۵/۵میلیارد دلار زیان در یک سال
جهان صنعت– گزارش‌های رسمی منتشرشده از سوی انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران حاکی از آن است که تولید فولاد کشور در سال ۱۴۰۳ با کاهش چشمگیر ۷/۶درصدی نسبت به سال قبل مواجه شده و به حدود ۲/۳۰میلیون تن رسیده و این در حالی است که ظرفیت اسمی تولید فولاد ایران بیش از ۵۰میلیون تن در سال برآورد می‌شود. به عبارت دیگر، کشور تنها از حدود ۶۰درصد ظرفیت واقعی خود استفاده می‌کند. دلیل اصلی این کاهش نگران‌کننده، بحران روزافزون در تامین برق و گاز برای واحدهای تولیدی و فولادسازی است؛ بحرانی که از ماه‌های ابتدایی سال آغاز شده و تاثیرات مخرب آن در نیمه دوم سال به اوج رسید. در چهار سال گذشته، صنعت فولاد کشور بیش از ۱۴میلیارد دلار زیان مستقیم دیده است. فقط در سال۱۴۰۳، طبق برآوردهای انجام‌شده، حدود ۵/۵میلیارد دلار خسارت به دلیل کاهش تولید، توقف صادرات، آسیب تجهیزات و عدم تحقق تعهدات تجاری به اقتصاد این بخش وارد شده است. در این سال، تولید فولاد خام و نیم‌ساخته‌ها نسبت به سال قبل کاهش چشمگیری داشته است. برای مثال تولید شمش فولادی بیش از ۲میلیون تن کمتر از سال۱۴۰۲ گزارش شده که با قیمت‌های جهانی معادل یک میلیارد دلار زیان مستقیم ارزی برای کشور است. بحران انرژی در سال ۱۴۰۳ با شدت بیشتری بروز پیدا کرد. از اوایل بهار، محدودیت مصرف برق برای صنایع فولادی آغاز شد و در تابستان به اوج خود رسید. برخی واحدهای صنعتی گزارش داده‌اند که در دوره‌های متوالی تا ۹۰درصد برق آنها قطع و عملا تولید متوقف شده است. علاوه بر برق، محدودیت در تامین گاز به‌ویژه در زمستان باعث اختلال شدید در فرآیند احیای مستقیم و ذوب فولاد شده است. این وضعیت نه‌تنها منجر به کاهش تولید بلکه باعث آسیب جدی به تجهیزات، افت بهره‌وری و فشار مضاعف بر نیروی انسانی شده است. زیان‌های ناشی از این وضعیت تنها به داخل کشور محدود نمانده است. صادرات فولاد ایران در سال۱۴۰۳ با افت ۱۳درصدی مواجه شده است. کاهش تقاضا در بازارهای بین‌المللی، محدودیت تولید، افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل و صادرات و همچنین اختلال در برنامه‌ریزی‌های فروش خارجی باعث شده که ارزش صادرات فولاد ایران حدود ۸۹۲میلیون دلار کمتر از سال۱۴۰۲ باشد. سهم ایران از بازارهای منطقه‌ای نیز در برخی حوزه‌ها نظیر شمش و اسلب کاهش یافته، در حالی که مواد اولیه نظیر کنسانتره و گندله بخش بزرگی از صادرات را تشکیل داده‌اند. این جابه‌جایی در سبد صادراتی نشان‌دهنده کاهش ارزش‌افزوده صادرات فولاد است؛ موضوعی که در بلندمدت اثرات منفی جدی بر تراز تجاری کشور خواهد داشت.نکته نگران‌کننده دیگر این است که چشم‌انداز سال۱۴۰۴ نیز چندان امیدوارکننده به نظر نمی‌رسد. بنا به اظهارات مقامات صنعتی و کارشناسان حوزه انرژی، زیرساخت‌های فعلی پاسخگوی نیاز صنایع فولادی نیست و حتی در صورت کاهش مصرف عمومی، تامین پایدار برق و گاز برای صنایع تا تابستان سال آینده نیز با مشکل روبه‌رو خواهد بود. سیاست‌های کنونی وزارت نیرو و شرکت توانیر نیز عمدتا مبتنی بر اعمال محدودیت است تا توسعه زیرساخت؛ امری که واکنش‌های انتقادی فعالان صنعتی را در پی داشته است. ادامه این روند می‌تواند تهدیدی جدی برای اشتغال در صنایع پایین‌دستی فولاد، پروژه‌های عمرانی، ساخت‌وساز و حتی امنیت اقتصادی کشور باشد. در شرایطی که رقبا در منطقه مانند ترکیه و عربستان با سرعت در حال افزایش ظرفیت تولید و صادرات خود هستند، تداوم کاهش تولید ایران می‌تواند منجر به حذف تدریجی کشور از بازارهای کلیدی آسیایی و آفریقایی شود. در چنین شرایطی، بازنگری فوری در سیاست‌های تامین انرژی، سرمایه‌گذاری در توسعه نیروگاه‌های اختصاصی صنایع، به‌کارگیری انرژی‌های تجدیدپذیر و بازسازی شبکه انتقال برق ضروری و حیاتی به نظر می‌رسد.بحران تولید فولاد نه‌تنها یک موضوع صنعتی بلکه مساله‌ای ملی است که تبعات آن دامنه‌دار و فراتر از آمار اقتصادی خواهد بود. اگر اقدامی فوری و ساختاری انجام نشود، آسیب‌های این بحران در سال‌های آینده بسیار پرهزینه‌تر و جبران‌ناپذیرتر خواهند بود.
