آینده مبهم راهنمایان گردشگری
مژگان کریم‌نیایی– جنگ ۱۲روزه تاثیر عمیق و گسترده‌ای بر صنعت گردشگری گذاشته است. پس از این جنگ و هشدارهایی که برخی کشورها برای سفر به ایران صادر کرده‌اند، تعداد گردشگران ورودی به کشور به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش یافته است. وضعیت تورهای ورودی به ایران به هیچ‌وجه مطلوب نیست و از سوی دیگر ملاحظات معیشتی به دلیل شرایط اقتصادی در اولویت مردم قرار گرفته و به‌دنبال آن سفرهای داخلی نیز رونق خود را از دست داده‌اند.به سبب این شرایط صنعت گردشگری ایران آسیب دیده و فعالان این صنعت با موجی از بیکاری مواجه شده‌اند. اقشار آسیب‌پذیر در این حوزه، به‌ویژه راهنمایان گردشگری، تحت فشار قرار دارند؛ افرادی که سال‌ها تجربه و دانش لازم برای معرفی جاذبه‌های ایران را کسب کرده‌اند، اکنون به دلیل کمبود گردشگران ورودی و رکود گردشگری، دیگر قادر به ادامه فعالیت نیستند. تداوم این شرایط می‌تواند موجب شکل‌گیری موجی از مهاجرت در میان راهنمایان گردشگری شود، همچنین به طور طبیعی، برخی از این راهنمایان به‌دلیل رکود موجود در بازار ناچار به جذب مشاغل دیگر خواهند شد. با این تفاسیر در سال‌های آینده، حتی در صورت رفع بحران و تنش‌ها در خاورمیانه ممکن است شاهد کاهش قابل‌توجهی در تعداد متخصصان و راهنمایان با دانش گردشگری در کشور باشیم.
رکود بازار گردشگری
وضعیت راهنمایان گردشگری در ایران در سال‌های اخیر به شدت تحت‌تاثیر افت ارزش ریال و کاهش ورود گردشگران خارجی قرار گرفته است. در حالی که ایران با آثار تاریخی و فرهنگی غنی خود می‌تواند به عنوان یک مقصد گردشگری مطرح در دنیا باشد.
میلاد نایینیان، فعال گردشگری درباره وضعیت بازار راهنمایان ورودی و خروجی کار با توجه به شرایط پس از جنگ ۱۲روزه به «جهان‌صنعت» گفت: وضعیت راهنمایان خروجی در چند سال گذشته تحت‌تاثیر افت ارزش ریال در برابر دلار قرار داشته و تغییر چندانی نکرده است اما در مورد گردشگران ورودی باید بگویم که تعداد آنها تقریبا به صفر رسیده است. متاسفانه برخی رویکردها باعث شده حتی گردشگران انگشت‌شماری که به‌صورت فردی به ایران می‌آمدند، دیگر تمایلی به ورود به کشور نداشته باشند.وی افزود: این شرایط گردشگری ایران را به خواب فرو برده و وضعیت هتل‌ها را به شدت تحت‌تاثیر قرار داده است. باید اذعان داشت ایران به لحاظ گردشگری گنجینه‌ای است که در گوشه‌ای خاک می‌خورد و مسوولان نگاه مثبتی به آن ندارند. هتل‌ها و بومگردی‌ها در حال حاضر دچار زیان‌های زیادی هستند و فعالیت راهنمایان ورودی تقریبا به صفر رسیده است. در یک نگاه کلی می‌توان گفت وضعیت گردشگری بدتر از قبل شده است.
وضعیت نامساعد راهنمایان گردشگری
با افزایش فشارهای اقتصادی و عدم حمایت‌های دولتی، راهنمایان گردشگری در معرض خروج از این حوزه قرار دارند. این افراد متخصص که به دلیل علاقه و اشتیاق خود در این کار باقی مانده‌اند، اکنون با مشکلاتی چون مالیات بر درآمد ناچیز و کاهش حمایت‌های بیمه‌ای مواجه هستند. نایینیان با اشاره به خطر مهاجرت راهنمایان با توجه به تخصص آنها گفت: این بخش کوچک از جامعه با حقوق و مزایای کم به دلیل علاقه در بخش گردشگری باقی مانده‌اند و باید توجه داشت که این از دست رفتن نیروی متخصص برای بازار کار بسیار آسیب‌زننده خواهد بود. در بسیاری از کشورهایی که نگاه مثبت به گردشگری دارند، افرادی که در حوزه‌های فرهنگی و گردشگری کار می‌کنند از مالیات معاف هستند.
وی افزود: در ایران اما متاسفانه اوایل امسال دولت تصمیم گرفت که مالیاتی بر درآمد ناچیز و فصلی راهنمایان وضع کند و آنها را موظف به داشتن کد یکتا کرد. این امر باعث می‌شود بازار اندکی هم که باقی‌مانده، به آن بی‌توجهی شود. تمام این مسائل نشان می‌دهد که گردشگری برای دولت اهمیتی ندارد.
نایینیان در مورد بیمه راهنمایان گردشگری نیز گفت: در ابتدا تعدادی از راهنمایان بیمه شدند اما دوباره بیمه آنها قطع شد. در این شرایط رکود، بیمه می‌توانست پشتوانه‌ای ناچیز برای راهنمایان باشد تا بخشی از هزینه‌های پزشکی‌شان را پوشش دهد اما ارائه این خدمت به شکل موثر و کامل تحقق نیافت. وی همچنین درخصوص پیامدهای مهاجرت متخصصان برای آینده گردشگری کشور گفت: این تعداد نیروی متخصص که در طول سال‌ها شکل گرفته، اگر بخواهد دوباره ایجاد شود، برای وزارت گردشگری و بخش‌خصوصی بسیار زمان‌بر و هزینه‌بر خواهد بود.
متضرر شدن هتلداران و بومگردی‌ها
با اوج‌گیری تنش‌ها و از رونق خارج شدن صنعت گردشگری کشور، هتلداران و صاحبان اقامتگاه‌های بومگردی نیز با چالش‌هایی جدی مواجه شدند. نایینیان با اشاره به وضعیت هتل‌ها و بومگردی‌های کشور گفت: باید اذعان داشت امروز وضعیت هتل‌ها بدتر از وضعیت راهنمایان گردشگری است؛ میلیاردها تومان هزینه هتلداران راکد مانده است. اتاق‌های خالی در هتل‌های ۴ و ۵ ستاره که هزینه‌های زیادی برای آنها صرف شده، در فصل رونق گردشگری، با ضررهای قابل‌توجهی مواجه هستند. شاید یک راهنمای گردشگری بتواند درآمد اندکی کسب کند و معیشت خود را بگذراند اما کسانی که تمام سرمایه و زندگی خود را در هتل‌ها و بومگردی‌هایشان گذاشته‌اند ضربه سنگینی متحمل شده‌اند. وی افزود: «صنعت هتلداری کشور با چالش جدی مواجه است و حمایت موثری از هتلداران نمی‌شود. در فصل بهار و تابستان که فصل گردشگری برای هتل‌هاست، پذیرش هتل‌ها و اقامتگاه‌ها نسبت‌به سال‌های قبل حدود ۳۰درصد کاهش یافته و ۷۰درصد پتانسیل آنها بلااستفاده باقی‌مانده است.
این مسائل ضررهای انباشته سنگینی برای هتل‌ها به‌وجود می‌آورد و این در شرایطی است که هتلداران مشکلات مالیاتی هم دارند و هزینه‌های خود هتل‌ها نیز بالاست و شرایط مطلوب نیست.»
با توجه به شرایط کنونی و رکود عمیق در بازار گردشگری ایران نیاز است که دولت سیاست‌های حمایتی را اتخاذ کند تا از راهنمایان و سایر فعالان این حوزه حمایت کند. در سال‌های گذشته شاهد بودیم که بیمه راهنمایان گردشگری به اندازه کافی مورد توجه قرار نگرفته است. از طرف دیگر پرداخت تسهیلات و مشوق‌هایی به فعالان حوزه گردشگری، به‌ویژه راهنمایان می‌تواند در این شرایط راهگشا باشد، همچنین تلاش برای عادی‌سازی شرایط و رفع تنش‌ها از طریق گفت‌وگوهای دیپلماتیک می‌تواند راه‌حلی بلندمدت و جامع برای این چالش باشد.
