تجربه سئول در کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی
جهان‌صنعت – کره‌جنوبی با قانون استفاده منطقی از انرژی و پروژه‌هایی همچون ساختمان صفر انرژی، افزایش ۲۵درصدی بهره‌وری، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر به سمت یک اقتصاد کم‌کربن و پایدار حرکت کرده است.
این کشور به عنوان یکی از اقتصادهای صنعتی پیشرفته آسیا طی دهه‌های اخیر رشد سریع اقتصادی و صنعتی را تجربه کرده است. این رشد در کنار مزایای اقتصادی، پیامدهایی همچون افزایش مصرف انرژی و وابستگی به سوخت‌های فسیلی را به همراه داشته که چالش‌هایی جدی در حوزه امنیت انرژی و تغییرات اقلیمی ایجاد کرده است. در واکنش به این وضعیت، دولت کره‌جنوبی مجموعه‌ای از سیاست‌ها و برنامه‌های جامع را برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی و بهبود بهره‌وری، تدوین و اجرا کرده است که امروزه به یکی از ارکان اصلی سیاستگذاری انرژی این کشور تبدیل شده است.
پایه اصلی این سیاست‌ها بر قانون «استفاده منطقی از انرژی» مصوب سال ۱۹۷۹ استوار است. این قانون اهدافی همچون مدیریت تقاضا، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و استفاده بهینه از منابع انرژی را دنبال می‌کند و اجرای آن برعهده سازمان انرژی کره (KEMCO) گذاشته شده است. این سازمان علاوه بر اجرای برنامه‌های ارتقای بهره‌وری، نقش مهمی در آموزش عمومی و توسعه فناوری‌های کم‌مصرف ایفا می‌کند.
یکی از مهم‌ترین حوزه‌های تمرکز کره‌جنوبی بهینه‌سازی مصرف انرژی در بخش ساختمان است. برای این منظور سیاست «ساختمان صفر انرژی» یا ZEB به‌تدریج الزامی شده است. براساس این رویکرد، ساختمان باید به گونه‌ای طراحی و تجهیز شود که در طول یک سال میزان انرژی مصرفی آن برابر یا کمتر از میزان انرژی تولید شده در محل باشد. این امر با استفاده از عایق‌بندی پیشرفته، تجهیزات کم‌مصرف و تولید انرژی از منابع تجدیدپذیر همچون پنل‌های خورشیدی محقق می‌شود. از سال ۲۰۲۴ تمامی ساختمان‌های عمومی بزرگ و از سال ۲۰۲۳ بسیاری از ساختمان‌های خصوصی ملزم به رعایت این استاندارد شده‌اند. نمونه شاخص این سیاست، ساختمان EnergyX DY در شهر گویانگ (عکس مقاله) است که در سال ۲۰۲۳ افتتاح شد و توانسته با استفاده از ترکیب فناوری‌های نوین و طراحی پایدار بیش از نیاز خود برق تولید کند و به عنوان نخستین ساختمان «انرژی مثبت» جهان شناخته شود. این پروژه نه‌تنها یک موفقیت فنی محسوب می‌شود بلکه تصویری واقعی از هدف‌گذاری‌های کره‌جنوبی در حوزه معماری پایدار ارائه می‌دهد.
کره‌جنوبی برنامه‌ای ملی برای افزایش ۲۵درصدی بهره‌وری انرژی تا سال ۲۰۲۷ تدوین کرده است. این برنامه با مشارکت صنایع بزرگ و مصرف‌کنندگان عمده انرژی و از طریق مشوق‌هایی مانند معافیت مالیاتی و طرح «انرژی کش‌بک» اجرا می‌شود. در این طرح کاهش مصرف انرژی به‌طور مستقیم به پاداش نقدی برای مشترکان منجر می‌شود. علاوه بر این کمپین‌هایی همچون «صرفه‌جویی یک کیلووات ساعت» با هدف فرهنگ‌سازی و جلب مشارکت عمومی به راه افتاده است. اقشار کم‌درآمد نیز با یارانه‌های خرید لوازم‌خانگی کم‌مصرف و جایگزینی رایگان لامپ‌های LED مورد حمایت قرار می‌گیرند.
در حوزه کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، کره‌جنوبی از سال ۲۰۱۵ نظام تجارت انتشار کربن یا K-ETS را به اجرا گذاشته است که حدود ۷۴درصد انتشار کشور را تحت پوشش قرار می‌دهد. این نظام با تعیین سقف انتشار و ایجاد بازاری برای خریدوفروش مجوزها، شرکت‌ها را به کاهش هزینه‌محور انتشار ترغیب می‌کند و بخشی از قانون پایه کربن صفر مصوب ۲۰۲۱ محسوب می‌شود.
گذار انرژی در کره‌جنوبی نه‌تنها بر توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر بلکه بر تقویت سهم انرژی هسته‌ای نیز متمرکز است. این کشور قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ سهم تجدیدپذیرها را به ۲۰درصد و تا سال ۲۰۴۰ به ۳۵درصد برساند. همزمان، طبق برنامه نهم تامین برق، سهم برق بدون کربن تا سال ۲۰۳۸ به ۷۰درصد افزایش خواهد یافت. رشد تولید انرژی هسته‌ای در سال‌های اخیر باعث کاهش وابستگی به واردات زغال‌سنگ و گاز شده و سیاست‌های جدید نیز به تدریج یارانه‌های انرژی زیست‌توده را کاهش داده‌اند.
فناوری‌های نوین نیز نقش محوری در این تحول دارند. پروژه‌های شبکه هوشمند که در جزیره ججو به صورت آزمایشی آغاز شده‌اند، امکان مدیریت لحظه‌ای مصرف و تولید برق را فراهم و به ادغام گسترده‌تر منابع تجدیدپذیر کمک می‌کنند. هدف‌گذاری شده است که این فناوری تا سال ۲۰۳۰ به صورت سراسری در کشور اجرا شود.
مجموعه این سیاست‌ها نشان می‌دهد که کره‌جنوبی در حال حرکت به سوی یک اقتصاد کم‌کربن و پایدار است. ترکیب قوانین جامع، مشوق‌های اقتصادی، استفاده از فناوری‌های پیشرفته و تغییر الگوهای مصرف این کشور را در مسیر گذار انرژی قرار داده است. هرچند چالش‌هایی همچون هزینه‌های بالای فناوری و مقاومت بخش‌های سنتی وجود دارد اما تجربه کره‌جنوبی می‌تواند برای سایر کشورهایی که به دنبال کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی هستند، الگویی ارزشمند باشد.
