اجلاس ۶ میلیارد دلاری سعودی‌ها در دمشق
محمدرضا ستاری- در راستای تغییر و بازتعریف معادلات منطقه‌ای در خاورمیانه، روز پنجشنبه بود که هیات‌عالی‌رتبه سرمایه‌گذاران عربستان وارد دمشق، پایتخت سوریه شدند تا اولین مجمع سرمایه‌گذاری سعودی- سوری در این کشور را برگزار کنند. رویدادی که در راستای حمایت عربستان سعودی از حاکمان جدید سوریه صورت گرفته و به گفته کارشناسان، تاثیر مهمی در خروج این کشور از ویرانی‌های جنگ داخلی ۱۴ساله خواهد گذاشت. در همین رابطه بود که خالد الفالح، وزیر سرمایه‌گذاری عربستان که به نوعی کیف پول سعودی‌ها بعد از صندوق ثروت عمومی این کشور است، طی یک نشست خبری اعلام کرد ریاض قصد دارد تنها در یک بخش بیش از ۹/۲میلیارد دلار در پروژه‌های املاک و زیرساخت‌های سوریه، هزینه کند.
طبق برآوردهای صورت گرفته، دو طرف در جریان این مجمع ۴۷تفاهمنامه و توافق به ارزش ۴/۶میلیارد دلار امضا کرده‌اند و برگزاری مجمع نیز هر چند در دمشق برگزار شده اما توسط عربستان صورت گرفته است. همچنین در حالی که سعودی‌ها ۱۳۰تاجر و فعال اقتصادی را به خود به این مجمع دو روزه سرمایه‌گذاری برده‌اند، خبرهایی که روز گذشته منتشر شد، حاکی از آن بود که بیش از ۴۰۰نفر ازجمله مقامات دولتی و خصوصی در کاخ ریاست‌جمهوری سوریه حاضر بودند.
دورنمای توافقات
عربستان علاوه بر ۹/۲میلیارد دلاری که قرار است در بخش املاک و زیرساخت‌های سوریه سرمایه‌گذاری کند، یک کارخانه سیمان سفید را در شهر صنعتی عدرا در حومه دمشق با سرمایه‌گذاری ۲۰میلیون دلار راه‌اندازی می‌کند. بر اساس گزارش خبرگزاری دولتی سوریه، این اولین پروژه تولید سیمان سفید در این کشور است. همچنین شرکت سیمان البدیع نیز ۲۰۰میلیون دلار جهت گسترش خط تولید دوم خود به کارخانه تزریق کرده که قرار است در راستای آن تولید سیمان را به طور سالانه به ۵میلیون تن افزایش دهد.
همزمان در حالی که یک تفاهمنامه امنیت سایبری با مبلغی در حدود ۶۶/۱میلیارد دلار از سوی دو کشور امضا شده، خبرگزاری رویترز گزارش داد که شرکت سعودی اثرا هولدینگ در حال کار روی یک مجتمع خرده‌فروشی یکپارچه در سوریه با سرمایه‌گذاری حدود ۱۰۰میلیون دلار است. علاوه بر این یک قرارداد بزرگ نیز توسط شرکت سعودی بیت الایبعا برای توسعه پروژه تجاری در شهر حمص امضا شده که هدف اصلی آن حمایت از ساکنان محلی برای گسترش و رونق کسب‌وکارهایشان است.
اهمیت اقتصادی مجمع برای سوریه
در همین راستا طبق گفته برخی از تحلیلگران، این نشست نقطه عطفی در روابط سوریه و عربستان سعودی محسوب می‌شود و حمزه المصطفی، وزیر اطلاع‌رسانی سوریه مدعی شده که قراردادهای امضا شده میان دو طرف قابلیت ایجاد ۵۰هزار شغل به طور مستقیم و ۱۵۰شغل به طور غیرمستقیم را داراست. این امر از آنجا حائز اهمیت است که سوریه علاوه بر این که در حدود ۱۴سال درگیر جنگ ویرانگر خانگی بوده، در آذر‌ماه سال گذشته نیز حکومت اسد با یورش نیروهای تحریر الشام به رهبری احمد الشرع، رییس‌جمهوری فعلی سوریه سقوط کرده و کلیت کشور به طور کامل دچار خلأ قدرت شد. در چنین شرایطی بسیاری از ناظران معتقدند بودند با توجه به تعدد بازیگران داخلی و خارجی در صحنه سوریه، امکان تمرکز قدرت و گذار به یک وضعیت باثبات در این کشور حداقل تا چند سال آینده امکان‌پذیر نیست؛ به خصوص اینکه تنها هزینه اقتصادی بازسازی سوریه پساجنگ نیز مبلغی در حدود ۸۰۰میلیارد دلار تخمین زده می‌شود.
در چنین شرایطی بود که احمد الشرع توانست با حمایت عربستان، ترکیه و قطر نه‌تنها خود را در دوره گذار تثبیت کند، بلکه با چرخش‌های بی‌سابقه در سیاست خارجی، تحریم‌های سوریه توسط دونالد ترامپ لغو شده و حتی زمزمه‌هایی از عادی‌سازی روابط دمشق با تل‌آویو نیز در جریان است.
به همین دلیل سوریه امروز نه‌تنها میدانی برای نفوذ عربستان و ترکیه در منطقه تبدیل شده، بلکه برخی از کارشناسان معتقدند که کانونی برای نظم جدید منطقه نیز هست؛ هر چند درگیری‌های خونینی در طول ماه‌های گذشته میان حکومت جدید با علویان و دروزی‌ها نیز در این کشور وجود داشته که با خشونت تمام سرکوب شده است اما شواهد نشان می‌دهد که فعلا غرب به خصوص آمریکا در همراهی با عربستان و ترکیه به طور کامل از الشرع حمایت می‌کنند و وی به دنبال آن است که با جذب سرمایه‌گذاران خارجی و نیز اتحادهای جدید منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای با عبور دادن سوریه از فضای جنگ داخلی، برای خود مشروعیت کسب کرده و جایگاهش را در آینده قدرت این کشور تثبیت کند.
این موضوع از آنجا اهمیت دارد که پس از آغاز جنگ داخلی در سوریه در سال ۲۰۱۱، رشد اقتصادی این کشور در سال ۲۰۱۵ منفی ۴درصد و در سال۲۰۱۶ به منفی ۷درصد رسیده بود اما در سال۲۰۲۴ و با توجه به دگرگونی‌هایی که در این کشور صورت گرفته، رشد اقتصادی سوریه به بالای ۲درصد رسیده است. در نتیجه می‌توان گفت هر چند روند سرمایه‌گذاری‌های خارجی در این کشور همچنان با چالش‌هایی نظیر بی‌ثباتی امنیتی، عدم شفافیت در سازوکارهای اقتصادی و همچنین چالش‌های سیاسی مواجه است اما حاکمان جدید دمشق تاکنون خود را مشتاق چرخش راهبردی به سمت غرب، عربستان و ترکیه نشان داده و ریاض نیز سعی دارد از مسیر سرمایه‌گذاری و اقتصاد، منافع ژئوپلیتیکی خود را در منطقه آن هم از کانال جدیدی به نام سوریه دنبال کند.
