه گفت: «نسل جوان ایران کم‌کم به این نتیجه رسیده زندگی‌شان فدای شعارهای انقلابی گروهی خاص از افراطیونی شده که با همین شعارها برای خود منافع و مناصب قابل‌توجهی ایجاد کرده‌اند و امروز هم حاضرند کشور را درگیر بحران و جنگ نگه دارند تا مجبور به پاسخگویی نشوند؛ به همین دلیل است که معتقدم دست‌کم بخشی از این داد و قال و فریادهای افراطیون، نوعی فرار روبه جلوست و با هدف فرار از پاسخگویی صورت می‌گیرد.»
مصائب ۵ سال انحراف در سیاست خارجی
فلاحت‌پیشه در ادامه تحلیلش با تاکید مجدد بر این دست‌کم از ۵ سال پیش، کشور به لحاظ برخی تصمیم‌های سیاست خارجی در مسیری انحرافی قرار گرفته، توضیح داد: «البته پیش از این بازه زمانی ۵ساله نیز شاهد انحرافات و خطاهایی در حوزه دیپلماسی بودیم اما این جریان تندروی انحرافی مشخصا از ۵ سال پیش با جلوگیری از احیای برجام در سال پایانی دولت روحانی روندی را کلید زد که متاسفانه هنوز ادامه دارد. آن هم در حالی که ۴ سال پیش نیز این مسیر را با ممانعت از احیای برجام در دولت ابراهیم رییسی ادامه داد و به تعبیری منافع ملی ایران فدای روسوفیل‌های داخلی شد.» او گفت: «به هر روی این مسیر ادامه پیدا کرد و مشخصا با حمله حماس به رژیم صهیونیستی و واقع ۷ اکتبر ۲۰۲۳ شاهد بودیم که ایران در سیبل اصلی تحولات پس از ۷ اکتبر قرار گرفت که این وضعیت حاصل فعالیت‌های جریان نفوذ بود.» او تاکید کرد: «از همان ابتدا نیز مشخص بود که دخالت ایران در مسائل ناشی از ۷ اکتبر چه تبعاتی برای کشور به همراه دارد و بسیاری از جمله بنده در مصاحبه‌های متعدد در همان زمان در این رابطه هشدار دادیم که گفتیم که ۷ اکتبر فتنه‌ای عظیم است که به‌سوی ایران می‌آید اما با وجود این هشدارها، تندروهای داخلی عملا ایران را به سیبل ۷ اکتبر تبدیل کردند و امروز به جایی رسیده‌ایم که ایران عملا به یکی از تنهاترین کشورهای این کره خاکی تبدیل شده است.»
ایران؛ تنهاترین کشور جهان!
فلاحت‌پیشه در بخش پایانی صحبت‌هایش به تحولات چند روز گذشته پس از ترور برخی از سران حماس در قطر اشاره کرد و گفت: «با وجود اینکه اسرائیلی‌ها اعلام کردند جنگ ۱۲روزه این رژیم علیه ایران، بزرگ‌ترین جنگ این رژیم بوده، هیچ‌یک از کشورهای عربی حاضر نشدند حتی اگر شده در سطح وزیران خارجه تشکیل جلسه بدهند و آن حملات نامشروع را محکوم کنند اما هم‌اکنون شاهدیم که بلافاصله پس از حمله رژیم صهیونیستی به مواضع قطر، نشست سران کشورهای اسلامی و عربی شکل می‌گیرد و حتی آقای پزشکیان نیز برای حضور در این نشست اعلام آمادگی می‌کند. همین تحولات نیز نشان می‌دهد که این سیاست انحرافی منجر به تنهایی و انزوای ایران حتی میان کشورهای منطقه شده است.»
