جایگاه ایران در دکترین برنامه‌ریزی اقتصادی آینده با روسیه
جهان صنعت -روابط اقتصادی ایران و روسیه دارای پتانسیل بالایی برای توسعه است اما این روابط به طور قابل‌توجهی از روابط تجاری کشورهای دیگر با روسیه، مانند آلمان، ترکیه و امارات کمتر است. روشنعلی یکتا، نایب‌رییس اتاق مشترک ایران و روسیه در یادداشتی به آینده اقتصادی ایران و روسیه پرداخت. یادداشت وی به این شرح است: تعاملات بالای سیاسی میان ایران و روسیه در شرایط مشترک تحریم که با هدف بستن شریان اقتصادی آنها از سوی غرب اعمال شده است، نتوانسته موجب قرار گرفتن ایران در برنامه‌ریزی‌های بلندمدت روسیه شود. باوجود عضویت ایران در چند پیمان اقتصادی در سال‌های اخیر که گفته می‌شود با اهتمام بیشتر روسیه انجام پذیرفته، از جمله پیمان شانگهای (۱۷-۹-۲۰۲۱)، بریکس (۱- ۱-۲۰۲۴)، پیمان اقتصادی اوراسیا (۲۵-۱-۲۰۲۵) و توافقنامه جامع راهبردی ایران و روسیه (۱۷-۱-۲۰۲۵) و با عنایت به موقعیت جغرافیایی ایران به واسطه بنادر شمالی و جنوبی در همسایگی روسیه و شرایط کنونی سیاسی روسیه، ایران تنها دهلیز آسان تجارت روسیه با دنیا آزاد است ولی کماکان ایران جایگاه مناسبی در دکترین برنامه‌ریزی اقتصادی آینده روسیه ندارد.
به نظر می‌رسد سه عامل بیش از همه در این شرایط دخیل باشد:
الف- عوامل داخلی ایران: از جمله سیاست یک بام و دو هوای غیرشفافیت سیاست‌های بانکی و اقتصادی، قوانین خلق‌الساعه، عدم استراتژی بلندمدت اقتصادی، بی‌ثباتی مدیران، انتصاب مدیران سفارشی کم‌تجربه، غیرمتخصص و سایه سنگین رانتی منفعت‌طلبانه نهادهای خصولتی.
ب- عوامل داخلی روسیه: بی‌علاقگی سرمایه‌گذاران روسی در نگاه برد-برد تجاری با طرف ایرانی، اجرا شدن قوانین خشک داخلی روسیه به‌جای دستورالعمل تجارت بین‌المللی با ایران در برخی موارد، بوروکراسی فراوان و راه ناهموار سرمایه‌گذاری برای ایرانیان، نامتوازن بودن چرخ‌دنده تجارت خارجی بین
روسیه و ایران.
پ- عوامل خارجی: ورود عوامل خارجی از غفلت نهادهای اجرایی داخل دو کشور با ایجاد بی‌اعتمادی و کشیدن ترمز گسترش روابط اقتصادی بین دو طرف
به همین منظور نگاهی در ادامه به انتخاب کشورهای هدف روسیه برای افزایش پتانسیل صادرات غیرنفتی با توجه به تحریم سنگین نفتی غرب خواهم داشت.
اندیشکده سیاستگذاری روسیه پیش‌بینی کرده که روسیه می‌تواند صادرات کالاهای غیرخام و غیرانرژی را در تجارت با کشورهای بی‌طرف تا ۳۳میلیارد دلار افزایش دهد که حدود ۲۶درصد از حجم واقعی عرضه است. چنین تخمین‌هایی توسط اندیشکده تحقیقات تجارت خارجی IPEI RANEPA ارائه شده است. از این مبلغ ۴/۹میلیارد دلار برای محصولات کشاورزی و ۲/۲۳میلیارد دلار برای کالاهای صنعتی است.
در بخش کشاورزی ۸۷درصد از پتانسیل تحقق‌نیافته در ۱۵کشور برتر متمرکز است. چین در صدر قرار دارد: با صادرات ۸/۸میلیارد دلار، امکان عرضه ۵/۳میلیارد دلار اضافی، از جمله گندم به ارزش ۲/۱میلیارد دلار، وجود دارد. در رتبه‌های بعدی هند (بالقوه – یک‌میلیارد دلار)، ازبکستان (۶۷۲میلیون دلار)، نیجریه (۳۸۵میلیون دلار) و تونس (۳۸۳میلیون دلار) قرار دارند. پتانسیل قابل‌توجهی نیز با خریداران بزرگ باقی‌مانده است: مصر، ترکیه، عربستان سعودی و قزاقستان. در برخی کشورها مانند هنگ‌کنگ، منابع فعلی حداقل هستند اما پتانسیل صدها‌میلیون دلار تخمین زده می‌شود.
در کالاهای صنعتی ۸۹درصد از پتانسیل نیز به ۱۵کشور اول تعلق دارد. هند در جایگاه اول قرار دارد: حجم عرضه در سال۲۰۲۳، ۹/۴میلیارد دلار و پتانسیل اضافی ۳/۵میلیارد دلار است. جایگاه‌های اصلی عبارتند از: کود، نیکل، مس و فسفات. پتانسیل تحقق‌نیافته مشابهی- هر کدام ۱/۳میلیارد دلار- در چین و ترکیه موجود است.
۵/۱میلیارد دلار اضافی می‌تواند به هر یک از کشورهای برزیل و قزاقستان صادر شود، از جمله محصولات فلزی، اورانیوم، مواد شیمیایی و تجهیزات. کشورهای خلیج‌فارس مانند امارات متحده عربی و عربستان سعودی ممکن است بیشترین علاقه را به عرضه محصولات فلزی و چوب داشته باشند.
برای تحقق این پتانسیل تلاش‌های روسیه برای حمایت از صادرات در حوزه‌های کالایی و کشوری دارای اولویت متمرکز شده است.
منبع: روابط عمومی اتاق ایران
