پرونده هسته‌ای، چشم‌انتظار میانجی ناجی
جهان‌صنعت- وزیران امور خارجه انگلیس، فرانسه، آلمان و مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در تماس تلفنی با وزیر امور خارجه ایران اعلام کردند درصورتی‌که شاهد پیشرفتی در توافق هسته‌ای نباشند، بیش از پیش مصمم خواهند شد که ظرف کمتر از دو ماه آتی مکانیسم ماشه را اجرا کرده و زمینه بازگشت تمامی مجدد تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را فراهم کنند. این خبر را البته نخست خبرگزاری‌های اروپایی منتشر کردند اما رییس دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی نیز روز گذشته، به فاصله چند ساعت پس از انتشار گزارش‌های رسانه‌های بین‌المللی از این گفت‌وگوی تلفنی چهارجانبه، از برخی کلیات آنچه «کنفرانس ویدئویی مشترک» خود با چهاردیپلمات اروپایی سخن گفت، خبر داد و تاکید کرد پنجشنبه هفته‌ای که گذشت یک کنفرانس ویدیویی مشترک با وزیران خارجه سه کشور اروپایی عضو برجام یعنی بریتانیا، فرانسه و آلمان و همچنین مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا داشته است.
هشدار تروئیکا و اتحادیه اروپا به تهران
این درحالی بود که پیشتر برخی منابع خبری بین‌المللی ازجمله خبرگزاری فرانسه با اشاره به این مذاکرات غیرحضوری و برخط نوشته بود: «دیپلمات‌های ارشد اروپایی به ایران هشدار داده‌اند که در صورت عدم پیشرفت ملموس تهران در احیای توافق هسته‌ای تا پایان تابستان، آماده فعال‌سازی مکانیسم «بازگشت فوری تحریم‌های» شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه ایران هستند.» این چهاردیپلمات ارشد اروپایی در گفت‌وگوی خود با رییس دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی همچنین بر فوریت بازگشت به دیپلماسی در میان تنش‌های فزاینده پس از حملات رژیم صهیونیستی و ایالات‌متحده به سایت‌های هسته‌ای ایران در ژوئن تاکید و به همتای ایرانی خود اعلام کردند که درصورت عدم پیشرفت تهران در توافق هسته‌ای، مصمم به اعمال مجدد تحریم‌های سازمان ملل هستند. آنطورکه خبرگزاری فرانسه گزارش داده، اروپایی‌ها در تلاشند با اعمال فشار به تهران، مقام‌های جمهوری اسلامی را به «بازگشت بدون تاخیر به مسیر دیپلماتیک» متقاعد کنند تا به توافقی «محکم، قابل راستی‌آزمایی و پایدار» درمورد برنامه هسته‌ای ایران دست یابند.
روایت عراقچی از رایزنی با ۴دیپلمات اروپایی
همزمان در شرایطی که رسانه‌های بین‌المللی به نقل از دیپلمات‌های اروپایی به تشریح جزئیات این گفت‌وگوی پنج‌جانبه میان ایران، تروئیکا و اتحادیه اروپا پرداختند، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی نیز بامداد جمعه در حساب کاربری شخصی خود در شبکه اجتماعی ایکس(توییتر) از برخی از دیگر جزئیات این رایزنی‌ها از زاویه تهران خبر داد و تاکید کرد که در جریان این گفت‌وگوها، «به‌روشنی بیان کردم که این ایالات‌متحده بود که از توافقی که طی دو سال و با هماهنگی اتحادیه اروپا در سال۲۰۱۵ حاصل شده بود، خارج شد- نه ایران و این آمریکا بود که در ژوئن امسال میز مذاکره را ترک کرد و به‌جای آن گزینه نظامی را برگزید- نه ایران.» عراقچی همچنین تصریح کرد: «هر دور جدیدی از مذاکرات فقط زمانی ممکن خواهد بود که طرف مقابل برای یک توافق هسته‌ای عادلانه، متوازن و مبتنی‌بر منافع متقابل آمادگی داشته باشد.»
جزئیات توافق تروئیکای اروپا درباره ایران
در شرایطی پنجشنبه هفته‌ای که گذشت، اخبار مهمی در خصوص این رایزنی غیرحضوری میان وزیران امور خارجه ایران، بریتانیا، فرانسه، آلمان و مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روی خروجی منابع خبری بین‌المللی رفت، برخی از این منابع نیز در گزارش‌های شامگاه چهارشنبه خود به وقت تهران، از آنچه «جزئیات توافق تروئیکای اروپا درباره ایران» خواندند، خبر داده و به نقل از دیپلمات‌های غربی مدعی شدند که «انگلیس، فرانسه و آلمان توافق کرده‌اند که اگر تا پایان ماه اوت سال جاری {برابر با ۹شهریورماه۱۴۰۴} پیشرفت ملموسی در توافق با ایران بر سر برنامه هسته‌ای آن حاصل نشود، تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را بازگردانند.» بر این اساس خبرگزاری آسوشیتدپرس با استناد به اظهارات دو مقام آمریکایی و دو دیپلمات اروپایی که خواستند نامشان فاش نشود، اعلام کرد که «سفیران سه‌کشور انگلیس، فرانسه و آلمان در سازمان ملل نیز در دفتر نمایندگی آلمان با یکدیگر دیدار کرده‌اند تا درمورد توافق احتمالی با ایران یا اعمال مجدد تحریم‌ها علیه این کشور گفت‌وگو کنند.» آنطورکه این خبرگزاری به نقل از مقام‌های آمریکایی گزارش داده، «این موضوع در تماس تلفنی روز دوشنبه بین مارکو روبیو وزیر امور خارجه ایالات‌متحده و وزیران امور خارجه این سه کشور نیز مطرح شده است.» این درحالی بود که وزارت امور خارجه آمریکا نیز پس از این تماس تلفنی اعلام کرد که وزیر امور خارجه این کشور و وزیران خارجه تروئیکای اروپا درباره اطمینان از عدم دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای صحبت کرده‌اند. همزمان ژان نوئل بارو وزیر امور خارجه فرانسه نیز در انتهای هفته گذشته مدعی شده بود که سه کشور اروپایی عضو برجام حق دارند تحریم‌ها را دوباره اعمال کنند. نکته‌ای که در ادامه در بیانیه‌ای که وزارت امور خارجه فرانسه پس از نشست وزیران امور خارجه اتحادیه اروپا در بروکسل منتشر کرد نیز به آن اشاره شد و به نقل از رییس دستگاه دیپلماسی این کشور مدعی شد که ژان نوئل بارو درمورد ایران، بر اولویت از سرگیری مذاکرات برای ایجاد یک چارچوب بلندمدت برای برنامه هسته‌ای ایران تاکید دارد. وزارت امور خارجه فرانسه همچنین اعلام کرد که این کشور همراه با دو متحد دیگر خود یعنی آلمان و بریتانیا بدون تعهد قابل تایید ازسوی ایران تا حداکثر پایان ماه اوت سال جاری {برابربا۹شهریورماه۱۴۰۴} حق دارند تحریم‌های سازمان ملل را که ۱۰سال پیش لغو شده بودند، دوباره اعمال کنند. آسوشیتدپرس البته در عین حال تاکید کرد که دیپلمات‌های آمریکایی و اروپایی که در این رابطه با این خبرگزاری گفت‌وگو کرده‌اند، از ارائه جزئیات توافق موردنظر میان تروئیکای اروپایی خودداری کرده‌اند.
اختلاف آمریکا و اروپا درباره ایران
در شرایطی که خبرگزاری آمریکایی آسوشیتدپرس مدعی شده واشنگتن و سه‌کشور اروپایی عضو برجام درباره روند اقدام‌های تروئیکا در راستای اجرا و فعال‌سازی مکانیسم ماشه با یکدیگر به تفاهم رسیده و در این رابطه اتفاق‌نظر دارند، دیروز یک نشریه چاپ هنگ‌کنگ مدعی شد که آمریکا بنا ندارد اروپا را در پرونده ایران بازی بدهد! آسیاتایمز که با اشاره به عدم ایفای نقش مثبت اروپا در تحولات اخیر جهانی به‌‌خصوص در موضوع ایران تاکید کرده کشورهای اروپایی در حال از دست دادن قدرت سیاسی خود در سطح جهان هستند و «اروپا دیگر قادر نیست نقش موثری در پرونده هسته‌ای ایران ایفا کند»، می‌نویسد: «اروپا از سال۲۰۰۳ میلادی، مذاکرات هسته‌ای با ایران را آغاز کرد و در شکل‌گیری برجام در سال۲۰۱۵ نقش کلیدی داشت. حتی پس از خروج یکجانبه آمریکا از برجام در دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ، اروپا تلاش کرد این توافق را حفظ کند اما با شکست مکانیسم‌های حمایتی اروپا برای مقابله با تحریم‌های آمریکا و ناتوانی در تامین منافع اقتصادی ایران، بی‌اعتمادی تهران به اروپا شدت گرفت.» این نشریه چاپ هنگ‌کنگ در عین حال با اشاره به حملات اسرائیل و آمریکا به خاک ایران تاکید کرد: «با آغاز حملات مستقیم آمریکا به ایران در ۲۲ژوئن۲۰۲۵ {برابر با یکم تیرماه ۱۴۰۴} اروپا بار دیگر سکوت پیشه کرد. درحالی‌که رهبران این قاره در حملات روسیه به اوکراین بلافاصله واکنش تند نشان داده بودند، در قبال بمباران تاسیسات فردو، نطنز و اصفهان توسط واشنگتن، نه‌تنها واکنشی نشان ندادند بلکه برخی ضمن محکوم نکردن اقدام آمریکا حتی از حملات اسرائیل به ایران حمایت کردند. رییس کمیسیون اروپا از «حق دفاع اسرائیل» دفاع کرد و صدراعظم آلمان گفت که اسرائیل درحال انجام کار کثیف همه ما است.» آسیا تایمز همچنین با اشاره به بندی از بیانیه مشترک این سه‌کشور اروپایی عضو برجام یعنی فرانسه، آلمان و انگلیس که حمله آمریکا به ایران را به‌طور تلویحی – و نه قاطع- اقدامی ضروری برای جلوگیری از پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران توصیف کرده بودند، نوشت: «اروپا نه‌تنها درباره مشروعیت و قانونی بودن این حملات اظهارنظری نکرد بلکه در مقایسه با واکنش سریع خود به حملات روسیه علیه تاسیسات هسته‌ای در اوکراین، اکنون رویکردی دوگانه اتخاذ کرده است.»
تشدید اختلاف‌های ایران و اروپا
این گزارش چاپ آسیاتایمز همچنین با اشاره به شکست مکانیسم‌های اروپایی برای مقابله با تحریم‌های آمریکا خاطرنشان کرد: «پس از خروج آمریکا از برجام، اروپا نتوانست استقلالی واقعی از واشنگتن نشان دهد و در تامین منافع اقتصادی وعده‌داده‌شده به ایران ناکام ماند.» این نشریه چاپ هنگ‌کنگ که در ادامه به موضوع جنگ غزه و نارضایتی شدید تهران از اروپا به دلیل حمایت از اسرائیل پرداخته، همچنین به اختلافات میان ایران و اروپا به‌ویژه پس از جنگ اوکراین به دلیل آنچه اروپایی‌ها حمایت تهران از مسکو می‌خوانند، اشاره کرده و می‌نویسد: «این شکاف‌های عمیق، امکان هرگونه مذاکرات سازنده بر سر پرونده هسته‌ای را بسیار محدود کرده است.» آسیا تایمز در بخش دیگر گزارش مفصل خود با اشاره به «تسلط آمریکا و اسرائیل بر سیاست خارجی اتحادیه اروپا» می‌نویسد: «هرگونه تلاش مستقل اروپا برای تعامل با ایران، می‌تواند با واکنش منفی دونالد ترامپ رییس‌جمهور آمریکا مواجه شود؛ از طرفی، حتی همراهی با آمریکا نیز برای اروپا دستاوردی نخواهد داشت چراکه حمله آمریکا به ایران بدون هماهنگی با متحدان اروپایی انجام شد.» این نشریه چاپ هنگ‌کنگ بر این اساس نتیجه‌گیری کرده که باتوجه به مجموعه این تحولات، احتمال ازسرگیری نقش اروپا در پرونده هسته‌ای ایران بسیار ضعیف است. اروپا هیچ‌گونه اهرمی برای تضمین توقف حملات ندارد و هرگونه تلاش مستقل می‌تواند خشم ترامپ را برانگیزد. در این وضعیت، ایران نیز دیگر امیدی به نقش‌آفرینی اروپا ندارد و ترجیح می‌دهد به‌جای اتکا به وعده‌های دیپلماتیک، بر ابزارهای بازدارندگی و اتحادهای منطقه‌ای تمرکز کند.» آسیاتایمز در پایان این گزارش آورده است: «اروپا به‌دلیل تضعیف روابط خود با تهران، اختلافات داخلی درباره خاورمیانه و نگرانی از خشم ترامپ، دیگر قادر نیست نقش موثری در پرونده هسته‌ای ایران ایفا کند. با توجه به این مسائل ایران نیز دلیل چندانی برای اعتماد به اروپا نمی‌بیند.»
تلاش مصر جلوگیری از بحران هسته‌ای در ایران
همزمان با کاهش قدرت اروپا در نقش‌آفرینی در ارتباط با برنامه هسته‌ای ایران اما یک کشور آفریقایی که از قضا طی همین هفته‌ها و ماه‌های گذشته بار دیگر به تهران نزدیک شده و زمینه بهبود روابط با ایران را فراهم آورده، با اتخاذ یک دیپلماسی فعال و پویا، عملا به بازیگری مهم و موثر در ارتباط با سرنوشت پرونده هسته‌ای ایران تبدیل شده است. آنطورکه در اخبار مهم دیپلماسی رسانه‌های معتبر و جریان اصلی بین‌المللی آمده، طی یکی، دو روز گذشته وزیر خارجه مصر در تماس با مقام‌های بین‌المللی، با جدیت به‌دنبال یافتن راه‌حلی برای پرونده هسته‌ای ایران است؛ راه‌حلی که قاهره معتقد است نباید در میان گزینه‌های نظامی به دنبال آن گشت. چه آنکه به‌گفته وزیر امور خارجه مصر، «راه‌حل نظامی در منطقه کارساز نیست.» بدر عبدالعاطی که به دستور مستقیم عبدالفتاح السیسی، رییس‌جمهور این کشور دست به کار شده تا با برقراری تماس‌های دیپلماتیک با همتایانش در کشورهای درگیر با پرونده هسته‌ای ایران، زمینه بازگشت تهران و واشنگتن به میز مذاکره و روند دیپلماسی را فراهم کند، در تماس‌هایی جداگانه با سید عباس عراقچی استیو ویتکاف فرستاده ویژه رییس‌جمهور آمریکا در امور غرب آسیا و رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی رایزنی کرده است؛ رایزنی‌هایی که در آن، این دیپلمات ارشد مصری، بر لزوم تمرکز بر راه‌حل‌های سیاسی برای پرونده برنامه هسته‌ای ایران تاکید کرده و گفته که هیچ راه‌حل نظامی برای این بحران و سایر مشکلات منطقه‌ای وجود ندارد. این در حالی است که در این گفت‌وگوها، همچنین راه‌های تثبیت آتش‌بس میان ایران و رژیم صهیونیستی و جلوگیری از تشدید اقدام‌های خصمانه بررسی شده است. بدین‌ترتیب باید دید در شرایطی که پیرو جنگ ۱۲روزه اسرائیل و آمریکا به خاک ایران و اصرار تروئیکای اروپا بر فعال‌سازی مکانیسم ماشه نهایتا در روزهای آغازین شهریورماه پیش‌رو، روابط تهران و واشنگتن از یک‌سو و ارتباطات ایران و تروئیکای اروپایی از سوی دیگر، در شرایطی نامساعد قرار گرفته و امید چندانی به حل‌وفصل پرونده هسته‌ای ایران از طریق رایزنی‌های دیپلماتیک در کار نیست، به‌نظر می‌رسد این ابتکارهای دیپلماتیک مصر است که می‌تواند زمینه جلوگیری از تشدید بحران در پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی و بازگشت تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران را فراهم آورد.
