پورتفوی مقاوم به بحران
مهران فتحی، کارشناس بازار سرمایه
اقتصاد ایران در سال ۱۴۰۴ با تورم مزمن و نرخ تورم رسمی بیش از ۳۲درصد مواجه است اما نرخ ارز آزاد بیش از ۶۰درصد افزایش یافته که نشان می‌دهد سرمایه‌گذاران با تورم واقعی بالاتری روبه‌رو هستند. این وضعیت باعث شده هدف اصلی سرمایه‌گذاری حفظ قدرت خرید و مقابله با کاهش ارزش ریال باشد. رشد اقتصادی شکننده و محدود به بخش نفت و خدمات، همراه با نرخ بهره واقعی منفی حدود منفی ۱۰درصد، سرمایه‌گذاری در سپرده‌های بانکی را زیان‌ده کرده و سرمایه‌گذاران را به سمت بازارهای جایگزین مانند طلا، ارز و مسکن سوق داده است. ریسک‌های سیستماتیک به‌ویژه تحریم‌ها و تنش‌های ژئوپلیتیکی، فضای سرمایه‌گذاری را مه‌آلود کرده و باعث شده آینده بازارها به دو سناریوی گشایش سیاسی یا تداوم تحریم‌ها وابسته باشد که هرکدام تاثیرات متفاوتی بر بازار سهام، طلا و دلار دارند.
بازار سهام در سال۱۴۰۳ عملکرد ضعیفی داشت؛ شاخص کل بورس رشد ۱۹ تا ۲۳درصدی داشت اما شاخص هم‌وزن تنها ۷ تا ۹درصد افزایش یافت و این نشان‌دهنده تقسیم بازار به شرکت‌های بزرگ صادرات‌محور با بازدهی بهتر و شرکت‌های کوچک با عملکرد ضعیف بود. در مقابل، طلا و سکه با بازدهی بیش از ۱۰۰درصد بهترین گزینه بودند که این موفقیت ناشی از افزایش نگرانی‌ها درباره تورم و سقوط ارزش ریال بود، هرچند حباب قیمتی قابل‌توجهی در بازار فیزیکی سکه وجود داشت که به بی‌اعتمادی به پول ملی اشاره دارد. دلار آزاد نیز با رشد بیش از ۶۰درصدی نقش مهمی در پوشش ریسک ارزی و تعیین قیمت سایر دارایی‌ها ایفا کرد.
بازار درآمد ثابت با وجود نرخ بهره اسمی ۵/۲۲درصد، بازده واقعی منفی داشت و اوراق صکوک به عنوان جایگزینی کم‌ریسک‌تر با بازدهی متوسط ۲۵درصد برای بخش محافظه‌کار پورتفوی مطرح شدند اما قادر به مقابله کامل با تورم نیستند. بازار مسکن به دلیل نیاز به سرمایه بالا و نقدشوندگی پایین کمتر برای سرمایه‌گذاران خرد جذاب است و ارزهای دیجیتال گزینه‌ای پرریسک و جانبی برای سفته‌بازی و دور زدن محدودیت‌ها محسوب می‌شوند.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری به‌ویژه صندوق‌های مبتنی‌بر طلا با بازدهی میانگین ۵۴درصد، صندوق‌های درآمد ثابت با بازدهی ۲۵درصد و صندوق‌های مختلط با بازدهی ۳۰درصد، راهکارهای مناسبی برای سرمایه‌گذاران خرد هستند که نمی‌توانند مستقیم در بازارها سرمایه‌گذاری کنند. انتخاب صندوق مناسب نیازمند توجه به سابقه عملکرد، ریسک، مدیریت حرفه‌ای و شفافیت گزارش‌دهی است.
طراحی پورتفوی مقاوم در برابر نوسانات بازار ایران باید براساس شناخت دقیق آستانه تحمل ریسک سرمایه‌گذار انجام شود؛ سرمایه‌گذاران محافظه‌کار با اولویت حفظ سرمایه و تحمل کم نوسان، سرمایه‌گذاران میانه‌رو به دنبال تعادل بین رشد و امنیت و سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر با هدف کسب بیشترین بازدهی و تحمل نوسانات بالا دسته‌بندی می‌شوند. در این شرایط، ساخت پورتفویی همه‌فصل که در برابر دو سناریوی سیاسی و اقتصادی متضاد مقاوم باشد، ضروری است.
در نهایت برای حفظ قدرت خرید و بهینه‌سازی بازده در سال۱۴۰۴، سرمایه‌گذاران باید با ترکیب هوشمندانه دارایی‌ها شامل سهام بزرگ صادرات‌محور، طلا یا صندوق‌های طلا، اوراق درآمد ثابت و ارز خارجی، به همراه انتخاب صندوق‌های سرمایه‌گذاری متناسب با ریسک‌پذیری خود، سبدی مقاوم و منعطف بسازند که بتواند از فشارهای تورمی و ریسک‌های سیاسی عبور کند و در هر شرایطی فرصت رشد و حفظ سرمایه را فراهم آورد.
